ءسوزدىڭ قۇدىرەتتىلىگى ءاۋ باستا قۇران كارىمدە ايتىلعان. قازەكەڭنىڭ: «ءسوز سۇيەكتەن وتەدى، تاياق ەتتەن وتەدى»، «ايتىلعان ءسوز جۇيەسىن تاپسا، مال يەسىن تابادى»، «وتكىر ءسوز - سەمسەر»، «ءسوز - اتىلعان وق»، «ءسوز قۋاتى - وي قۋاتى»، «قىلىشتان يمەنبەگەن - قىزىل تىلدەن سەسكەنەدى»... دەپ، نەشە سان ماقال-ماتەل ورنەگىن توقۋىنا سول قاسيەتتى كىتابىمىز قايناركوز بولعان شىعار. ال مەنىڭ بۇگىن وسىعان ورايلاس ايتپاعىم - ءسوزدىڭ بازبىرەۋلەردى شوشىندىراتىنى جانە شوشىمالى بولعاندارعا ەم قونۋى ەكىتالاي ەكەنىنە كوزىم جەتكەندىگى.

ءبىر عانا مىسال.

قازاقتا ءالىمجانوۆ ءانۋار اتتى پەرزەنت بولدى. دوس-جولداستارى: «شەتەلدەردىڭ ءانۋار بارعانىن تابۋدان - بارماعانىن تابۋ وڭاي»، - دەپ ادەمى دە ءادىل ازىلدەگەندەي، بارشا قۇرلىقتا وشپەسكە ءىزى قالعان انەكەڭنىڭ مۇراعاتجايىنداعى كوپ حاتتىڭ ءبىرى بىلايشا سىر شەرتىپتى:

«قۇرمەتتى ءانۋار ءالىمجانوۆ! قازاق حالقىنىڭ ادەبيەتى، مادەنيەتى، تاريحى حاقىنداعى تاماشا اڭگىمەلەرىڭىزدىڭ بىزگە اسەر ەتكەنى سونشالىق، ەستىگەندەرىمىز ءبىر عاجايىپ سۋرەتتەردەي بولىپ ءالى كۇنگە كوز الدىمىزدا تۇر. ستۋدەنتتەرىمىز ءسىزدىڭ ەرەكشە بىلىمدارلىعىڭىزعا قوسا، وتە قاراپايىم قاسيەتىڭىزگە قايران قالدى، ءسىز ولاردىڭ جۇرەگىن باۋراپ الدىڭىز!».

ەدۆارد س.مەينارد،

اقش ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ نيۋ-يورك بىرلەستىگى

قارا ستۋدەنتتەر قاۋىمىنىڭ پروفەسسورى.

29. 11. 1973 جىل.

ءسوزدىڭ قۇدىرەتتىلىگى ءاۋ باستا قۇران كارىمدە ايتىلعان. قازەكەڭنىڭ: «ءسوز سۇيەكتەن وتەدى، تاياق ەتتەن وتەدى»، «ايتىلعان ءسوز جۇيەسىن تاپسا، مال يەسىن تابادى»، «وتكىر ءسوز - سەمسەر»، «ءسوز - اتىلعان وق»، «ءسوز قۋاتى - وي قۋاتى»، «قىلىشتان يمەنبەگەن - قىزىل تىلدەن سەسكەنەدى»... دەپ، نەشە سان ماقال-ماتەل ورنەگىن توقۋىنا سول قاسيەتتى كىتابىمىز قايناركوز بولعان شىعار. ال مەنىڭ بۇگىن وسىعان ورايلاس ايتپاعىم - ءسوزدىڭ بازبىرەۋلەردى شوشىندىراتىنى جانە شوشىمالى بولعاندارعا ەم قونۋى ەكىتالاي ەكەنىنە كوزىم جەتكەندىگى.

ءبىر عانا مىسال.

قازاقتا ءالىمجانوۆ ءانۋار اتتى پەرزەنت بولدى. دوس-جولداستارى: «شەتەلدەردىڭ ءانۋار بارعانىن تابۋدان - بارماعانىن تابۋ وڭاي»، - دەپ ادەمى دە ءادىل ازىلدەگەندەي، بارشا قۇرلىقتا وشپەسكە ءىزى قالعان انەكەڭنىڭ مۇراعاتجايىنداعى كوپ حاتتىڭ ءبىرى بىلايشا سىر شەرتىپتى:

«قۇرمەتتى ءانۋار ءالىمجانوۆ! قازاق حالقىنىڭ ادەبيەتى، مادەنيەتى، تاريحى حاقىنداعى تاماشا اڭگىمەلەرىڭىزدىڭ بىزگە اسەر ەتكەنى سونشالىق، ەستىگەندەرىمىز ءبىر عاجايىپ سۋرەتتەردەي بولىپ ءالى كۇنگە كوز الدىمىزدا تۇر. ستۋدەنتتەرىمىز ءسىزدىڭ ەرەكشە بىلىمدارلىعىڭىزعا قوسا، وتە قاراپايىم قاسيەتىڭىزگە قايران قالدى، ءسىز ولاردىڭ جۇرەگىن باۋراپ الدىڭىز!».

ەدۆارد س.مەينارد،

اقش ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ نيۋ-يورك بىرلەستىگى

قارا ستۋدەنتتەر قاۋىمىنىڭ پروفەسسورى.

29. 11. 1973 جىل.

مۇراعاتجايىنداعى ماقالالار، جازبا، اۋدارما جانە حاتتارمەن تانىسۋ بارىسىندا مەن ومىردە وتە قاراپايىم بولعان قالامداس اعانىڭ ادامي قادىر-قاسيەتىن، قالامگەرلىك كۇش-قۋاتىن تاني ءتۇستىم. العان اسەرىمدى قىسقاشا ايتسام:

- بىرىنشىدەن، انەكەڭنىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىمال بولعانىن اسا جىلى لەبىزبەن اڭگىمەلەگەن حاتتارعا ءسۇيىندىم (راس، كەرەعارلىقسىز ءومىر بولعان با، وزىمىزدەن، رەسەيدەن الدەكىمدەر انەكەڭە: «سەن ۇلتشىلسىڭ! 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى ءۇشىن باسشىلاردى كىنالادىڭ، جان كەرەك بولسا، باسقا جاققا كەت!» - دەپ جاۋىعا، قورقىتا حات جىبەرىپتى);

- ەكىنشىدەن، قورقىت اتا مەن ءال-فارابي، اباي، شاكارىم، قۇرمانعازى، ماحامبەت، جامبىل، شوقان، مۇستافا شوقاي، احمەت بايتۇرسىنوۆ، جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ، مىرجاقىپ دۋلاتوۆ، ماعجان جۇماباەۆ جانە بەرگى اقىن-جازۋشى اعا-ىنىلەرى جونىندە ورىس وقىرماندارىنا كەڭ تانىستىرا تانىمدى ماقالالار جازعان;

- ۇشىنشىدەن، انەكەڭ 1989 جىلعى شىلدەدە سەمەي قالاسىندا وتكىزىلگەن حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا جانە 1990 جىلى ۇلىبريتانيانىڭ قاۋىمدار پالاتاسىندا ادەتىنشە جالىنداپ سويلەپ، سەمەي پوليگونىن جابۋدى جانە دۇنيە جۇزىندە اتوم-يادرولىق قارۋ جاساۋدى، سىناۋدى توقتاتۋدى تالاپ ەتكەن;

- تورتىنشىدەن، ساكەن سەيفۋلليننىڭ ەكى اڭگىمەسىن، ءبىر حيكاياسىن جانە بەيىمبەت ءمايليننىڭ «شۇعاسىنان» ورىس تىلىنە ءۇزىندى اۋدارعان;

- بەسىنشىدەن، قازاقستانىنا، قازاعىنا كۇيە جاققاندارعا دەرەۋ قارسى تۇرىپ، «ليتەراتۋرنايا گازەتا» مەن «كومسومولسكايا پراۆدا» گازەتى بەتىندە جاۋاپ بەرگەن;

- التىنشىدان، قازاق ادەبيەتىنىڭ جاس تالانتتارىن، ارقالى اقىندارىن كسرو-داعى جانە شەت ەلدەردەگى قالامداستارىنا تانىتۋعا كۇش سالعان (ماسەلەن، مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ 55 ولەڭى مەن 3 داستانىن ورىس تىلىنە اۋدارتىپ، ءوزى العىسوز جازىپ، «زوۆ دۋشي» دەپ اتاپ، ماسكەۋدەن شىعارتقان);

- جەتىنشىدەن، ءوزىمىز اتىن اتاۋدان جاسقانىپ جۇرگەن جىلدارى «زارزامان» جىراۋلارىنىڭ جانە بەرىرەكتەگى «ۇلتشىل، كەرتارتپا» اقىندارىمىزدىڭ كەيبىر ولەڭدەرىن ورىسشالاتىپ، لەنينگراد باسپاسىنان «پوەتى كازاحستانا» دەگەن اتپەن جيناق ەتىپ شىعارۋدىڭ جولىن تاپقان.

تىزە بەرسەك، يگى ىستەرى مول. ازيا مەن افريكا جازۋشىلارىنىڭ كەزەكتى كونفەرەنتسياسىن الماتىدا وتكىزۋگە، ءال-فارابي بابامىزدىڭ 1100 جىلدىعىن تويلاۋىمىزعا مۇرىندىق بولعانى - ءوز الدىنا كەڭ ارنالى اڭگىمە. مۇحتار ومارحانۇلى اۋەزوۆ: «ەگەر 1-پەتر ەۋروپاعا تەرەزە تەسكەن بولسا، ءانۋار ءالىمجانوۆ ازياعا ايقارا اشتى!» - دەگەن ەكەن (جورنالشى سۆەتلانا نيكولاەۆانىڭ ەستەلىگىنەن). ءانۋاردىڭ بۇكىل افريكا مەن تاياۋ شىعىستى ارالاپ، ولاردىڭ ازاتتىق ءۇشىن بىتىسپەس كۇرەس جۇرگىزگەن، جەڭىسكە جەتكەن جاۋىنگەرلەرى ساپىنداعى اقىن-جازۋشىلارىمەن تانىسىپ، ءتىل تابىسىپ، دوستاسىپ، ول ەلدەردە ۇلتتىق ادەبي ۇيىمداردىڭ قۇرىلۋىنا، قالىپتاسۋىنا جاردەم جاساعانىن، شاكىرتىنىڭ افريكانىڭ ويانۋىنان ءوز ەلىنىڭ كەڭەستىك يمپەريانىڭ شىدەرىنەن قۇتىلعانىنا كۋا بولعىسى كەلگەنىن كورسە، وندا مۇحاڭنىڭ: «...ءانۋار ءالىمجانوۆ - ازيا مەن افريكاعا ايقارا اشتى!» دەرى ءسوزسىز ەدى-اۋ!.. ەگەر شاكىرتىنىڭ كسرو-نى ىدىراتۋ جونىندەگى قاۋلىعا كرەملدە وتىرىپ قول قويعانىن كورسە شە؟!.

ال ستۋدەنت ءانۋاردىڭ مۇحتار اۋەزوۆتى 1953 جىلدىڭ كوكتەمىندە كگب دەگەن پالەكەتتىڭ قارا قۇرىعىنان قۇتقارىپ، ماسكەۋدەگى دوسى ا.فادەەۆكە جاسىرىن اتتاندىرىپ جىبەرگەن ەرلىگى جۇرتشىلىققا 1997 جىلى ءباسپاسوز بەتىندە پاش ەتىلسە دە، مۇحتارتانۋشىلار ءالى كۇنگە ەلەمەي كەلەدى.

مۇحاڭنىڭ امان قالۋىنا ءانۋاردىڭ قاتىسى بولماعان سياقتى. جازىلىپ جاتقان ادەبي، عىلىمي ماقالالار مەن كىتاپتاردا، ءتۇسىرىلىپ جاتقان فيلمدەردە اتى-ءجونى اتالمايدى. جازعىشتاردىڭ قايسىبىرى ءوزى قۇتقارعان تارىزدەنەدى، قايسىبىرى سول تۇستاعى ۇلكەن لاۋازىمدىلاردى قۇتقارۋشى ەتەدى. شىندىق بولسا، ول مۇحاڭنىڭ ءوز سوزىندە. مۇحاڭمەن توننىڭ ىشكى باۋىنداي بولعان ءالجاپپار ابىشەۆتىڭ ناقتى دەرەكتى «شەرلى شەجىرە» كىتابىندا مىناداي جولدار بار:

«...ول (مۇحتار اۋەزوۆ. - ع.ق.) ىشتەگى شەرىن وسىلاي اقتارىپ بولعاننان كەيىن بارىپ ازداپ جادىراپ، داۋىسى دا جايدارى شىقتى:

- مەن ءۇشىن باسىن بالتانىڭ استىنا توسقان ءانۋاردىڭ ازاماتتىعىنا ولسەم توپىراعىم رازى!

- ول نە ىستەدى؟

- ەگەر ول قاشىپ كەتۋدىڭ الۋان ءتۇرلى ايلاسىن تاپپاسا، مەن قازىر ماسكەۋدىڭ مىنانداي تورىندە ەمەس، الماتىداعى تۇرمەلەردىڭ بىرەۋىنىڭ تۇبىندە وتىراتىن ەدىم، - دەدى دە، ساعاتىنا قارادى...».

كەيبىرەۋلەردىڭ بۇعان ءمان بەرمەيتىنىن تۇسىنسەم دە، مەنىڭ تۇسىنە الماي جۇرگەنىم - مۇرات مۇحتارۇلى اۋەزوۆتىڭ وزىنە انىق ءمالىم وسى اقيقاتتى نەگە ايتپايتىنى.

ءانۋاردىڭ تۋعانىنا بىلتىرعى مامىر ايىندا 80 جىل تولدى. ءبىز ودان ءبىر جىل بۇرىن (2009 جىلى) اقپارات مينيسترلىگىنە، جازۋشىلار وداعىنا حات جازىپ، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى بولعان ءا.ءالىمجانوۆ تويىن رەسپۋبليكالىق دارەجەدە اتاپ ءوتۋ ءجون بولارىن ايتتىق. الدىن الا ولاي ءوتىنىش جاساۋىمىزدىڭ سەبەبى - قالامگەردىڭ 70 جىلدىعى اۋدان دەڭگەيىندە عانا وتكىزىلگەنىنە كۋا بولىپ، جاعامىزدى ۇستاعانبىز. 80 جىلدىعى بىلتىرعى قاراشا ايىندا الماتىدا، درامتەاتردا «وتكىزىلدى» دەۋ ءۇشىن عانا كەرەك جينالىس بولىپ تىندى. ءانۋار تۋىپ-وسكەن تالدىقورعان جاقتىڭ «قاراجات جوقپەن» قاڭتارىلىپ قالعان ءتۇرى بار.

«قاراجات» دەگەندە، «مەرەيتويىن وتكىزۋگە كىرىسكەلى مۇقاعالي كۇندە جانىمدا جۇرگەندەي سەزىنەمىن» دەپ اتالعان سۇحبات ەسىمە تۇسەدى («الاش ايناسى» گازەتى، 09.02.2011 ج.). ول سۇحباتتا الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى ۇمبەتوۆ سەرىك ءىنىمىز (بۇگىندە قىزمەتى ءوسىپ، استاناعا قونىس اۋداردى، قۇتتى بولسىن!) اقىن اعانىڭ 80 جىلدىعىنا دايىندىقتى ءبىر جىل بۇرىن قولعا العانىن ايتىپتى. ءجون! اق يىق اقىنىمىزدىڭ ۇشتومدىعىن شىعارىپتى. دۇرىس-اق! مۇراجايىن كۇردەلى جوندەۋگە، وندا ءماجىلىس زالىن سالۋعا، ەكسپوناتتارىن جاڭارتۋعا جيىنى 133 ميلليون تەڭگە ءبولىپتى. بارەكەلدى! مەرەيتويدىڭ وسى جازدا قاراسازدا، جەتىسۋ وڭىرىندە، استانادا، اتىراۋدا، سەمەيدە، شىمكەنتتە وتكىزىلەتىنىن وقىپ ءبىلىپ، قاتتى قۋاندىم. مۇقاڭدى اعا تۇتقان، ىنىسىندەي قىزمەت ەتكەن قالامداستارىنىڭ ءبىرى بولىپ ەدىم. «مەن سەنىڭ وسكەمەندەگى اعاڭ قادەسپەن قۇرداس بولسام، سەن مەنىڭ قاراسازداعى توقتارباي ىنىممەن قۇرداس ەكەنسىڭ، سەن دە - مەنىڭ ءىنىمسىڭ!» - دەگەن اعا ارۋاعىنا كورسەتىلىپ جاتقان قۇرمەتكە نەگە قۋانبايىن؟!. الايدا: «مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ تەڭدەسى جوق اقىن ەكەندىگىنە، مەنىڭشە، ەشكىمنىڭ قارسى ايتار داۋى جوق»; «...قازاقتا تۋعان كۇنى جىل سايىن اتالىپ وتەتىن ءبىر اقىن بولسا، سول اقىن مۇقاعالي دەر ەدىم»، - دەگەن اكىم مىرزا كەزىندە مۇقاڭا دا قامقورشى بولعان ءانۋار ءالىمجانوۆتىڭ 80 جىلدىعىنا كوڭىل اۋدارمادى.

وتكەن اپتادا جازۋشىلار وداعىنىڭ باسشىلارىنا تەلەفون شالىپ:

- ءانۋار ءالىمجانوۆتىڭ مەرەيتويى ورتالاۋ دەڭگەيدەگى ءبىر جينالىسپەن تىنىپ، جەتىم قىزدىڭ تويىنداي بولدى-اۋ! مىنە، جىل ءوتتى، تالدىقورعان جاق ءۇنسىز، - دەپ ەدىم:

- شىن با؟ - دەگەن تاڭدانىس ەستىدىم.

«شىن با؟». «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە ەكى جىل باس رەداكتور بولىپ، جازۋشىلار وداعىن سەگىز جىل باسقارىپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ ءورىسى كەڭەيۋىنە مول ۇلەس قوسقان ءانۋار ءالىمجانوۆتىڭ 80 جىلدىعىنا گازەت سول كۇنى ەڭ بولماسا ءبىر بەتىن ارناعان جوق. وداق بولسا، تاڭدانۋمەن وتىر.

مۇنداي نەمكەتتىلىكتىڭ سەبەبى نەدە؟ ول انەكەڭنىڭ ەكى اۋىز ءسوزى بيلىكتىڭ قارا داپتەرىنە جازىلىپ قالعانى دەي الامىن.

كەيبىرەۋلەر: «ءا.ءالىمجانوۆ 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىن تۇسىنبەدى، ماسكەۋدەگى «ليتەراتۋرنايا گازەتادا» جاريالانعان ماقالاسىندا جاستارىمىزدى كىنالادى»، - دەپ ۇشقارى پىكىر ايتىپ ءجۇر. بەكەر! اتالعان گازەتتىڭ رەداكتسياسىنداعىلار سوكپ ورتالىق كوميتەتى ءبولىمىنىڭ نۇسقاۋىمەن اۆتور ويىنا كەرەعار ۇعىمدى بىرنەشە سويلەمدى قوسىپ جىبەرىپتى. وعان قارسىلىعىن انەكەڭ سولارعا دەرەۋ ايتتى دا، جازدى دا. كەرىسىنشە، جاستاردىڭ كوتەرىلۋىنە، جازىقسىز جازالاۋ، قان توگۋ بولعانىنا ماسكەۋ مەن الماتى پارتوكراتتارىنىڭ تىكەلەي كىنالى ەكەنىن اشىنىپ باتىل جازعان العاشقى ازاماتتارىمىزدىڭ ءبىرى - ءانۋار! ول 1987 جىلدىڭ باسىندا «كومسومولسكايا پراۆداداعى» ماقالاسىندا بىلاي دەگەن:

• «...ەتو ستراشنەە، چەم گرانديوزنوە ستيحينوە بەدستۆيە... ۆو ۆرەميا ستيحينىح بەدستۆي ليۋدي پروياۆليايۋت لۋچشيە چەلوۆەچەسكيە كاچەستۆا، سۆوە ەدينستۆو. ا دەكابرسكيە سوبىتيا ۆسەليلي ۆ ناس ترەۆوگۋ، وتچۋجدەننوست، پوكازالي، ناسكولكو زاچەرستۆەلي، زاپلەسنەۆەلي ناشي دۋشي. زارازا پريسپوسوبلەنچەستۆا ي پوترەبيتەلستۆا، پروتەكتسيونيزما ي رودوفيلستۆا وچەن جيۆۋچا. ونا پوروجداەت كلانوۆوست، ۆوجديزم... ۆ مورالنو-نراۆستۆەننوم پادەني ۆىسشيح كرۋگوۆ ناشەگو رەسپۋبليكانسكوگو رۋكوۆودستۆا، ۆ كوررۋپتسي ي ترايباليزمە، زەملياچەستۆە ي ۆزياتنيچەستۆە، وحۆاتيۆشيم ۆىسشيە سفەرى ناشەگو وبششەستۆا... ۆينوۆنا نە مولودەج. ۆ ەتوم وتچاستي ۆينوۆنى ي مى س ۆامي، نو بولشە ۆسە تە جە چينوۆنيكي، سيدەۆشيە نا حلامە ۆلاستي».

بۇل - ءبىرىنشى ءسوزى.

ءا.ءالىمجانوۆ ءبىر جايتتى ءار گازەتكە ارقالاي جازعان ەمەس!

قاشان، قايدا بولسىن، قاتتى تولقىنىستى ۇلكەن جيىندارعا بيلىك ءوزىنىڭ جالدامالى ارانداتۋشىلارىن جىبەرەتىنى ەجەلدەن بەلگىلى. جەلتوقساندا الاڭداعى جاستارىمىزدى اياۋسىز جازالاۋعا قالالىق، اۋداندىق پارتيا كوميتەتتەرىنىڭ نۇسقاۋى بويىنشا تەمىر تاياقپەن قارۋلانعان جۇمىسشىلار (نەگىزىنەن، ورىستار) قارسى شىعارىلعانى كەيىنگى تەكسەرۋ بارىسىندا ءمالىم بولدى ەمەس پە؟ ءانۋاردىڭ: «...ك تولپە پريمكنۋلي» دەگەنى - سول سويقاندار!

ەكىنشى ءسوزى:

• «...بىۆشيە رابوتنيكي پارتينىح ۆەرحوۆ ستالي پريچاستنىمي ك دەلەجۋ - كتو ۆ مەنشەي، كتو ۆ بولشەي ستەپەني - بىۆشەي پارتينوي كازنى، ەە يمۋششەستۆا. نا دەنگي پارتي وتكرىتى كوممەرچەسكيە سترۋكتۋرى... راسپروداەتسيا ناتسيونالنوە بوگاتستۆو... مى نە پروتيۆ رىنوچنىح وتنوشەني، نو نەلزيا جە دوپۋسكات بەزۋدەرجنوگو حيششنيچەستۆا، توتالنوي كوررۋپتسي، ۆوپيۋششەگو بەززاكو- نيا - سلوۆوم، بەسپرەدەلا!.. ۋ ناس پرويزوشلو چتو-تو انتيستوريچەسكوە. مى ۋنيچتوجيلي ۆسە دو وسنوۆانيا. نە تولكو ەكونوميكۋ، نو ي ناۋكۋ، ي كۋلتۋرۋ، ي ليتەراتۋرۋ توجە... پولنوە ەدينوناچاليە ي پودچينەنيە سۆەرحۋ دونيزۋ... دا، مى ۆسە رازرۋشيلي. ا چتو پرەدلوجيلي ۆزامەن؟ گوۆوريات، سەيچاس پەرەحودنىي پەريود. نو كۋدا پەرەحوديم-تو؟ ك تسيۆيليزوۆاننومۋ رىنكۋ لي؟ ا موجەت، ۆ فەودالنوە پروشلوە؟ پوكا چتو پەرەستۋپيلي پوروگ ديكوگو كاپيتاليزما، وسنوۆاننىي نا پەرەكۋپلە، پەرەپروداجە، نا سپەكۋلياتسي، گدە ۋتۆەرجداەتسيا زاكون دجۋنگلەي. ستالي سترانوي ۆوروۆ...».

(«قازاق مەملەكەتى» -

«رەسپۋبليكا» گازەتى، 1993 ج.).

مىنە، ماسەلە وسىندا.

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 23 (106) 22 ماۋسىم 2011جىل