وتكەندە قىزىق بولدى. «وتباسى حرەستوماتياسىنىڭ» كىتاپتارىن تانىستىرىپ، جاستارمەن ءبىراز سۇحبات قۇرساڭىز دەپ الماتىنىڭ ۇلكەن وقۋ ورنىنا ءبىر مۇعالىم كۇزدىڭ كۇنى شاقىردى. باردىم. كىتاپتار جايلى ءبىراز ايتىلدى. ءبىر كەزدە ۇستازدارى:
- ساكە، ەندى ءبىر ءوتىنىش، - دەدى نىعىز پىشىندە.
- ءيا!
- مىنا جاستار «ءومىردىڭ ءمانى اقشا مەن بيلىك. ول بولماسا سەن بۇل قوعامدا ەشكىم ەمەسسىڭ» دەگەندى ماعان دالەلدەۋمەن كەلەدى. نەگىزگى قۇندىلىقتىڭ رۋحاني قۇندىلىق ەكەنىن ايتا-ايتا شارشادىم. بۇلار مەنى كونچەننىي قياليست، وزدەرىن ناعىز رەاليست سانايدى. وسى جايىندا ءبىراز ۇگىت-ناسيحات قىلساڭىز قالاي بولار ەكەن؟ - دەدى. قاپەلىمدە نە ايتارىمدى بىلمەي ساسىپ قالدىم. سەبەبى «نەگىزگى بايلىق-رۋحاني بايلىق!» دەپ باستالاتىن ۋاعىزدان ولار تۇرماق، ءوزىم شارشاعام. ارينە، سولايى سولاي. بىراق ول شىندىقتى جەتكىزۋدىڭ جولى ەسكىرگەن ەدى. مورالدان مەزى بولعان جاستار ونداي تەگىن اقىلدى كۇلە تىڭداپ، جۇرە جاۋاپ بەرەدى. 20 جاسار ستۋدەنتتەر: «ال، اعاتاي، نە ايتاسىڭ» دەگەندەي ماعان قادالا قالدى. سىر بەرمەگەن سالماقتى ءتۇر كورسەتىپ:
- ار-ۇياتتىڭ ءومىر سۇرۋگە ءتيىمسىز ەكەنىن، اقشا مەن بيلىكتىڭ ەڭ نەگىزگى شەشۋشى فاكتور ەكەنىن ومىردەن ورنەك بەرە وتىرىپ دالەلەدەپ بەرە الاسىڭدار ما؟- دەدىم. ءبارى گۋۋ ەتە قالدى. وزىنە وتە سەنىمدى، ورتاسىندا بەلسەندى، كوزى اشىق ءۇش-تورتەۋى «ونى نە دالەلدەيتىنى بار؟» دەپ مىرس ەتە قالدى. ەر مىنەزدى باتىل قىزدارى بولسا، ۋاقىت وزدىرماستان: «اعاي، بەرى قاراڭىز. شىندىققا تۋرا قاراپ، ءار زاتتى ءوز اتىمەن اتاپ ۇيرەنەيىكشى، قۇداي ءۇشىن» دەپ باستادى دا اقشا مەن بيلىكتىڭ قانداي قۇدىرەتتى كۇش ەكەنىن جايىندا تەگەۋرىندى ارگۋمەنتتەر ايتا باستادى.

قىزا-قىزا 30 شاقتى ستۋدەنت جان-جاقتان جارىسا دالەلدەۋگە كوشتى. ءبىرىنىڭ ايعاعى بىرىنىكىنەن اسىپ تۇسەدى. ءتىپتى ءبىلىمدى ءبىرىسى ماسلوۋدىڭ پيراميداسىن ايتىپ ءبىراز جەرگە باردى. ياعني اقشا مەن مارتەبە ماسەلەسىن شەشىپ الماي رۋحاني پروبلەماعا بەت بۇرامىن دەگەن ابسۋرد دەدى. مۇنداي سالماقتى ۋاجدەرىنە قارسى ارگۋمەنت ايتۋ مۇمكىن ەمەستەي كورىندى. جارتى ساعاتتاي كوسىلىپ سويلەگەن سوڭ: «ەندى ءوزىڭ نە دەيسىڭ» دەگەندەي ءبارى مەنى فوكۋسقا الدى. بۇ جولى ءشانجارحان قورقىپ ساسقان جوق. ومىردە بولعان مىنا وقيعانى بايانداپ باستادى. بايانداۋ ۇزاعان سايىن ولاردىڭ بۇكىل دالەلى شايعا تۇسكەن قانتتاي بوپ ەرىدى دە، اقىرىندا كوزدەن عايىپ بولدى. القيسسا، بۇل وقيعا بىلاي باستالدى.

1994 جىل. ۇمىتپاسام اقپان ايى. كازگۋ-دە ەكىنشى كۋرستا وقيمىن. ءبىر كۇن شالا تويسام، ءۇش كۇن قيرالاڭداپ اش جۇرەتىن ستۋدەنت كەزىم. ستيپەنديا مۇلدە قۇرىعان ەسەبى. شاكىرتاقىسىنا ارى كەتسە ەكى-اق كۇن تاماق ىشەتىن زار زاماننىڭ ناعىز ءوزى ەدى. ءبىز تۇرماق پروفەسسورلار ايلاپ جالاقىسىن الا الماي تەنتىرەپ كەتكەن ەدى. ءبىر كۇنى كۋراتور اعاي اۋديتورياعا كىردى دە:
- ەرتەڭ پرەزيدەنت ن. نازارباەۆپەن ۋنيۆەريتەتتە كەزدەسۋ بولادى. ءار توپتان ءبىر ستۋدەنت قاتىسۋعا رۇقسات. ستاروستا بارسىن دەپ مەن ءبىر بيلەتتى دايىنداپ قويدىم. مەڭەلبەكوۆ، جيىنعا سەن بارىپ قاتىسساڭ بولادى،- دەدى. مىنە قىزىق! مەنىڭ دە بارعىم كەلدى. اعاي، مەن دە بارسام بولا ما؟ – دەدىم.
- جوق، كەرىمباەۆ! ساعان بولمايدى. ونداي القالى جيىنعا دانيار سياقتى جاقسى وقيتىن وقۋشىلار بارادى، - دەپ بەتىمە بىلش ەتكىزدى. ىشىمنەن «ءپىشتۋ!» دەدىم دە ءۇنسىز وتىرا بەردىم. ۇزىلىستە ستاروستاعا باردىم دا:
- داكە، سەن پرەزيدەنتپەن كەزدەسۋگە باراسىڭ با؟ – دەدىم. ول:
- جوق، ماعان قىزىق ەمەس. باسقا ماڭىزدى ءىسىم كوپ. قالاساڭ ورنىما سەن بارا سال، - دەدى . قۋانىپ كەتتىم دە:
- بيلەتىڭدى بەر، - دەدىم.
- دەكاناتتا جاتىر. مەنىڭ اتىمنان ال دا كەتە بەر كەزدەسۋگە، - دەدى كۇلىپ.

دەكاناتتان بيلەتتى الىپ، ەرتەسىنە گەوفاكتىڭ زالىنا قاراي تارتتىم. ىعى-جىعى حالىق. كوبى ۇستازدار. ول كەزدە قازىرگىدەي سىرەسكەن رەجيم، شۇباتىلعان كۇزەت، الىستان اڭدىعان سنايپەر جوق. بيلىك نىعايماعان كەز. كۇزەتشىلەر بيلەتپەن تەكسەردى دە ىشكە وتكىزىپ جىبەردى. پىسىقتىق قىلىپ الدىڭعى جاققا جايعاستىم. توردە ءۇش-ءتورت چينوۆنيك وتىر. كىم ەكەنى مۇلدە ەسىمدە جوق. ءبىر كەزدە پرەزيدەنتتى شاقىردى. شاشى قاپ-قارا، بويى ءتىپ-تىك، سۇلۋ دا سىمباتتى، شيراق ءجۇرىستى جىگەرلى نازارباەۆ نىق-نىق باسىپ ورتاعا كەلىپ وتىردى. اتموسفەرادا اۋىر سالماق سەزىلىپ تۇر. زال جىم-جىرت. كەزدەسۋدە ماقتاۋ ءسوز، ۇران ءسوز، كوپىرمە سوزگە ەشكىم كەزەك بەرمەدى. جيىن سالعان بويدا قىزىپ سالا بەردى. ءومىر بويى ورىسقا اقىسى كەتىپ، تىستەرىن قايراپ جۇرگەن ۇلتشىل ۇستازدار پرەزيدەنتتى سۇراقتىڭ استىنا الدى. «شەۆرون»، «ادجيپتەر» قانداي شارتپەن مۇناي قازۋعا كەلىستى؟ ءبىزدىڭ ۇلەسىمىز قانشا؟ ول اقشانى قالاي باقىلايمىز؟ جەكەشەلەندىرۋدى قالاي جۇرگىزبەكسىڭ؟ قازاق ءتىلىن قالاي كوتەرمەكسىڭ؟ قازاق تاريحىن قايتا جازۋدى قاشان قولعا الامىز؟ قازاقتىڭ وتارلانعان ساناسىن، جانشىلعان رۋحىن وياتاتىن قانداي جوسپارىڭ بار؟ وسىنداي ءىرى-ءىرى سۇراقتارمەن ەل باسشىسىن بۇرىشقا قاماعاندا كادىمگىدەي ارۋقتانىپ كەتەسىڭ. بارىنە جاۋاپ بەرىپ جاتىر.

سوڭىنا قاراي نازارباەۆ ۇزاعىنان سويلەدى. ول ءبۇي دەدى. ءاي، سەندەر اسىقپاڭدار. ەگەمەندىك العانىمىزعا ەكى جىل ءالى بولعان جوق. كورىپ وتىرسىڭدار ەكونوميكا كۇيرەدى. ەڭ ءبىرىنشى وسى سالانى رەتتەۋىم كەرەك. «شەۆرونعا ءتيىمدى شارتپەن مۇناي وندىرۋگە نەگە كەلىستىڭ؟» دەيسىڭدەر. دامىعان ەلدەر قازىر سۋمەن، كۇن ساۋلەسىمەن جۇرەتىن ماشينالار جاساپ جاتىر. ەندى 20 جىلدان سوڭ مۇنايىڭدى ءبىر ەل ساتىپ المايدى. نە ىستەيسىڭ ونى؟ ساۋداسى كەلىپ، اقشا بوپ تۇرعاندا ساتىپ-ساتىپ، قوردى كۇشەيتىپ المايمىز با؟ قازاق ءتىلى، قازاق مادەنيەتى، قازاق تاريحى، قازاق رۋحى دەيسىڭدەر، ەكونوميكاسى كۇيرەپ، قازىناسىندا ءبىر تيىنى قالماعان مەملەكەت سونداي مىندەتتى جۇزەگە اسىرا الا ما؟ ءبىزدىڭ قازىرگى ەڭ باستى بارىمىز دا، نارىمىز دا جەر استى بايلىعىمىز. قازبا رۋدالارىمىز. وسى بايلىقتى يگەرىپ الۋىمىز كەرەك. جۇرتقا جالاقى تولەي الماي وتىرمىز عوي. اۋەلى قارنىڭدى تويدىر، شاپانىڭدى جاڭالا. سوسىن بارىپ ءتىلىڭ مەن تاريحىڭدى تۇزە. قازىر ينۆەستور ىزدەپ، الەمدى شارلاپ، شاپقىلاپ ءجۇرمىن. قايتسەم ەلگە اقشا تارتام دەپ جارعاق قۇلاعىم جاستىققا تيمەيدى. ال مىنا جاقتا بىرەۋلەر «ءتىلىمىز، ءدىنىمىز، تاريحىمىز، مادەنيەتىمىز نە بولادى؟» دەپ اياعىما وراتىلىپ، ەتەگىمنەن تارتادى. وسىنىڭ استارىندا رۋشىلدىق جاتىر. سولاردى سىلتاۋ قىلىپ، اتا-باباسىن ۇلىقتاعىسى كەلەدى. ەستەرىڭدە بولسىن، ەلدىڭ مىزعىماس ىنتىماعى ءبىرىنشى ورىندا تۇرادى. وسى باستان قاتاڭ ەسكەرتەم، رۋشىلدىقتى قوزدىراتىن سۋبەكتىلەردى كورسەم، ايامايمىن. وندايلاردى قىلتيعان ساتىندە ارام ءشوپ سياقتى كەتپەنمەن جەلكەسىن قيىپ تاستاۋ كەرەك. سوندىقتان، اينالايىن حالقىم! ءسال سابىر قىلىڭدار. ەڭ باستىسى تاۋەلسىزدىكتى الدىق. ءوز بيلىگىمىز قولىمىزعا ءتيدى. ەندى وسى ەگەمەندى ەلدى ءبارىمىز جابىلىپ كوركەيتەيىك. باي دا، باقۋاتتى قازاقستانعا اينالدىرايىق. سوسىن ءتىلىڭدى دامىتاسىڭ با، تاريحىڭدى قايتا جازاسىڭ با، ءدىنىڭدى ۇستايسىڭ با، ونى ءوزىڭ شەشەسىڭ.

پرەزيدەنت وسىلاي دەپ جيىندى جاپتى. ەل دۋ قول شاپالاقتاپ، ەرەكشە ءبىر شابىتپەن تارقاستى. ءبارىنىڭ كوكىرەگىندە ۇلتتىق ماقتانىش كەرنەپ تۇردى. مەن دە سۇمدىق قاناتتانىپ شىقتىم. جاتاقحانادا، گرۋپپادا ءبارى: «باردىڭ با، قالاي بولدى، نە ايتتى؟» دەپ سۇراپ جاتتى. نەسىن ايتاسىڭ، سۇمدىق سۇڭعىلا كىسى ەكەن! دەيستۆيتەلنو ەل ءۇشىن تۋعان ەر ەكەن. ينۆەستورلار ىزدەپ، كۇندىز ءتۇنى شاپقىلاپ ءجۇر ەكەن. جاقسىلاپ بايىپ الايىق، سوسىن ءبارىن چيكي-چيكي قىلامىن دەپ ۋادە بەردى دەپ بىرنەشە اپتا اۋزىم جابىلماي ايتىپ ءجۇردىم. وسى جيىننان سوڭ ەرەكشە ۇمىتپەن ءومىر ءسۇردىم. بارىنشا جاقسى وقۋعا تىرىستىم. 1998 جىلى راسىمەن دە جاپ-جاقسى ستيپەنديا الا باستادىق. ءبىر جىلدان سوڭ اۋىلعا بارسام اكە-شەشەم پەنسيا الىپ جاتىر. ءبارى ءماز. ون جىلدان بەرى اقشا ۇستاپ كورمەگەن جۇپىنى جۇرت شاتتانىپ ءجۇر. ە، دەدىم ىشىمنەن، نازارباەۆ ۋادەسىندە تۇرعان ەكەن عوي. مولودەتس! ەر ەكەن دەدىم. ونىڭ يارىي قولداۋشىسىنا اينالدىم.

بىراق، 2001 جىلى تۆ مەن راديوعا جۇمىسقا تۇرعاندا تۇڭعىش رەت سەكەم الدىم. تۆ جاڭالىقتاردى جوعارىدان قالاي باقىلاپ، كىمدى قالاي سويلەتىپ، ەلدى قالاي الدايتىنىن كوزبەن كوردىم. اي ساناپ، اپتا ساناپ، وي ەركىندىگى مەن ءسوز بوستاندىعى تۇنشىعا بەردى. تىكەلەي ەفيرگە شىعاتىن بارلىق باعدارلاما جابىلدى. ۇلتتىق ونەردى، مۋزىكانى ناسيحاتتايتىن تۇلعالار قادىرسىز قازاققا اينالدى. ەفيردە سايقىمازاقتار ەمىن-ەركىن ويناق سالا باستادى. 4-5 جىلدان سوڭ ۇلتشىل باعىتتاعى ساياسي ليدەرلەردى يت سياقتى اتىپ تاستاعان سۇمدىق وقيعانىڭ كۋاسى بولدىق. اتقىزعاندار ۇستالسا دا سوتتالمادى. شاڭىراقتا ارەڭ وتىرعان كەدەي ەلدىڭ ۇيلەرىن «قۇجاتى جوق» دەگەن جەلەۋمەن ءسۇرىپ، تەگىستەپ، قارسىلاسقان حالقىمەن كادىمگىدەي سوعىسىپ، كوسەمدەرىن 18 جىلعا سوتتاپ، زىندانعا تاستادى. ءبىر قىزىعى جۇرتتىڭ قولىندا سول كەزدە سۇراۋى جوق مىڭ-ميلليونداعان دوللار پايدا بولدى. ءۇي مەن جەردىڭ باعاسى شارىقتاپ، الەمدە جوق باعا پايدا بولدى. ول نەعىلعان اقشا؟ قايدان كەپ جاتىر؟ سۇراۋى بار ما، جوق پا ول اقشانىڭ - ادام ۇعىپ بولمايدى. اقشا كوبەيىپ ەدى قوعامدا «ءبارىن ساتىپ الامىز» دەگەن جاڭا مىنەز پايدا بولدى. پاراقورلىق جايلاماعان ءبىر دە ءبىر سالا قالمادى. اسىرەسە دەنساۋلىق پەن ءىلىم-ءبىلىم جانە وقۋ جۇيەسى عارىشتىق جىلدامدىقپەن كۇيرەدى. بالاڭدى ورتا مەكتەپكە بەرۋدىڭ پايداسىنان زيانى باسىم جاعدايعا كەلدى. اۋرۋحانادا ەمدەلگەننەن سىنىقشى مەن تاۋپكە بارۋ اناعۇرلىم قاۋىپسىز سانالدى.

كوپ ۇزاماي «مىقتى بيزنەسىمدى راحات تارتىپ الدى» دەيتىن كاسىپكەرلەر قاراسى كوبەيدى. «2010 جىلى قازاق ءتىلى تولىق مەملەكەتتىك ءتىل بوپ بەكيدى. ورىس ءتىلى ورىس ۇلتىنىڭ انا ءتىلى مارتەبەسىندە قالادى» دەپ ۋادە بەرگەن. كەرىسىنشە مەملەكەت بايىپ، قازىنادا قيساپسىز قور پايدا بولعاندا قازاق ءتىلىن قىلعىندىرۋ قارقىندى ءجۇردى. قايتا جازىلۋى ءتيىس قازاق تاريحى سوۆەتتىك نۇسقاسىنا زار بوپ قالدى. قازاقستان تاريحىن مەملەكەتتىك ەمتيحاننان الىپ تاستادى. سسسر كەزىندە بولسا وتكەن زاماندى وتىرىك بولسىن وقىتاتىن. ەندى ول دا جوق. سوڭعى 30 جىلداعى قازاقستان تاريحىن عانا وقيسىڭ. سول سەندەرگە جەتەدى دەدى.

ال، ءدىندى رەتتەۋ، وتارلانعان سانانى قايتا دەكولونيزاتسيا جاساۋ، رۋحتى وياتۋ جايىنا قالدى. ءجاي عانا جايىنا قالا سالمادى. ول سالامەن تەرەڭ شۇعىلدانۋ قاۋىپتى سانالادى. قازاقتىڭ ۇلتتىق رۋحىن، مۇلگىگەن ساناسىن وياتامىن دەگەن تۇلعالار قۋدالانىپ، سوتتالىپ، تەنتىرەپ كەتتى. 36 ميلليون دوللارعا تۇسىرگەن كينوسىنىڭ سيقى اناۋ. جاستاردى ينسترۋمەنت سياقتى قولدانىپ، كۋكلا قىلىپ ويناتۋ ۇيرەنشىكتى ىسكە اينالدى. رەكتورلاردىڭ امىرىنە باعىنباي، «ءتىرى ءدالىز» بوپ تۇرۋدان باس تارتۋ - كەشىرىلمەس كۇناعا تەڭەلدى. قازاق مادەنيەتىن تامىرىنان تىرىلتەتىن ءدىن سالاسى كەرىسىنشە سادۋم-نان قالعان ۇلگىمەن بۇكىل قازاقي قۇندىلىققا رەۆيزيا جاساۋعا كوشتى. قارا حالىق سسسر كەزىندە تۇتىنعان سالتى مەن داستۇرىنە زار بوپ قالدى. قيت ەتسەڭ «شيرك!» دەپ شيق ەتە قالاتىن تاياز تيپتەر حالىقتى ايىقپاس اۋرۋعا ۇرىندىردى. ەل-جۇرت سالت-ساناسىن، ادەت-عۇرپىن ۇستانسا، بەينە ءبىر كۇنا جاساپ قويعان قارابەتتەي مازاسى قاشاتىن وبسەسسيۆتى نەۆروزا شالدىقتى.

ەلدىڭ ىشىندە جوعارى وقۋ وقىپ، ديپلوم الۋدىڭ ەشقانداي ءمانى قالمادى. ال، اقىلى وقۋ قالتاڭدى قاعىپ، تەرىڭدى سىپىرىپ الادى. سونداي اقشا الىپ وتىرىپ: «اقىلى وقيتىن ستۋدەنتتەرگە جاتاقحانا بەرىلمەيدى» دەپ بەكىتكەن. سەسسيانى تاعى دا اقشامەن جابادى. سوندا نە ءۇشىن وقۋعا اقى تولەيتىنى سول كۇيى تۇسىنىكسىز.

بانكتەن نەسيە الۋ – ءوز الدىنا ءبىر تەما. تيتىقتاپ وتىرعان قارا حالىقتى انانداي پايىزبەن قارىزعا كىرگىزۋ دەگەن، بىلمەيمىن ەندى، فاشيزمنەن اسىپ تۇسەتىن بىردەڭە شىعار. مۇنداي پروتسەنتپەن قارىز بەرىپ، ادامدى قۇلدىققا جەگۋ – سوڭعى رەت 7 عاسىردا مەككەدە عانا بولعان شىعار. ارسىز چينوۆنيكتەر ساتىلاتىن نە بار - ءبارىن ساتتى. اشىلماي جاتىپ بانكروت بولاتىن زاۋىتتا ەسەپ جوق. مەملەكەتتىڭ قيساپسىز اقشاسىنا جاسالىپ، عارىشقا كەتكەن قازساتتىڭ قايدا قۇرىعانىن ءبىر قۇداي بىلەدى. ەڭ بولماسا ونىڭ ءبىر ساعات تا راقاتىن كورە الماي ارماندا كەتتىك. قىسقاسى، باياعى مۇناي ارمانسىز ساتىلدى. مەملەكەت شىلقىپ بايىدى. جاڭا قالا سالىندى. بىراق 30 جىلدا رۋحاني، مادەني، ادامي سالا ساۋداگەر سارتتىڭ بوزىندەي بوپ ءىرىپ كەتتى. ادامنىڭ ازعانى سونشا، كۇشتىك قۇرىلىم زاڭدى ەڭبەكاقىسىن تالاپ ەتكەن جۇمىسشىنى كالاشنيكوۆپەن جۋساتىپ سالاتىن كۇنگە دەيىن جەتتى. ارقان كەرگەندە نە بولعانىن ەشكىم بىلمەيدى. چەلاح بايعۇس مۇلدە سۇراۋسىز كەتتى.

مەملەكەتتىك ماعىناسىز تويلار مەن حالىقارالىق شارالارعا شاشىلعان اقشانىڭ ەسەبىن ءبىر اللا بىلمەسە، ادام ونىڭ ەسەبىنە جەتە الماس. بۇلاي كەتە بەرسە مەملەكەتتىڭ تۋ-تالاقايى شىعىپ، بۇكىل قازبا بايلىعى تالان-تاراج بوپ، حالقى بوسىپ، وزدەرى ىدىراپ، قالعاندارى بوتەنگە قۇل بوپ، ءبىرجالا قۇردىمعا كەتەتىنى اۋىلدىڭ وقىماعان بالاسىنا دا تۇسىنىكتى بولدى. رۋحاني ءىرىپ-ءشىرىپ شەگىنەرگە جەر قالماعاندا 2017 جىلى پرەزيدەنت «رۋحاني جاڭعىرۋ» دەگەن يدەيانى جۇرتىنا جولدادى عوي اقىرى. نە دەگەن كەشىگۋ ەدى! جوبانىڭ يدەياسى جاقسى ارينە، بىراق ونى ىسكە اسىراتىن ار-ۇياتى بار ادام قايدا ساعان؟ باياعى سۇراق قوياتىن پروفەسسورلاردىڭ ءبارى تۇگەلگە دەرلىك و دۇنيەلىك بوپ كەتكەن. 30 جىلدا بارلىق سالانى «اقشا مەن بيلىك بولسا بولدى» دەيتىن ارسىزدار ارمياسى جايلاپ بولعان جوق پا؟ بولىنگەن اقشانى انا ارسىزدار جاۋاپكەرشىلىكپەن جۇمسايدى دەپ سەنەسىڭ بە؟ «قوي، ۇيات بولادى» دەيتىن ارلى ادامنىڭ ءبارىن ورىندارىنان ىسىرىپ، قۋدالاپ، سوتتاپ، قوعامنان الاستاپ شارۋاسىن بىتىرگەن جوق پا. جاپپاي توناۋ مەن ۇرلاۋدى توقتاتىن مەحانيزمدى كىم، قاشان، قالاي جاسايدى ەندى؟

مىنە وسى حرونيكالار تىزبەكتەلىپ ايتىلعاندا جاڭا عانا «ار-ۇيات دەگەن نە ول مىنا زاماندا؟ ول ءوزى كەرەك نارسە مە؟ ماسولۋ ايتتى عوي ونداي رۋحاني ماسەلەنى پيراميدىنىڭ ۇشىنا بارعاندا قولعا الاسىڭ دەپ. اقشا مەن بيلىك بولماسا مىنا زاماندا ەشكىم ەمەسسىڭ» دەپ شالقايىپ وتىرعان ستۋدەنتتەردىڭ كوزدەرى الاقانداي بوپ كەتتى. سەبەبى وسى وتىرعان ستۋدەنتتەردىڭ جارتىسىنان كوبى وقۋ اقىسىنا جىلىنا جارتى ميلليون تولەيدى. ءبىر دە بىرەۋىنە جاتاقحانا بەرىلمەگەن. بىرنەشەۋى بىرىگىپ، پاتەر جالداپ، بوسىپ ءجۇر. ال بۇلاردىڭ وقۋ اقىسىن اتا-اناسى بانكتەن 30 پايىزدىق وسىممەن نەسيە الىپ ارەڭ تولەيدى. سەندەر باعانا «بۇل ەل ادام تۇراتىن ەل ەمەس. قايدا بارساڭ دا كوررۋپتسيا» دەپ مەملەكەتتىك جۇيەدەن كورگەن قورلىقتارىڭدى ايتىپ جىلادىڭدار.

سەندەردى سولاي قورلاپ، جاستىق جىگەرىڭدى جانشىپ، بيشارا كۇيگە تۇسىرگەندەر وزدەرىڭ ايتىپ وتىرعان اقشاسى مەن بيلىگى بار ارسىز ادامدار ەمەس پە؟ ەگەر پرەزيدەنت 1994 جىلعى جيىندا: «تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ەڭ باستى بايلىعى ار-ۇياتىنا سۇيەنىپ، قوعام الدىندا جاۋاپكەرشىلىك ارقالاعان ادام. مەن ەلباسى رەتىندە ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە وسى رەسۋرستى ساقتاپ قالۋعا تىرىسامىز. ار-ۇياتىنىڭ الدىندا جاۋاپكەرشىلىك ارقالاعان ادام، بارلىق بايلىقتى شاشاۋ شىعارما الدىڭا اكەپ قويادى» دەپ، سونداي ستراتەگيانى تاڭداعاندا، وسىنداي بيشارا حالگە ەل كەلەر مە ەدى؟ – دەدىم. سوڭعى سۇراق باستارىنا سويىل تيگەندەي اسەر ەتتى. ەسەڭگىرەپ ءۇنسىز وتىرىپ قالدى. سالدەن سوڭ: «ءيا، اعا! راس ايتاسىز. مەملەكەتتىڭ ەڭ ءبىرىنشى بايلىعى ار الدىندا جاۋاپكەرشىلىك ارقالاعان ادام ەكەن. ونداي ادامسىز كەز كەلگەن مەملەكەت ءوز الدىنا ەل بولىپ تۇرا المايدى» دەپ مويىندادى.

كەزىندە ۆ. فرانكل دا ستۋدەنتتەرگە: «ادام ار-ۇياتىنىڭ جەتەگىندە عانا جۇرۋگە مىندەتتى. سوندا عانا ەسى دۇرىس ادامي قوعام قۇرا الاسىڭ. ار-ۇيات بارلىق ادامدا بار. ماسەلە سونى تىڭداۋدا. ءبىز ۇرپاققا ار-ۇياتتىڭ ءامىرىن قاپىسىز تىڭداۋدى قالاي دا ۇيرەتۋىمىز كەرەك» دەپ لەكتسيا وقىعان عوي. سول كەزدە اۆستريانىڭ جاستارى: «ميستەر، فرانكل، سوندا قالاي، ار-ۇيات ادولف گيتلەردە دە بار ما؟» دەپ سۇرايدى. ءيا، دەيدى ول. ار-ۇيات ادولف گيتلەردە دە بار. بىراق ول ار-ۇياتىنا قۇلاق اسپادى. ونى قولدان تۇنشىقتىرىپ، داۋىسىن باسىپ تاستادى. ار-ۇياتىن قولدان تۇنشىقتىرعان كەز كەلگەن باسشى تۇبىندە وسىنداي ادامعا اينالادى دەدى.

سانجار كەرىمبايدىڭ facebook پاراقشاسىنان

Abai.kz