قر پرەزيدەنت ءباسپاسوز حاتشىسى

بەرىك ءۋالي مەن قر جۋرناليستەر

وداعىنىڭ باسشىسى سەيىتقازى ماتاەۆتىڭ

نازارىنا

28 ماۋسىم - جۋرناليستەر قاۋىمىنىڭ كاسىبي مەرەكەسى. وسى اتاۋلى كۇن قارساڭىندا بيلىك قالام ۇستاعان تىلشىلەر قاۋىمىن ماراپاتتىڭ استىندا قالدىرادى. راس، ءادىل باعالانىپ ەلدىڭ مۇڭىڭ مۇڭداپ، جوعىن جوقتاپ جۇرگەن جۋرناليستەر ۇلىقتالىپ جاتسا بۇگىن ءسوز شىعىنداماس ەدىك. امال نە، "ساراي اقىن", "ساراي جۋرناليستەردىڭ" ايى وڭىنان تۋىپ، بۇقارا ءۇشىن تەر توككەندەر ەلەنبەي كولەڭكەدە قالىپ كەتىپ ءجۇر...

ءسوزىمىز ۇساق شىقپاۋى ءۇشىن اڭگىمەنى پرەزيدەنت گرانتىنان توتەلەي باستايىق. وسىدان ەكى كۇن بۇرىن قاسىم-جومارت توقاەۆ اقپارات سالاسىنداعى سىيلىقتار مەن گرانتتاردى تاپسىردى. ول سىيلىققا كىمدەر يە بولعانىن مىنا سىلتەمەدەن وزدەرىڭىز وقىپ الارسىزدار.

راس. مەملەكەت باسشىسىنىڭ قولىنان سىيلىق العان جۋرناليستەردىڭ ءبارى دە ەلىمىزدىڭ اقپارات سالاسىنا ۇلكەن ۇلەس قوسىپ وتىرعان كونە-كاسىبي ماماندار ەكەنىن جوققا شىعارمايمىز. الايدا، سىيلانعاندار تىزىمىنە ءساپ سالساق، كوبى مەملەكەتتىك ءىرى باسىلىمداردىڭ باس رەداكتورلارى نەمەسە باسشىلارى... باسشىنىڭ مىندەتى - ۇيىمداستىرۋشىلىق. ولار قالىڭ قازاقتىڭ اراسىندا ديكتوفونىن كوتەرىپ الىپ، جۇگىرىپ جۇرگەندەر ەمەس. ولار "كەشەگى سانسىز ميتينگىلەردەن شىنايى اقپارات تاراتامىن" دەپ پوليتسەيلەرمەن "ارپالىساتىندار" دا ەمەس. ولاردىڭ دەنى جايلى كرەسلودا وتىرعاندار. ولار قازاقستاننىڭ ءار قيىرىندا قۇرمەتتى قوناق بولىپ شالقىپ جۇرگەندەر. سول قۇدايى-قوناق ەتكەن جۇرت پەيىلىنە ارناپ، تىم قۇرىسا اشىربەك سىعاي اعامىزشا ءبىر اۋىز جىلى ءسوز جازىپ، "جەگەن تاماقتارىن دا" اقتامايتىندار. بۇل ءسوز ءوزىمىز جاقسى كورەتىن اعالارىمىزعا اۋىرلاۋ تيەر. پرەزيدەنت سىيلىعىن ولاردان قىزعانىپ تا وتىرعان جوقپىز. بىراق، وسىنداي كىشىگىرىم اقيقاتتار ءدال بۇگىنگىدەي مەرەكەدە ايتىلۋى دا، جازىلۋى دا كەرەك.

ءبىزدىڭ ويىمىزشا، پرەزيدەنتتىڭ سىيلىعى الدىمەن "ارقالاعانى التىن، جەگەنى جانتاق" قارا-تىلشىلەرگە بەرىلگەنى ءجون. تاپسىرما بەرگەن ەمەس، تاپسىرمانى ورىندايمىن دەپ ماڭداي تەرىن توككەن ادام ماراپاتتالۋى ءتيىس ەمەس پە؟ باسقاشا ايتقاندا، بۇرىننان كەلە جاتقان، ەلگە بەلگىلى مامانداردى ماراپاتتاي بەرگەننەن ەشتەڭە وزگەرمەيدى. ەگەر قر پرەزيدەنتىنىڭ گرانتى الدەبىر رەداكتورعا ەمەس، ساۋاتتى ماقالالارلاردى توپەلەتىپ جازىپ جۇرگەن اسحات قاسەنعالي، اقنيەت امانجولقىزى، ياكي ماناس قايىرتايعا توسىننان بەرىلدى دەلىك. بۇل بىرىنشىدەن جاڭادان بيلىككە كەلىپ جاتقان توقاەۆ كومانداسىنا ۇلكەن ابىروي اپەرەر ەدى. ەكىنشىدەن، جۋرناليستەردى بيلىكشىل ءھام وپپوزيتسيا دەپ جىكتەۋدىڭ الدىن الار ەدى. ۇشىنشىدەن، بيلىكتىڭ حالىققا قاراي ناقتى ءبىر قادام جاساعانىنىڭ بەلگىسى بولار ەدى. تورتىنشىدەن، مۇندايدى كورگەن حالىقتىڭ دا ءادىل باعالاۋعا ءىشى جىلىپ قالارى انىق. بەسىنشىدەن، پرەزيدەنت سىيلىعىن العان جاڭا ەسىم ارقىلى ەلىمىزدە جاڭا تۇلعالاردى تانىتۋعا جول اشىلادى.

مەملەكەتتىك ناگرادالاردى بيىك مىنبەرگە ءبىر تابان جاقىن تۇلعالارعا تابىستاي بەرگەندە نە وزگەرەدى؟ الەۋمەتتىك جەلىلەردە قۇتتىقتاۋ ءسوز قاپتار. "كوپ جىلعى ەڭبەگىڭىز ەلەنىپتى" دەگەن سىندى پىكىرلەر جازىلار. كوپ جىلعى ەڭبەكتىڭ ەلەنۋى اناۋ جايلى كرەسلوعا جەتكەنى ەمەس پە؟ ءبىز بۇل جەردە ديرەكتورلار مەن رەداكتورلار سىيلىق الماسىن دەۋدەن اۋلاقپىز. السىن، بىراق سول العان سىيلىققا لايىق ماقالا جازسىن! وسىدان ون جىل بۇرىنعى نازارباەۆ داۋىرىندە جازعان ماقالاسى ءۇشىن توقاەۆ داۋىرىندە ماراپاتتالۋى ادىلەتتىلىك ەمەس. مۇنى ءبىر دەڭىز.

ەكىنشىدەن، جۋرناليستەردىڭ جۇمىسى تەك جاقسىلىقتى جارنامالاپ، بيلىكتىڭ كوزقاراسىمەن جاڭالىق تاراتۋ ەمەس. ولار ەلدەگى ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەرىپ، كەمشىلىكتەردى كورسەتىپ، قاتەلىكتەردىڭ قانىن سورعالاتىپ تۇرىپ ايتۋعا مىندەتتى. كەرەك بولسا، مەملەكەتتىك باسىلىمنىڭ ءوزى بيلىكتى سىناپ، جازا باسقان جەرلەرىن ەسكەرتىپ وتىرۋى ءتيىس. وسىنداي ءجالاڭتوس باتىر رەداكتورلار بولماعان سوڭ بيلىك ەلدىڭ نەنى اڭساپ وتىرعانىن اڭعارماي قالىپ جاتىر. سونىڭ سەبەبىنەن دە كۇندە ميتينگ، كۇندە نارازىلىق كوبەيۋدە... جوعارىداعى سىلتەمەدەگى ءتىزىمدى قايتا قاراڭىز. كوبى بۇرىن باتىر بولعان جۋرناليستەر. بىراق، اعا-اپكەلەرىمىز كەشىرىممەن قاراسىن، قازىر سول باتىرلىقتىڭ جۇرناعى دا قالعان جوق.

قوش! تاۋەلسىز جۋرناليستەر ءۇشىن جاڭاعىداي مەملەكەتتىك ناگرادالارعا جول جابىق ەكەن دەلىك. سوندا شىندىقتى شىرىلداپ ايتىپ، ەلدەگى كەمشىلىكتەردى اشىق جازىپ جۇرگەن جۋرناليستەردىڭ ەڭبەگى ەسكەرۋسىز قالا بەرۋى ءتيىس پە؟ جوق الدە، ولار دا ون-جيىرما جىل كۇتىپ، بەينەتىنىڭ زەينەتىن كەلەسى پرەزيدەنتتەن كۇتكەنى ءجون بە؟

ءبىزدىڭ ويىمىزشا، جىلىنا ءبىر مارتە كەلەتىن جۋرناليستەر كۇنىن ويداعىداي وتكىزۋ ءۇشىن، ناعىز لايىق ماماندار حالىقتىق ماراپاتقا ۇسىنىلۋى ءۇشىن تىكەلەي وسى ماسەلەمەن اينالىساتىن تاۋەلسىز ۇيىم قاجەت. ونداي ۇيىم بار. ول - سەيىتقازى ماتاەۆ اعامىز باسقاراتىن قازاقستان جۋرناليستەر وداعى. وسى وداق ءبىر جۇيەگە تۇسكەن، پرەزيدەنت گرانتىمەن باسەكەلەسە الاتىن حالىقارالىق دەڭگەيدەگى سىيلىقتى جىلىنا بەس مىقتى مامانعا تۇراقتى بەرىپ وتىرۋى كەرەك. جۋرناليستەر وداعىندا الەمدىك ادام قۇقىقتارى ۇيىمدارى مەن ءتۇرلى الەمدىك جۋرناليستەر بىرلەستىكتەرىمەن كەلىسىمگە كەلىپ، بۇل سىيلىقتىڭ مارتەبەسىن ورتالىق ازيا، قالا بەردى بۇكىل الەمدىك دەڭگەيگە دەيىن كوتەرۋىنە مۇمكىندىك بار. بۇگىنگىدەي الماعايىپ زامان ءوز باتىرلارىن تۋعىزىپ جاتىر. قازاقستانداعى ازاماتتىق جۋرناليستيكانىڭ ءداۋىرى سالتانات قۇرىپ كەلەدى. ياعني، وسى ءبىر سىيلىق ارقىلى بۇكىل مەملەكەت جۇيەسىنە ءجۋرناليستىڭ "اق-قاراسى" بولمايتىنىن تۇسىندىرۋگە جول اشىلادى.

قازىر دە قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ اتىنان سىيلىقتار تاعايىندالىپ كەلەدى. بىراق ولاردىڭ سالماعى مەملەكەت تاراپىنان بەرىلەتىن پرەزيدەنت گرانتى جانە «ۇركەر» سىندى ناگرادالارمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. ونى سەيىتقازى ماتاەۆ اعامىز دا مويىندايتىن بولار. بيلىكتىڭ ماراپاتىنا پارا-پار پۋليتتسەر سىيلىعىنداي سىيلىق جاساۋعا كوپ بولىپ كىرىسسەك، ودان قازاق ۇتىلمايدى.

وركەنيەتتى ەلدەردە تاۋەلسىز جۋرناليستيكا سالاسىندا بەرىلەتىن تانىمال سىيلىقتار از ەمەس. سونىڭ ءبىرى Reporters Without Borders («شەكاراسىز تىلشىلەر») ۇيىمى تاعايىندايتىن پيتەر ماكلەر سىيلىعى. بۇل جۇلدە ءسوز بوستاندىعى شەكتەۋگە قارسى تۇرىپ، ءباسپاسوز قۇقىقتارىن قورعاعان جۋرناليستەرگە بەرىلەدى. بۇل جۇلدەنى كەزىندە «ۋرالسكايا نەدەليا» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى لۇقپان احمەدياروۆ العان بولاتىن. ال پۋليتتسەر سىيلىعى تەك جۋرناليستيكادا عانا ەمەس ادەبيەت سالاسىندا دا اسا بەدەلدى سىيلىقتاردىڭ ءبىرى سانالادى. وسىنداي مىسالدار مىڭداپ سانالادى.

شىنىن ايتقاندا، قازىرگى تاڭدا قازاقستان ءباسپاسوزى قاتاڭ باقىلاۋدا ەكەنى ايتىلىپ تا، جازىلىپ تا ءجۇر. تاۋەلسىز ءباسپاسوز جوقتىڭ قاسى. كوپتەگەن باق مەملەكەتتىڭ مايلى جىلىگىن ءمۇجىپ، سولاردىڭ ءسوزىن سويلەپ وتىر. از ساندى جەكە باسىلىمدار ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەگىسى كەلگەنىمەن، «قىسقا ءجىپ كۇرمەۋگە كەلمەي»، قايتا اينالىپ بيلىكتىڭ باقشاسىنا بايلانادى. وسىدان بارىپ، ەلىمىزدە الەۋمەتتىك جەلىلەر اقپارات قۇرالدارىنىڭ قولىنان كەلمەگەن اۋىر مىندەتتى ارقالاپ وتىر. ءتۇرلى الەمجەلىدەگى تاۋەلسىز اۆتورلار مەن ازاماتتىق جۋرناليستەر مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە بايلانعان باسپاسوزگە قاراعاندا ۇلكەن اڭىس تۋعىزۋدا.

سوندىقتان دا، پيتەر ماكلەر، پۋليتتسەر سەكىلدى سىيلىق قاجەت-اق. بالكىم، ول شەرحان مۇرتازا اتىنداعى سىيلىق بولار. بۇل جاعىن الداعى جىلى جۋرناليستەر وداعىنىڭ باسشىسى سەيىتقازى ماتاەۆ ويلانا جاتار. وداق باسشىسى ويلانعانشا، بۇل يدەيانى قر پرەزيدەنتى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باسشىسى بەرىك ءۋالي جۇزەگە اسىرىپ تاستاسا، العىستان باسقا ايتارىمىز جوق.

ءتۇيىن

جۇلدەسىز دە جۇمىس ىستەۋگە بولادى. سىيلىق بەرمەدى دەپ سۇيىكتى كاسىبىنەن باس تارتقان كاسىبي ءجۋرناليستى كورگەن جوقپىز. دەسە دە، ەلدەگى ەڭ وزەكتى وقيعالاردىڭ ورتاسىندا ءجۇرىپ حابار تاراتىپ، بيلىكتىڭ عانا ەمەس، حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەپ جۇرگەن اقپارات قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭبەگىن ەسكەرۋسىز قالدىرماعان ءجون. ازاماتتىق پوزيتسياسىن اشىق ايتىپ، شىنايى اقپارات بەرىپ جۇرگەن تاۋەلسىز باسىلىمداردىڭ ءاربىر ءتىلشىسى كەز-كەلگەن سىيلىققا لايىق. ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز وسى.

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz