بۇل جايلى əركىمنىڭ پىكىرى əرقالاي. بىرەۋلەر: "قولىڭدا بيلىك بولسا، ار-وجداننىڭ قاجەتى شامالى. بيلىك - باسقانى ءوز ەركىڭە باعىندىرىپ، ايتقانىڭدى ىستەتەتىنقۇرال",- دەسە، ەندى بىرەۋلەر: "بيلىك - بەتپەردە عانا، ونىڭ ارعى جاعىندا جەكە باستىق مۇددەنى قورعاۋ تۇر. Əيتپەسە، بيلىك تۇتقاسىنا قولدارىن جەتكىزگەندەر ودان تەز ايىرىلۋعا نەگە كونگىسى كەلمەيدى؟"- دەگەن ۋəج ايتادى. وسى بيلىك جايلى ويدى مەملەكەتكە قاراتا ايتار بولساق، مەنىڭشە، مەملەكەتتىك بيلىك - قوعامدىق مەنشىكتەردى حانتالاپايعا سالىپ ءبولۋ كەزىندە ءوز ۇلەسىن قامتىپ قالۋ مەن وزىنە تابىس əكەلىپ وتىرعان پايدا كوزدەرىنىڭ ءونىم شىعارۋىن قامتاماسىز ەتۋگە قىزمەت ەتەتىن قۋاتتى كۇش دەر ەدىم.

بۇل جايلى əركىمنىڭ پىكىرى əرقالاي. بىرەۋلەر: "قولىڭدا بيلىك بولسا، ار-وجداننىڭ قاجەتى شامالى. بيلىك - باسقانى ءوز ەركىڭە باعىندىرىپ، ايتقانىڭدى ىستەتەتىنقۇرال",- دەسە، ەندى بىرەۋلەر: "بيلىك - بەتپەردە عانا، ونىڭ ارعى جاعىندا جەكە باستىق مۇددەنى قورعاۋ تۇر. Əيتپەسە، بيلىك تۇتقاسىنا قولدارىن جەتكىزگەندەر ودان تەز ايىرىلۋعا نەگە كونگىسى كەلمەيدى؟"- دەگەن ۋəج ايتادى. وسى بيلىك جايلى ويدى مەملەكەتكە قاراتا ايتار بولساق، مەنىڭشە، مەملەكەتتىك بيلىك - قوعامدىق مەنشىكتەردى حانتالاپايعا سالىپ ءبولۋ كەزىندە ءوز ۇلەسىن قامتىپ قالۋ مەن وزىنە تابىس əكەلىپ وتىرعان پايدا كوزدەرىنىڭ ءونىم شىعارۋىن قامتاماسىز ەتۋگە قىزمەت ەتەتىن قۋاتتى كۇش دەر ەدىم.

سوعان ءبىر مىسال. ايتالىق، ەگەر زاۋىت جۇمىسشىسى كاسىپورىن قويماسىنان نە سونىڭ تەرريتورياسىنان الدەبىر زاتتى قىمقىرىپ كەتسە، ونى "سەنىڭ ۇياتىڭ قايدا كەتكەن؟" دەپ جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ سىناپ-مىنەپ بولادى. بىراق، ءدال وسىنداي ايىپتاۋ ءسوز زاۋىت ديرەكتورىنا قاراتىپ ايتىلمايدى. شىندىعىنا كەلسەك، وندىرىلگەن ءونىمدى ساتۋدان تۇسكەن تابىس پايداسىنىڭ ازىن-اۋلاق پايىزىن عانا تولەۋ ارقىلى جۇمىسشى ەڭبەگىنىڭ بارلىق ناتيجەسىن وزىنە يەمدەنىپ كەتكەن ديرەكتوردىڭ ۇرلىعىنىڭ اۋقىمى جۇمىسشىنىكىنەن اناعۇرلىم قوماقتى دا سالماقتى بولارى انىق. تۋرا ماعىناسىندا بيلىك - ءبىر تاپتىڭ ەكىنشى تاپتى جەڭۋىنىڭ جەمىسى. باسقالار سياقتى، مەن دە الدەبىر بارشاعا ورتاق امبەباپ "جالپىادامزاتتىق" ار-وجدان دەگەنگە سەنە بەرمەيمىن. ادەتتە "ار-وجدان" تاپتىق ىنتىماقتاستىق ماعىناسىندا تۇسىندىرىلەدى. بۇل قاعيدا بويىنشا ءومىر سۇرەتىندەر ەڭ الدىمەن وزىنە، سوسىن وزىنە جاقىندارعا كومەك كورسەتۋى ءتيىس. ءبىر-بىرىمەن پاراپار تاپتار اراسىندا ورىن الاتىن كەز كەلگەن داۋ-دامايدا جازىلماعان زاڭ ەرەجەسى ساقتالۋى ءتيىس، ولاي بولماعان جاعدايدا تاپ رەتىندەگى ونىڭ ىرگەتاسى شايقالاتىن بولادى. كەزىندە بۇل تۋرالى اتاقتى رەۆوليۋتسيونەر تروتسكي: "ار-وجدان - شيەلەنىستى جاعدايدى جۇمسارتۋ، ونى سەنىڭ تابىڭنىڭ ءومىر ءسۇرۋ نەگىزىنە زيان كەلمەيتىندەي تاسىلمەن شەشۋ قاجەت",- دەپ، وتە جاقسى پىكىر ايتقان بولاتىن.

سوڭعى كەزدەرى باق بەتتەرىندە ەۋرازيالىق مودەلگە كوشۋ تۋرالى كوپ ايتىلىپ ءجۇر. ەۋرازيالىق يدەيا كەشەلى-بۇگىن ەمەس، سوناۋ زيالىلار ويىنىڭ ۇلتتىق-يمپەريالىق اعىمىن جەڭىسكە جەتكەن ستالينيزم جوباسىمەن كەلىسىمگە كەلتىرۋگە جاسالعان تالپىنىس رەتىندە ءستالينيزمنىڭ وڭشىل نۇسقاسى تۇرىندە پايدا

بولعان بولاتىن. ستالينيزمگە ونىڭ ەش قاجەتى بولماعاندىقتان، ەۋرازيالىق يدەيا بارا-بارا وزەكتىلىگىن جوعالتسا، ول تۋرالى وتكەن عاسىردىڭ 90-ى جىلدارى قايتا ءسوز قوزعالا باستادى. ول سول كەزدەگى بيلىك جۇرگىزگەن رەسمي ۇگىت-ناسيحاتقا قارسى قوياتىن ناعىز بالاما يدەيا قىزمەتىن اتقارعان ەدى. بيلىكتىڭ رەسمي ۇگىت-ناسيحاتى: "باتىس، كاپيتاليزم مەن دەموكراتيا - جاقسى، ءبىز سونىڭ ءبىر بولشەگى بولۋىمىز كەرەك",- دەسە، جاڭا ەۋرازيالىقتار بۇعان مۇلدە قاراما-قارسى: "شىعىس، سوتسياليزم جانە يمپەريا - ءبىزدىڭ ماڭگىلىك قۇندىلىقتارىمىز، مىنە، وسىلار",- دەگەندى ۇران قىلىپ كوتەردى. بۇل ۇندەۋ وزدىگىنەن ارەكەت ەتە المايتىن، بىراق، ساياساتقا ەنجار قارامايتىن جاستاردى وزىنە تارتىپ، ولار ءۇشىن وپپوزيتسيالىق كوزقاراستىڭ ءبىر فورماسى قىزمەتىن اتقاردى. بىراق، 2000 جىلدارى قوعامدىق مەنشىكتىڭ ءبارى تالان-تاراجعا ۇشىراپ، پىشاق ۇستىنەن ۇلەستىرىلگەن مال-مۇلىك قولدارىنا تيگەننەن كەيىن ونى قورعاۋ قاجەتتىگى تۋىنداعان شاقتا بيلىك باسقاشا سايراي باستادى. ەۋرازيالىق قازىرگى تاڭدا كورپوراتسيا-مەملەكەتكە ءوزىن-ءوزى يدeولوگيالىق تۇرعىدان اقتاۋدىڭ ءبىر قۇرالى رەتىندە قاجەت بولىپ وتىر. راديكالدىق جاستارعا بۇل قىزىقتى بولماعاننان كەيىن، ولاردىڭ ءبىرازى سكينحەدتەر قاتارىن تولتىرسا، ەندى بىرەۋلەرى انتيفاشيستىك ۇيىمدارعا مۇشە بولدى ءيا باسقا دىنگە ءوتتى. اقيقاتىن ايتساق، ەۋرازيالىقتاردىڭ يدەياسى قازىرگى كۇنى قىتايدا ىسكە اسىرىلعان. بىراق، وندا قولىندا تابىستى مەنشىك تۇرلەرى بار شەنەۋنىكتەر عانا ءومىر سۇرە الادى. وسى تۇرعىدان العاندا، بەلگىلى  "ۋلترا. كۋلتۋرا" باسىلىمىنىڭ رەداكتورى، جۋرناليست الەكسەي تسۆەتكوۆتىڭ بيلىككە قاتىستى وي-تۇجىرىمدارى ايرىقشا نازار اۋدارارلىق. ول: "مەنىڭ تۇسىنىگىمدە، يسلامنان وتكەن ءادىل ءدىن جوق. ءبارىمىز بىلەتىندەي، مۇحاممەد س.ع.س پايعامبارىمىز العاشقى دجامااتتى، مەملەكەتتىك ۇستانىمعا قاراما-قارسى مادينە ۋمماسىن قۇردى. تۇراقتى ارميانىڭ ورنىنا - جالپىحالىقتىق دىنگە سەنۋشىلىكتى، سالىق جۇيەسىنىڭ ورنىنا بارشا ءۇشىن بىركەلكى تولەم - زەكەتتى، بيۋروكراتيانىڭ ورنىنا - پايعامبار مەن قۇرانعا ءابسوليۋتتى سەنىم ارتۋدى كىرگىزدى. بۇل - سول كەز ءۇشىن ناعىز دەموكراتيا ءارى رۋحاني كوشباسشى بولدى. سول سەبەپتى، شۇلەنسىپ "باقىتتى ءومىردى" تاراتۋعا قۇقىق بەرىلگەن ءدىنباسىلار مەن توتەنشە ءدىني وكىلدەر بولمادى، سونداي-اق، قاراپايىم ادامدار مەن ءدىندارلاردى ءبىر-بىرىنەن بولە-جارا قاراۋشىلىققا جول بەرىلمەدى. ساياسي يسلامدا وسىناۋ تاريحي ۇلگى قايتا-قايتا جاڭعىرا بەرەدى، اسىرەسە، بۇرىنعى دەموكراتيادان كوڭىلدەرى قالىپ، مەملەكەت ومىرىنە تىكەلەي ارالاسۋعا قۇقىق بەرەتىندەي جاڭا دەموكراتيا ءتۇرىن ويلاپ تابۋعا قۇشتارلىق ارتىپ تۇرعان قازىرگى كەزدە. قانداي جولمەن بولسا دا بايۋدى قاراستىراتىن كاپيتاليزمنەن يسلامنىڭ باستى ارتىقشىلىعى - بانكتەردىڭ نەسيەلەردى ۇستەمە قايتارىم پايىزىنسىز بەرەتىندىگى. كاپيتاليزمگە قارسى قوياتىن بولساق، «يسلامدى» ادىلەتتىلىكتى جاقتاۋشى، نارازىلىق ءدىنى دەۋگە بولادى. بۇل جاعىنان ول قازىر "وفيستىك ۇلتتار" مەن ميللياردتارعا شومىلعان التىن يمپەرياليزم بيلىگىنە ايقىن تىلمەن نارازىلىق بىلدىرگەن ءۇشىنشى الەمنىڭ قارسىلىق مىنبەرى بولىپ وتىر. مۇسىلمان الەمى ەليتاسىز قوعامعا ۇمتىلادى. بۇل تەك ساياسي عانا ەمەس، ەكونوميكالىق دەموكراتياعا دا جول اشىپ، قوعامداعى بارلىق نارسەگە قولجەتىمدىلىكتى باياندى ەتەدى. ال، يسلام الەمىنەن قورقۋشىلىقتىڭ، ياعني يسلاموفوبيانىڭ بارلىق جاسىرىن تۇرلەرىنىڭ ءبارى - اينالىپ كەلگەندە وتكەن عاسىرداعى جيىركەنىشتى قوعام ەليتاسىنىڭ ورتاق كوڭىل-كۇيىن بىلدىرگەن انتيسەميتيزمنەن ەش ايىرماسى جوق سەكەمدەنۋشىلىك دەمەسكە امال جوق. ال مۇنداي كوڭىل كۇيدىڭ ورىن الۋى بيلىك جۇرگىزگەن ساياساتقا تىكەلەي بايلانىستى بولاتىنىنا بىرقاتار اراب ەلدەرىندەگى، سونىڭ ىشىندە قازىرگى كۇنى دە بايىرقالاماي وتىرعان ليۆياداعى قاندى وقيعالار دالەل بولا الادى. ليۆياداعى ازامات سوعىسى مەن وعان كورشى ەلدەردەگى توڭكەرىستىك وزگەرىستەردىڭ سەبەبى - جوعارىعا باستايتىن الەۋمەتتىك باسپالداقتىڭ جوقتىعى-تىن. اتالعان ەلدەردە رەسمي يدeولوگيا قانداي بولسا دا، ءبارىن تۇيىقتالعان ەليتا شەڭبەرىن قۇرايتىن بىرنەشە جولى بولعىش كلاندار جاسىرىن تۇردە شەشىپ، ءبولىپ وتىردى. بۇل جاعداي ونداعان جىلدارعا سوزىلعانمەن، توڭكەرىس ەندى عانا بولدى. نەگە، بار گاپ سوندا. ويتكەنى، ەلدەگى ونسىز دا قيىن جاعدايعا ەكونوميكالىق فاكتور، اتاپ ايتقاندا، ءومىر سۇرۋگە اسا قاجەتتى ازىق-تۇلىك باعالارىنىڭ قىمباتتاپ كەتۋى ىقپال ەتتى. حالىق بولاشاققا سەنىمدەرىنىڭ جوقتىعىنا امالسىز كونسە دە، تۇرمىستىق جاعىنان ءال-اۋقاتتارىنىڭ كۇرت تومەندەپ، اسا قۇلدىراپ كەتۋىنە شىداي المادى. شىرىقتى ەڭ الدىمەن ەۋروپالىق ادىلەتتىلىك ستاندارتىنا كوڭىلى تولمايتىن جاستار بۇزدى. الگى ەلدەردىڭ كوپشىلىگىندە كۇنى كەشەگە دەيىن ساياسي دەموكراتيانىڭ جوقتىعى بىرقاتار ەكونوميكالىق تەڭگەرۋشىلىكپەن الماستىرىلىپ كەلگەن-ءدى. مىسىر مەن تۋنيستەگى، ليۆيا مەن سيرياداعى، ت.ب. اراب ەلدەرىندەگى بيلىك جەرگىلىكتى حالىقتى ادام توزگىسىز كەدەيشىلىكتە ۇستاپ كەلسە، داعدارىس وسى مۇمكىنشىلىكتەن دە كۇدەر ۇزدىرگەن كەزدە، اشىنعان جۇرت بيلىككە قارسى كوتەرىلىپ، وعان تارپا باس سالدى. ماسەلەن، مىسىر وتكەن عاسىردىڭ 90-ى جىلدارىندا ورىن العان بانك داعدارىسىنان كەيىن ءسوتسياليزمنىڭ ەڭ اقىرعى ەلەمەنتتەرىنەن باس تارتقان بولاتىن. سول كەزدەن باستاپ بايلار مەن كەدەيلەردىڭ ارا جىگى جاي بولسا دا تۇراقتى تۇردە وسە بەردى دە، مۇنىڭ ارتى الەۋمەتتىك توڭكەرىسكە اكەلىپ سوقتى. قازىرگى تاڭداعى اراب ماسەلەسىن شەشۋ - بۇكىلالەمدىك ەكونوميكا جۇيەسىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋدىڭ كىلتى: ويتكەنى، اراب الەمىندەگى بەيبەرەكەتسىزدىك مۇناي باعاسىن وتە جوعارى دەڭگەيگە كوتەرۋى مۇمكىن، ول كەزدە ەشقانداي "داعدارىستان شىعۋ" جايلى ويلاۋ بولمايدى، ەسەسىنە جاڭا قۇلدىراۋ ورىن الادى",- دەيدى. مۇنداي جاعداي بارلىق ورتالىق ازيا رەسپۋبليكالارىندا، سونىڭ ىشىندە قازاقستاندا دا ورىن الۋى ابدەن مۇمكىن. وعان قازىرگى كۇنگى تۇرمىستىق جانە ازىق-تۇلىك جانە كوممۋنالدىق قىزمەت كورسەتۋ تۇرلەرىنە تولەنەتىن اقىلار كولەمىنىڭ كۇرت ءوسىپ بارا جاتقاندىعى تۇرتكى بولۋى عاجاپ ەمەس.

«قازاقستان-زامان» گازەتى