«قارا قىپشاق قوبىلاندىدا نەڭ بار ەدى، قۇلىنىم»، دەگەن تاريحي ءسوز پوستكەڭەستىك تۇركى رەسپۋبليكالارى اراسىندا باس جوق، كوز جوق، رەسەيلىك شالا-پۇشىق ەوەو وداعىنا مۇشە بولعان قازاق پەن قىرىعىزدارعا قاراتا ايتىلعانداي.  ءدال قازىر وسى ەكى ەلدىڭ شيكىزات ونىمدەرىن ورىستاردىڭ ءوز اۋماعى ارقىلى ۋكرايناعا وتكىزبەۋىنىڭ استارىندا نە جاتىر؟

وتكەن اپتادا باۋىرلاس ەكى ەل سولتۇستىك كورشىلەرىنىڭ بۇل ەكونوميكالىق باسبۇزارلىعانا بۇرىنعىداي كوز جۇمىپ قاراپ وتىرماي، دونباسس كومىرىنەن ايىرىلعانان كەيىن قازاق پەن قىرعىزدىڭ شيكىزاتىنا كۇنى قاراعان ۋكراينانىڭ وسى ونىمگە دەگەن سۇرانىسىنا كۆوتو قويىپ تاستاعان رەسەي بيلىگىن اشىق ايىپتادى.

بىراق رەسەيدىڭ ەكونوميكا مينسترىلىگى بۇنىڭ بارىلىعىن ويدان شىعارىلعان جالا دەپ، بەت باقتىرمادى، ادەتتەگىدەي. بۇرىن كومىر شيكىزاتى، مۇناي ونىمدەرى رەسەي اۋماعى ارقىلى ۋكرايناعا ەركىن تاسىمالدانىپ كەلگەن. ماۋسىم ايىنان بەرى رف ەكونوميكا مينسترىلىگىنىڭ تاراپىنان كولەمى جاعىنان شەكتەۋ قويىلدى. ەندى قازاق پەن قىرعىز كاسىپكەرلەرى  ءوز ونىمدەرىن ۋكراينگە جەتكىزۋ ءۇشىن رەسەيدىڭ ەكونوميكا مينيسترلىگىنەن رۇقسات الۋعا ءماجبۇر. 

مىنە، وتكەندە قازاقستان مەن قىرعىزستان ءۇش ايعا سوزىلعان وسى ءبىر ەكونوميكالىق قىسىمعا قاتىستى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيانىڭ (ەەك) تەكسەرىس جاساۋىن تالاپ ەتىپ قويدى.  ءوز كەزەگىندە ەەك وسى اقپاراتتى راستايتىن دەرەكتى سۇرادى. ءسويتىپ، تامىز ايىنىڭ سوڭىندا وتكەن كەڭەستە ەەك كونسۋلتاتسيالىق مۇشەلەرى شاعىمدانۋشى قوس تاراپ تاپسىرعان اقپاراتتارمەن تانىس بولدى. ەلىمىزدىڭ «اتامەكەن» كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ وكىلى كەڭەس بارىسىندا رف ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ قازاق كومىرىن رەسەي اۋماعى ارقىلى تاسىمالداۋىنا قاتىستى وزدەرىمەن ەش اقىلداسپاعانىن ءسوز ەتتى.

بۇدان بولەك قازاق بيزنەسمەندەرى بۇل شارانىڭ قانداي حالىقارالىق نورماعا، وداقتىڭ قانداي كەلىسىمشارتىنا سۇيەنىپ ءوز كۇشىنە ەنىپ وتىرعانى جايلى تۇششىمدى جاۋاپ تا الماعان.

ايتپاقشى، رەسەيدىڭ ەكونوميكالىق شەكتەۋىنىڭ كەسىرىنەن قىرعىزتاننىڭ دا ۋركاينمەن اراداعى ساۋدا اينالىمىن 50%-عا قىسقارعان ەكەن.

بەلارۋس ەلىنىڭ ەكونوميكا مينسترلىگىنىڭ ەكونوميكالىق ينتەگراتسيا باس باسقارماسىنىڭ باسشىسى الەكسەي ماتسەۆيلو رەسەيدىڭ بۇل ارەكەتىن ەشبىر زاڭعا سىيمايتىن باسسىزدىق دەپ اتادى.

قىركۇيەكتە ەلىمىز رەسەي ارقىلى ۋكرايناعا كومىر تاسىمالداۋ ءۇشىن 254 مىڭ تونناعا ءوتىنىش بەرىپتى. ال رەسەي ول ءوتىنىشتىڭ 87 مىڭ تونناسىن عانا قاناعاتتاندىرىپتى.

ال ماۋسىم ايىندا رەسەيدىڭ ۋكراياناعا كومىر ەكسپورتى 85 پايىزعى قۇلدىراسا، شىلدەدە قازاق پەن قىرعىزعا جاسالعان ەكونوميكالىق قىسىمنىڭ ارقاسىندا رەسەيدىڭ ءوز ەكسپورتى ءۇش ەسەگە ءوسىپ، 400 مىڭ تونناعا جەتىپتى. بۇندى دا رەسەيلىك اقپاراتتار جازىپ جاتىر.

ەاەو-عا مۇشەلىككە وتكەن العاشقىدا قازاق تۇتىنۋشىلارى ەڭ ارزان، ەڭ قولجەتىمدى سانالاتىن قاراقۇمىقتىڭ باعاسىنىڭ كۇرت وسۋىنەن زيان شەكسە، ودان كەيىن رەسەي نارىعىندا باسەكەگە قابىلەتتى بولىپ كەلگەن، ساپاسى جوعارى الكوگولدىك ونىمدەر مەن تەمەكى ونىمدەرىن شىعارۋشى وتاندىق كاسىپورىندار پارلامەنتتەگى رەسەيشىل دەپۋتاتتاردىڭ كەسىرىنەن پايدادان قاعىلدى.

ەندى تالاي وتباسىنا ناپاقا تاپقىزىپ، جان باقتىرىپ وتىرعان كومىر مەن مۇناي ونىمدەرىن ەو ەلدەرىنە شىعارۋ جاعىنان دا قازاقتار ءوز وداقتاسى رەسەي تاراپىنان تاسقامال توسقاۋىلعا تاپ بولىپ وتىر.

قوسىمشا جۇمىس ورىندارىنىڭ اشىلۋى تۇگىلى، بۇرىنعى بار كاسىپورىنداردى جاپقىزۋعا يتەرمەلەيتىن رەسەيدىڭ ەكونوميكالىق شوقپارىنا ءبىزدىڭ بيلىك تاراپىنان العاش رەت ءۇن قاتىلۋى كوڭىلدى جۇباتادى دەسەك تە، وسىنداي پايداسىنان زيانى كوپ، ءبىر رەسەيدىڭ مۇددەسىنە قۇرىلعان بۇل وداقتىڭ بىزگە كەرەگى قانشا دەگەن ويعا قالاسىڭ...

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz