اركەز وسى ساۋالدىڭ اينالاسىندا پىكىر ايتۋشىلار الدىمەن كاسىپورىندارداعى نەگىزگى ينۆەستيتسيا سالۋشىلاردىڭ شەتەلدىكتەر ەكەندىگىن العا تارتادى.

دەگەنمەن، ولارمەن جاسالىنعان شارتتا ءبىزدىڭ ەلدىڭ ازاماتتارىن الدىمەن جۇمىسپەن قامتۋ قاراستىرىلعان ەدى عوي. ەندەشە نەگە توسىلامىز؟

تاعى ءبىر ءۋاجى - بىزدە باسشىلىق جۇمىس ورىندارىنا لايىقتى ءبىلىمدى ازاماتتار جوق دەسەدى. قانشاما ۇزدىك ءبىلىمدى جاستارىمىز وتانىمىزدا دا، شەتەلدەردە دە ءتيىستى وقۋ ورىندارىن ءبىتىرىپ، قولىنا ديپلومدارىن الىپ كەلدى ەمەس پە؟ ەندەشەگە نەگە تەجەلەمىز؟

مەنىڭشە ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى - جۇمىسپەن قامتۋ جۇيەسىنىڭ جۇيەسىزدىگىندە!

21-عاسىردىڭ تابالدىرىعىنان اتتاپ، العاشقى ەكى وندىقتى شەگەرىپ ۇلگەرگەن، عالامتور مەن اقپاراتتاندىرۋ جۇيەسى كەرەمەت دامىعان زاماندا بىزدە قاراپايىم عانا «بىلىكتى ماماندار قورى» جاساقتالماعان. جوعارى وقۋ ورنىن ءبىتىرىپ، مامان اتانعان ءاربىر ادامدى تىزىمگە الىپ، جوسپارلى تۇردە جۇمىس ورىندارىنا جايعاستىرۋ دەگەن اتىمەن جوق. جالپى جۇمىسسىز جۇرگەن جوعارى بىلىمدىلەر تۋرالى، ماماندىعى بويىنشا جۇمىس تاپقاندار مەن تاپپاعاندار تۋرالى ستاتيستيكالىق دەرەكتەر دە جوقتىڭ قاسى.

وسى جۇيەسىزدىكتەن بىرنەشە جىل ۋاقىتىن سارپ قىلىپ وقىپ شىققان جاس ماماندار قارا جۇمىسقا بارىپ ۇرىنۋدا. كىرپىش قالاپ، جول سالىپ، اربا سۇيرەپ، سيىر ساۋىپ، قورا تازالاپ جۇرگەن قارا جۇمىسشىلاردىڭ ىشىندە جوعارى ءبىلىمدى، كاسىبي وقۋ ورىندارىن بىتىرگەن ديپلومدارى بار ماماندار كوپ. ءتىپتى وتاندىق وقۋ ورىندارىن بىلاي قويىپ، «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن شەتەلدەن ءبىلىم الىپ كەلگەن ماماندار الدەبىر ينستيتۋت، كاسىپورىنداردىڭ كولەڭكەسىندە «كسەروكس» اپپاراتىنىڭ قاسىندا، ارزىمايتىن ايلىققا جۇمىس ىستەپ تۇرۋى عاجاپ ەمەس. مۇنداي تەلەگەي تەڭىز ءبىلىمدى جاستارىمىزدى قارا جۇمىسقا سالىپ قويىپ، قاراپ وتىرۋ وبال ەمەس پە؟!

ەسەسىنە شەتەل اسىپ، ءبىلىمىن باسقا ەلدىڭ يگىلىگىنە جاراتىپ جۇرگەن ماماندارىمىز كوپ. ءوز ەلىمىزدە جارىماعان سوڭ، اقىسىن اياماي تولەيتىن شەتەلدىك كومپانيالارعا كەتپەگەندە نە ىستەمەك... ارينە سويتەدى.

ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ شەندىلەرى شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ كومەگىمەن جۇمىس ىستەۋگە كىرىسكەن زاۋىت-فابريكالاردا، ءىرى كاسىپورىنداردا تەك قانا ءوز ەلىمىزدىڭ ازاماتتارىن جۇمىس ىستەتۋگە مۇددەلى بولسا، ونى جۇزەگە اسىرۋ - اسا قيىن شارۋا ەمەس دەپ ويلامايمىن. ءاربىر جوو بىتىرگەن، ديپلومى بار ماماندى ءوز ماماندىعىمەن، جوعارى جالاقىدا جۇمىسپەن قامتۋعا ابدەن بولادى.

الگى اتى بار دا زاتى جوق «كاسىپوداق ۇيىمى»، «جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارى»، تاعى دا باسقا ادام قۇقىعى جونىندەگى قوعامدىق قوزعالىستار، پارتيالار شىنىمەن جۇمىس ىستەپ، جوعارىدا ايتقان جۇيەسىزدىكتى جويىپ، ىسكە كىرىسسە دۇرىس بولار ەدى.

الدىمەن، «بىلىكتى ماماندار قورى» جاساقتالسىن. وقۋ بىتىرگەندەردىڭ مالىمەتتەرىن كەز كەلگەن وقۋ ورنى بەرە الادى. بىردە ءبىر شەتەلدىك مامان باسشىلىق ورىندا ۇزاق قالماسىن. قالسا، تەك جۇمىس بابىن ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن بەلگىلەنگەن مەرزىمدە عانا ءجۇرسىن. ال ەگەر ءبىزدىڭ ماماندارىمىز بىلىكتىلىكتەن كەم بولىپ جاتسا، قوسىمشا وقىتسىن جانە ۇيرەتسىن. بۇل ادەتتەگى جۇمىس بارىسىنداعى ۇردىستەر. ونسىز بولمايدى.

وسىلايشا ءبىز ەككەن ەگىننىڭ جەمىسىن تەرەتىن مەرزىمدى جىبەرىپ الماۋعا تىرىسايىق. ويتپەگەن كۇندە، بايقاپ قاراساڭىز سوڭعى 10-15 جىلدا «بىلىكتى ماماندار دايارلاۋ» ماسەلەسىمەن بارلىق سالا اينالىسىپ كەلەدى، قانشاما جىل بويى ەل قازىناسىنان قاراجات شىعارىپ جاستارىمىزدى شەتەلدە وقىتىپ جاتىرمىز، ال ناتيجەسىن ءالى كورە الماي كەلەمىز. نەعىلعان بىتپەيتىن وقۋ دەرسىز... وقۋ – ينەمەن قۇدىق قازعانداي ەكەنى راس. دەگەنمەن، سونى سىلتاۋ عىپ ەلىمىزدىڭ ازاماتتارىن ءومىر بويى وقۋدىڭ سوڭىنا سالىپ قويىپ، جارىمايتىن جالاقىمەن الداۋسىراتقانىمىز - ەلدىگىمىزگە ۇلكەن سىن.

«مامان جوق، جۇمىسقا تۇرايىن دەسە وقۋىن جالعاستىرىپ ءجۇر، زاۋىت-فابريكادا جۇمىس ورنى جوق، جالاقى از» دەپ نەگىزسىز، جاتتاندى زاردى ايتا  بەرگەنشە، تۇپكى ماسەلەنى تانىپ، ءتۇيىنىن شەشۋگە تىرىسايىق.

جالاقى جوعارى بولمايىنشا، ەل ءىشى تۇگەلگە دەرلىك ماماندىعى بويىنشا جاقسى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىلمەيىنشە الەۋمەتتىك-ساياسي شيەلەنىستەر دە شەشىمىن تاپپايدى. شەتەلدىكتەر كەتسىن، ءوز ازاماتتارىمىز جالاقىسى جوعارى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىلسىن!

الىپ زاۋىتتاردىڭ باسشىلىق ورىندارىندا ءوز ەلىمىزدىڭ ازاماتتارى وتىرسا، الدەقايدا جاقسى كوپ وزگەرىستەر بولادى. جۇمىس بارىسىندا ەل ەكونوميكاسىنا تيەتىن پايدالى جانە زياندى تۇستارى سولاردىڭ نازارىندا بولادى. تابيعاتىمىزدى ايالاۋ، ەكولوگياعا نۇقسان كەلتىرمەۋ، ەڭبەك رەسۋرستارىن دۇرىس پايدالانۋ، قالدىقتاردى دۇرىس كادەگە جاراتۋ، ادامدار دەنساۋلىعىن قورعاۋ، ساپانى جاقسارتۋ، باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ سياقتى اسا ماڭىزدى ماسەلەلەرگە بەي-جاي قاراماس ەدى.

قازىرگى تاڭدا جاسىراتىنى جوق وسى ايتىلعان ماڭىزدى ماسەلەلەردى نازارىمىزدا ۇستاي الماۋدامىز. ەكولوگيامىز ناشارلاپ، اۋرۋ-سىرقاۋ كوبەيىپ كەتتى. باسەكەلەستىك جاعىنان ۇتىلىپ جۇرگەن تۇستارىمىز دا كوپ. ويلانايىق، قولعا الايىق اعايىن.

گۇلجان ءىزتاي

Abai.kz