Senbi, 23 Qarasha 2024
3937 6 pikir 22 Qarasha, 2019 saghat 11:14

Qytay NYT jariyalaghan Shynjang jayly qúpiya qújattardy "feyk" dep atady

Qytay biyligi amerikalyq New York Times gazeti jariyalaghan Shynjandaghy "qayta sayasy tәrbiyeleu" lagerilerine qatysty 400 betten qúralghan qúpiya qújattardy “jalghan” dep atap, múny Pekinge qarsy "syrtqy kýshter" úiymdastyryp otyr dep mәlimdedi.

New York Times gazetinde 16 qarashada jaryq kórgen qújattarda Qytay basshysy Sy Szinipinning Shynjandaghy týrkitildes últtardy qudalau turaly búiryqtary, sheneunikterge arnalghan núsqaulyqtar bar. Qújattar arasynda otbasy men tuystary lagerilerge qamalghan, ózderi shetelde oqityn studentterge sheneunikterding ne dep jauap beru keregi de kórsetilgen. Núsqaulyq boyynsha, "Otbasym qayda?" degen studentke sheneunik "Olar ýkimet qúrghan oqu ortalyghynda" dep jauap berui kerek.

Qytaydyng memlekettik aqparat aqparat qúraldaryna silteme jasaghan Reuters-ding jazuynsha, 18 qarashada Shynjang ýkimeti basylymda jaryq kórgen aqparatty “jalghan” dep atap, múny Qytaydyng “óz ishinde jәne sheteldegi jaulary” úiymdastyrdy dep aitqan. Alayda Shynjang ýkimeti naqty kimning "úiymdastyrghanyn" ashyp aitpaghan.

Dәl sol kýni Shynjang ýkimetine deyin búl mәselege qatysty Qytaydyng syrtqy ister ministri pikirin bildirgen. Ol qújattyng týpnúsqalyghyna qatysty eshqanday kýmәn aitpaghan, Qytay biyligining "terrorizmmen kýres" baghdarlamasy sәtti jýzege asty jәne onyng tәjiriybesin "ózge elder qoldana alady" dep qysqa qayyrghan.

Basylymdaghy derekke sәikes, 2016 jyly Shynjan-Úighyr avtonomiyalyq ólkesining basshysy bolyp Cheni Suanigo taghayyndalghannan keyin aimaqta "ishki lagerilerdin" sany kýrt úlghayghan. Qytay әli kýnge deyin naqty qansha adamdy ústaghanyn aitpady.

2017 jyldyng kókteminen bastap Qytaydyng Shynjang aimaghynda az últtargha, sonyng ishinde etnikalyq qazaqtardy "sayasy lagerige" qamay bastaghany turaly habar taraghan. Ótken jyly BÚÚ Qytaydyng Shynjanda milliongha juyq etnikalyq úighyr men ózge de týrkitildes últ ókilderin "sayasy tәrbie lagerilerde" ústap otyrghanyn mәlimdegen. Bastapqyda múnday aqparatty teristegen Pekin keyin ony "ekstremizmge qarsy shara" dep týsindirgen jәne sayasy lagerilerdi "til ýirenip, kәsipke baulityn" ortalyqtar dep ataghan.

Qazan aiynyng sonynda 23 memleket (arasynda AQSh pen Europa elderi de bar) ortaq mәlimdeme jasap, Pekindi Shynjandaghy úighyrlar men ózge de músylman toptardy qudalaudy toqtatugha shaqyrghan.

Abai.kz

6 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1466
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3240
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5381