Biybigýl TÓLEGENOVA: MENI JAYYMA QALDYRYNDAR!
Astanada Biybigýl Tólegenovanyng halyqaralyq vokalister bayqauy bastaldy. Besinshi ret ótkizilip otyrghan bayqau alys-jaqyn shetelden mәrtebeli mamandardy jinap, jas әnshilerding baghyn ashpaq. Sharanyng bas «júldyzy» - KSRO halyq әrtisi, Memlekettik syilyqtyng laureaty, Sosialistik enbek eri, halyq erkeletetin «búlbúl»... Biybigýl Tólegenovanyng sahnagha sinirgen enbeginde shek joq, halyq aldyndaghy abyroyyn da azyrqana almaymyz.
Jaqynda ghana qoghamdy dýr silkindirgen «138-ding hatynda» B.Tólegenovanyng esimi de jarqyldap jýrgen. Biraq «orys tilin statustan aiyrady eken» dep, talaghy tars airylghan orystildi basylymdar habarlasqanda, yrshyp týskenderding alghashqysy «alashtyng ardaqtysy» degen apamyz boldy.
Astanada Biybigýl Tólegenovanyng halyqaralyq vokalister bayqauy bastaldy. Besinshi ret ótkizilip otyrghan bayqau alys-jaqyn shetelden mәrtebeli mamandardy jinap, jas әnshilerding baghyn ashpaq. Sharanyng bas «júldyzy» - KSRO halyq әrtisi, Memlekettik syilyqtyng laureaty, Sosialistik enbek eri, halyq erkeletetin «búlbúl»... Biybigýl Tólegenovanyng sahnagha sinirgen enbeginde shek joq, halyq aldyndaghy abyroyyn da azyrqana almaymyz.
Jaqynda ghana qoghamdy dýr silkindirgen «138-ding hatynda» B.Tólegenovanyng esimi de jarqyldap jýrgen. Biraq «orys tilin statustan aiyrady eken» dep, talaghy tars airylghan orystildi basylymdar habarlasqanda, yrshyp týskenderding alghashqysy «alashtyng ardaqtysy» degen apamyz boldy.
«Men qol qoyghan joqpyn, eshqanday «qatang sharalar» turaly estigen emespin» dep sheginshektep edi әnshimiz. Jaraydy. Bas tartqan kópting arasynan ol kisini bayqamay da qalar ek. Jo-o-oq, qanday týlen týrtkenin, Biybigýl Ahmetqyzy elden erekshelengisi kelip, press-konferensiya ótkizdi.
«Esly na to poshlo, u menya ocheni bolishaya internasionalinaya semiya, poryadka 10 narodnostey: otes - kazah, mati - tatarka» dep әngime bastaghan Biybigýl apay memlekettik tilding mәrtebesin ghana oilaghan beybaqtargha: «Endi maghan óz otbasynnan bas tart dep túrsyndar ma?» dep ashyndy. Sosyn «bylyqtyryp» jýrgen Shahanovty shymshy ketti: «Nemnojko tut, konechno, perebral nash Muhtar Shahanov... Moya politika - eto iskusstvo. Y Shahanova ya prizyvai k tomu, chtoby on pisal svoy stihy na takom urovne, chtoby ludi, kotorye ne ponimait yazyka, zahotely by ego vyuchiti». Shahanovty qoyshy, apamyzdyng qyzdy-qyzdymen qazaqtyng tiline shýilikkeni qyzyq boldy. «Sam yazyk eshe ne adaptirovan. Vot vy mne perevediyte: "Sniyjenie sen na 50 prosentov". Pravilino, "50 payyz jenildik". Ya chitai - mne stydno. Chto takoe "jenildik"? "Oblegcheniye". Kogda chelovek poluchaet oblegcheniye? Vot vy smeetesi, a ya kajdyy raz govoru: vam ne stydno takie veshy pisati? My sebya eshe doljny obuchiti kazahskomu yazyku, my samy ego tolkom ne znaem, a chto-to trebuem ot russkoyazychnogo naseleniya!».
Búl әngimeden týsingenimiz, qazaqtyng halyq әnin qúiqandy dirildetip, qúiqyljyta tógetin liriko-koloraturalyq soprano alpysnesheme jyldan beri (qazaq tilin Almatygha oqugha kelgende ghana ýirengenin eskersek) baba tilin bir kisidey mengermegen eken. Áytpese, apamyzdyng «jenildik» dep menzep otyrghany ne? Qazaq eshqashan dәretke baryp kelip, «jenildedim» dep sóilemeydi. «S oblegcheniyem» dep bas salyp qúttyqtamaydy bir-birin. (Áriyne, «skidkanyn» qazaqshasy «jenildik» dep jabysyp otyrghan biz joq). Sóitip otyryp, «sam yazyk eshe ne adaptirovan» degendi qalay úghynugha bolady?
Eng qyzyghy, osy kezde sol hatqa qol jinaghan Núrjan Oshanbekov zalda otyrghan bolyp shyqty. Shydamay ketti bilem, dauystap túryp: «Men sizge telefon soghyp, hatty oqyp berdim, siz «eger múnday kisiler qol qoysa, men nege qoymaymyn» dediniz. Oryssha aitqanda, «ne sootvetstvuet deystviytelinosti» dep saldy. Halyq әrtisi múndaydy kýtpegen boluy kerek, qarap túrmay: «Nechego menya obvinyati, ya voobshe na plyaje lejala» dedi.
Ornynan qayta túryp, jurnalisterge búrylghan Oshanbekov, qaydan esine týsip ketkeni, Jeltoqsan oqighasyn sóz etti. «Men bireudi ekijýzdi degim kelip túrghan joq. Biraq esterinizde bolsa, 25 jyl búryn... Jeltoqsan oqighasy Tәuelsizdigimizding besigi boldy. Osy shara da sol kezendi eske týsiredi» dep әldenege menzedi.
Al kónili jabyrqaghan әnshi apamyz: «Men qarsymyn. Bitti. 37 jyly әkemdi de jazyqsyzdan jazyqsyz atyp tastaghan. Jayyma qaldyryndar...» dedi.
Áriyne, egde jasqa kelgen, býkil halyq jaqsy kóretin enbekqor, talantty, parasatty әnshini, qazaqtyng mandayyndaghy júldyzdy el aldynda osylay túqyrtu kisi qyzyghatyn qylyq emes. Biraq. Biybigýl Ahmetqyzy da qazaqtyng kóniline qarap jatyr ma? Ony «halyq jauy» atandyryp, «jazyqsyzdan-jazyqsyz» atyp tastayyn dep jatqan eshkim joq qoy! B.Tólegenova kezinde E.Brusilovskiyding «Qyz Jibegindegi» Jibek, Gh.Júbanovanyng «Enlik-Kebegindegi» Enlik, E.Rahmadiyevting «Alpamysyndaghy» Gýlbarshyn sekildi alashtyng ayauly qyzdarynyng bәrin keyiptegen. Biraq osy obrazdar jiylyp kelip әnshi ýshin «Snegurochkanyn» tyrnaghyna da tatymay qalghany ókinishti...
Nege?.. Býgingi qazaq ziyalylary nege tughan halqyn «satyp» ketuge dayar túrady osy? Olargha «qol qoyynyz» dese, qazaqtyng ziyalysy dep qolqa saldy. Orys halqynyng mәselesi sheshilip jatsa, eshkim shaqyrmas edi. Sonda da, nege ekeni, olar qalyng qazaqtyng sýiispenshiliginen góri orystyng aldyndaghy arzan bedeldi artyq kóredi. Halyqtyng kiyesinen qorqu kerek qoy...
D.MÁKEJAN
