بيبىگۇل تولەگەنوۆا: مەنى جايىما قالدىرىڭدار!
استانادا بيبىگۇل تولەگەنوۆانىڭ حالىقارالىق ۆوكاليستەر بايقاۋى باستالدى. بەسىنشى رەت وتكىزىلىپ وتىرعان بايقاۋ الىس-جاقىن شەتەلدەن مارتەبەلى مامانداردى جيناپ، جاس انشىلەردىڭ باعىن اشپاق. شارانىڭ باس «جۇلدىزى» - كسرو حالىق ءارتىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى، حالىق ەركەلەتەتىن «بۇلبۇل»... بيبىگۇل تولەگەنوۆانىڭ ساحناعا سىڭىرگەن ەڭبەگىندە شەك جوق، حالىق الدىنداعى ابىرويىن دا ازىرقانا المايمىز.
جاقىندا عانا قوعامدى ءدۇر سىلكىندىرگەن «138-ءدىڭ حاتىندا» ب.تولەگەنوۆانىڭ ەسىمى دە جارقىلداپ جۇرگەن. بىراق «ورىس ءتىلىن ستاتۋستان ايىرادى ەكەن» دەپ، تالاعى تارس ايرىلعان ءورىستىلدى باسىلىمدار حابارلاسقاندا، ىرشىپ تۇسكەندەردىڭ العاشقىسى «الاشتىڭ ارداقتىسى» دەگەن اپامىز بولدى.
استانادا بيبىگۇل تولەگەنوۆانىڭ حالىقارالىق ۆوكاليستەر بايقاۋى باستالدى. بەسىنشى رەت وتكىزىلىپ وتىرعان بايقاۋ الىس-جاقىن شەتەلدەن مارتەبەلى مامانداردى جيناپ، جاس انشىلەردىڭ باعىن اشپاق. شارانىڭ باس «جۇلدىزى» - كسرو حالىق ءارتىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى، حالىق ەركەلەتەتىن «بۇلبۇل»... بيبىگۇل تولەگەنوۆانىڭ ساحناعا سىڭىرگەن ەڭبەگىندە شەك جوق، حالىق الدىنداعى ابىرويىن دا ازىرقانا المايمىز.
جاقىندا عانا قوعامدى ءدۇر سىلكىندىرگەن «138-ءدىڭ حاتىندا» ب.تولەگەنوۆانىڭ ەسىمى دە جارقىلداپ جۇرگەن. بىراق «ورىس ءتىلىن ستاتۋستان ايىرادى ەكەن» دەپ، تالاعى تارس ايرىلعان ءورىستىلدى باسىلىمدار حابارلاسقاندا، ىرشىپ تۇسكەندەردىڭ العاشقىسى «الاشتىڭ ارداقتىسى» دەگەن اپامىز بولدى.
«مەن قول قويعان جوقپىن، ەشقانداي «قاتاڭ شارالار» تۋرالى ەستىگەن ەمەسپىن» دەپ شەگىنشەكتەپ ەدى ءانشىمىز. جارايدى. باس تارتقان كوپتىڭ اراسىنان ول كىسىنى بايقاماي دا قالار ەك. جو-و-وق، قانداي تۇلەن تۇرتكەنىن، بيبىگۇل احمەتقىزى ەلدەن ەرەكشەلەنگىسى كەلىپ، پرەسس-كونفەرەنتسيا وتكىزدى.
«ەسلي نا تو پوشلو، ۋ مەنيا وچەن بولشايا ينتەرناتسيونالنايا سەميا، پوريادكا 10 نارودنوستەي: وتەتس - كازاح، مات - تاتاركا» دەپ اڭگىمە باستاعان بيبىگۇل اپاي مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن عانا ويلاعان بەيباقتارعا: «ەندى ماعان ءوز وتباسىڭنان باس تارت دەپ تۇرسىڭدار ما؟» دەپ اشىندى. سوسىن «بىلىقتىرىپ» جۇرگەن شاحانوۆتى شىمشي كەتتى: «نەمنوجكو تۋت، كونەچنو، پەرەبرال ناش مۋحتار شاحانوۆ... مويا پوليتيكا - ەتو يسكۋسستۆو. ي شاحانوۆا يا پريزىۆايۋ ك تومۋ، چتوبى ون پيسال سۆوي ستيحي نا تاكوم ۋروۆنە، چتوبى ليۋدي، كوتورىە نە پونيمايۋت يازىكا، زاحوتەلي بى ەگو ۆىۋچيت». شاحانوۆتى قويشى، اپامىزدىڭ قىزدى-قىزدىمەن قازاقتىڭ تىلىنە شۇيلىككەنى قىزىق بولدى. «سام يازىك ەششە نە اداپتيروۆان. ۆوت ۆى منە پەرەۆەديتە: "سنيجەنيە تسەن نا 50 پروتسەنتوۆ". پراۆيلنو، "50 پايىز جەڭiلدiك". يا چيتايۋ - منە ستىدنو. چتو تاكوە "جەڭiلدiك"? "وبلەگچەنيە". كوگدا چەلوۆەك پولۋچاەت وبلەگچەنيە؟ ۆوت ۆى سمەەتەس، ا يا كاجدىي راز گوۆوريۋ: ۆام نە ستىدنو تاكيە ۆەششي پيسات؟ مى سەبيا ەششە دولجنى وبۋچيت كازاحسكومۋ يازىكۋ، مى سامي ەگو تولكوم نە زناەم، ا چتو-تو ترەبۋەم وت رۋسسكويازىچنوگو ناسەلەنيا!».
بۇل اڭگىمەدەن تۇسىنگەنىمىز، قازاقتىڭ حالىق ءانىن قۇيقاڭدى دىرىلدەتىپ، قۇيقىلجىتا توگەتىن ليريكو-كولوراتۋرالىق سوپرانو الپىسنەشەمە جىلدان بەرى (قازاق ءتىلىن الماتىعا وقۋعا كەلگەندە عانا ۇيرەنگەنىن ەسكەرسەك) بابا ءتىلىن ءبىر كىسىدەي مەڭگەرمەگەن ەكەن. ايتپەسە، اپامىزدىڭ «جەڭىلدىك» دەپ مەڭزەپ وتىرعانى نە؟ قازاق ەشقاشان دارەتكە بارىپ كەلىپ، «جەڭىلدەدىم» دەپ سويلەمەيدى. «س وبلەگچەنيەم» دەپ باس سالىپ قۇتتىقتامايدى ءبىر-ءبىرىن. (ارينە، «سكيدكانىڭ» قازاقشاسى «جەڭىلدىك» دەپ جابىسىپ وتىرعان ءبىز جوق). ءسويتىپ وتىرىپ، «سام يازىك ەششە نە اداپتيروۆان» دەگەندى قالاي ۇعىنۋعا بولادى؟
ەڭ قىزىعى، وسى كەزدە سول حاتقا قول جيناعان نۇرجان وشانبەكوۆ زالدا وتىرعان بولىپ شىقتى. شىداماي كەتتى بىلەم، داۋىستاپ تۇرىپ: «مەن سىزگە تەلەفون سوعىپ، حاتتى وقىپ بەردىم، ءسىز «ەگەر مۇنداي كىسىلەر قول قويسا، مەن نەگە قويمايمىن» دەدىڭىز. ورىسشا ايتقاندا، «نە سووتۆەتستۆۋەت دەيستۆيتەلنوستي» دەپ سالدى. حالىق ءارتىسى مۇندايدى كۇتپەگەن بولۋى كەرەك، قاراپ تۇرماي: «نەچەگو مەنيا وبۆينيات، يا ۆووبششە نا پلياجە لەجالا» دەدى.
ورنىنان قايتا تۇرىپ، جۋرناليستەرگە بۇرىلعان وشانبەكوۆ، قايدان ەسىنە ءتۇسىپ كەتكەنى، جەلتوقسان وقيعاسىن ءسوز ەتتى. «مەن بىرەۋدى ەكىجۇزدى دەگىم كەلىپ تۇرعان جوق. بىراق ەستەرىڭىزدە بولسا، 25 جىل بۇرىن... جەلتوقسان وقيعاسى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ بەسىگى بولدى. وسى شارا دا سول كەزەڭدى ەسكە تۇسىرەدى» دەپ الدەنەگە مەڭزەدى.
ال كوڭىلى جابىرقاعان ءانشى اپامىز: «مەن قارسىمىن. ءبىتتى. 37 جىلى اكەمدى دە جازىقسىزدان جازىقسىز اتىپ تاستاعان. جايىما قالدىرىڭدار...» دەدى.
ارينە، ەگدە جاسقا كەلگەن، بۇكىل حالىق جاقسى كورەتىن ەڭبەكقور، تالانتتى، پاراساتتى ءانشىنى، قازاقتىڭ ماڭدايىنداعى جۇلدىزدى ەل الدىندا وسىلاي تۇقىرتۋ كىسى قىزىعاتىن قىلىق ەمەس. بىراق. بيبىگۇل احمەتقىزى دا قازاقتىڭ كوڭىلىنە قاراپ جاتىر ما؟ ونى «حالىق جاۋى» اتاندىرىپ، «جازىقسىزدان-جازىقسىز» اتىپ تاستايىن دەپ جاتقان ەشكىم جوق قوي! ب.تولەگەنوۆا كەزىندە ە.برۋسيلوۆسكيدىڭ «قىز جىبەگىندەگى» جىبەك، ع.جۇبانوۆانىڭ «ەڭلىك-كەبەگىندەگى» ەڭلىك، ە.راحماديەۆتىڭ «الپامىسىنداعى» گۇلبارشىن سەكىلدى الاشتىڭ اياۋلى قىزدارىنىڭ ءبارىن كەيىپتەگەن. بىراق وسى وبرازدار جيىلىپ كەلىپ ءانشى ءۇشىن «سنەگۋروچكانىڭ» تىرناعىنا دا تاتىماي قالعانى وكىنىشتى...
نەگە؟.. بۇگىنگى قازاق زيالىلارى نەگە تۋعان حالقىن «ساتىپ» كەتۋگە دايار تۇرادى وسى؟ ولارعا «قول قويىڭىز» دەسە، قازاقتىڭ زيالىسى دەپ قولقا سالدى. ورىس حالقىنىڭ ماسەلەسى شەشىلىپ جاتسا، ەشكىم شاقىرماس ەدى. سوندا دا، نەگە ەكەنى، ولار قالىڭ قازاقتىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنەن گورى ورىستىڭ الدىنداعى ارزان بەدەلدى ارتىق كورەدى. حالىقتىڭ كيەسىنەن قورقۋ كەرەك قوي...
د.ماكەجان
