Eng aldymen, jalpy týsinikteme beruge rúqsat etinizder.

Búl zang jobasyn Ýkimet (Salyq kodeksine ózgertulerding jobasy) múnay baghasynyng әlemdik qúldyrauy, tengening taghy bir devalivasiyasy men koronavirustyq pandemiyagha deyin әzirlep, Mәjiliske úsynghan bolatyn.
Sondyqtan, onda bir aidyng ishinde ómirdegi jәne ekonomikadaghy týbegeyli ózgerister eskerilmegen.

Birinshiden, mening jәne «Aq jol» fraksiyasynyng oiynsha múndaghy salyqtyq әkimshilendirudi qataytu negizsiz, degenmen búl sharalar zang jobasynyng negizgi mazmúny bolyp tabylady.

Biz tótenshe jaghdayda Ýkimetting kóptegen manyzdy jәne qajetti qadamdargha barghanyn kórip otyrmyz. Jalpy, biz búl әreketterdi qoldap, alghys bildiremiz.

Sonymen birge, keybir sheshimder qoghamda týsinispeushilik pen syn tughyzady. Mәselen, Ýkimet qarastyrylyp jatqan zang jobasy bir jaghynan, «qylbúraudy kýsheytse», al ekinshi jaghynan, ol keshe janarmay men diyzeli otynyn eksporttaushylardy aksizderden bosatty.

Búl nan, sýt, kókónister, et nemese balalar kiyimderinen әldeqayda manyzdy ma? 2012 jyldan bastap «Aq jol» fraksiyasy әleumettik manyzy bar tauarlar ýshin tómendetilgen salyq stavkalaryn engizudi úsynyp keledi, biraq memlekettik organdar osy jyldar boyy olardy qoldaghysy kelmedi. Búl sheshimder qazir jәne tek tótenshe jaghday kezinde ghana qabyldandy. Al, múnay alpauyttary ýshin salyqty azaytugha ghana emes, jalpy salyq týrin alyp tastaugha da mýmkindik bar eken.

Men «Aq jol» demokratiyalyq partiyasy men bizding fraksiyanyng búl sheshimmen kelispeytindigin resmy týrde jariyalaghym keledi. Juyrda ghana Preziydent Toqaev Joldauda salyqtyq jenildikter biznes tarapynan layyqty jauap boluy kerektigin aitty. Al, múnay qojayyndary osy jenildikterge layyqty jauap bere aldy ma? Múnay baghasy 3 ese arzandaghanymen, benzin baghasy arzandady ma? Joq.
Nelikten Ýkimet ony ishki naryq ýshin emes, eksport ýshin de aksizden bosatady? Eger biz birdeneni týsinbeytin bolsaq, men Ýkimet ókilderinen osy súraqty týsindirip beruin súraymyn.

Sonymen birge tabysy joghaluyna baylanysty jabylghan jeke kәsipkerlerge esep bermegendikten jergilikti organdar 42 myng tenge mólsherinde jenildikter beruden bas tartyp otyr. Tyndanyz, búl adamdardyng balalaryn tamaqtandyratyn shamasy joq. Esep bermegenderdi keyin tәrtipke shaqyrugha ýlgeresizder,kerek bolsa jeke kәsipkerlik qayta júmys istey bastaghanda aiyppúl tólenedi.Al, qazir tabysy,júmyssyz, kýnkórissiz qalghan adamdargha kómektesiniz, búlar- bizding azamattarymyz. Mine kimge kómektesuimiz kerek!

Biz qazirgi jaghdayda memlekettik organdardan burokratiyadan alshaqtap, múqtaj adamdargha shúghyl kómek kórsetudi súraymyz. Mәselening anyq-qanyghyn keyin zertteymiz, eger bireu aldap ketse, jazany qataytayyq.
Biraq basqalar da búdan zardap shekpeui kerek.

Bizding zang jobasyna qatysty pikirlerimiz Komiytetting pikir jobasynda keltirilgen, qoldarynyzgha taratylghan. Men olardyng keybireulerine ghana toqtalayyn.

Ýkimet kәsipkerler baqylau-kassalyq qúrylghylardy qoldanbaghany turaly habarlaghan adamdargha syiaqy tóleudi engizudi úsynady. Biz múnday normagha qarsylyq bildiremiz. Qazir salyq organdary baqylau-kassalyq qúrylghylardy paydalanugha barlyq shaghyn jәne mikro biznesti mindettedi.
Sonday-aq, internetting joqtyghyna nemese әlsizdigine baylanysty búl qúrylghylar júmys istemeytin aimaqtar bar. Sonymen qatar, azamattardy shaghyn biznesti baqylaugha jәne onyng ýstinde salyqshylargha jala jabugha iytermelep otyr. Biz múnday ýndeudi әleumettik arazdyq tudyruy mýmkin dep eskere otyryp, ony óte qauipti dep sanaymyz. Últtyq tarihymyzda jala jabushylardyng dәleli jeterlik.

Taghy bir janalyq, salyq inspektorlaryna kameralyq baqylau turaly habarlamany oryndamaghan jaghdayda shot-fakturalardy berudi toqtatu qúqyghyn beredi. Kameraldy baqylau degenimiz ne? Búl barlyq aqparatty zerttemey-aq, syrttan baqylau. Kóbinese kәsipkerler múnday habarlamalarmen daulasady jәne olardyng dúrys emes ekenin dәleldep jatyr. Nelikten Ýkimet osy jaghdaylar boyynsha kәsiporyndardyng júmysyn toqtatqysy keledi?

Biz búl normagha qarsymyz jәne ol sybaylas jemqorlyqqa joghary mýmkindik beredi dep sanaymyz.

Salyq daulary boyynsha sot isterining merzimderi – búl jeke taqyryp. Esterinizge sala keteyin, «Aq jol» fraksiyasynyng birneshe mәrte talap etulerinen keyin, Ýkimet ótken jyly búl merzimdi 5 jyldan 3 jylgha deyin qysqartty.Óitkeni búl kóptegen elderde, sonyng ishinde EAEO elderinde búrynnan bar. Biraq Ýkimet endi ony tek aghymdaghy jyldan bastap shekteu turaly úsynys jasalady. Degenmen qazirgi Salyq kodeksining normasy boyynsha, onda 3 jyl búryn, yaghni, 2020 jyldan bastap 2017 jyldan keshiktirmey salyqtar turaly daulasugha bolatyndyghy aitylghan. Al salyq organdary, olar 2015 jyldan bastap tekseretinin eskermesten, kәsipkerlerding jaghdayyn nasharlatady. Biz búl úsynyspen kelispey, ony zang jobasynan alyp tastaudy talap etemiz. 2018 jyly ýsh jyldyq merzimge sheshim qabyldau kezinde barlyq mәseleler talqylandy, endi búl taqyrypty qayta qarastyru, bizneske taghy da jýkteu dúrys emes. Ásirese, qazirgi qiyn jaghdayda kәsipkerlerding qaysysy bankrottyqqa úshyraytyny, al, biznesting aman ótetini әli belgisiz.

Sondyqtan biz songhy oqighalar men ózgeristerdi eskere otyryp, osy zang jobasyn jana tәjirbiyemen qarastyrudy úsynamyz. Biz ekonomikalyq qúldyrau pandemiyadan keyin de ayaqtalmaytynyn, onyng saldary úzaqqa sozylatynyn eskerumiz kerek. Búl- kýmәnsiz, ashy shyndyq. Bizding elimiz, býkil әlem siyaqty, ekonomika men milliondaghan azamattardyng ómir sýru dengeyi jaghynan belgisizdik pen kenetten soqqylar dәuirine endi.
Sondyqtan, memlekettik organdar budjetting kiris bóligin qúratyn jәne júmys oryndaryn saqtaytyn, әr adam men әrbir salyq tóleushi ýshin naqty qorghaushy hәm tirek boluy kerek.

Preziydent pen Ýkimet qabyldaghan qadamdar memleketting batyl jәne standartty emes sheshimder qabyldaugha dayyn ekendigin kórsetti. Mysaly, әleumettik tauarlargha QQS tómendetilgen mólsherlemesi (8%) engizildi, men ony jogharyda aittym. Salyq kodeksinde onday qúqyq joq, biraq Ýkimet oghan tótenshe jaghdayda kirdi. Sondyqtan búl norma uaqytsha qabyldandy, al, biz ony әdettegidey 10 jyl boyy Salyq kodeksine kәdimgi norma retinde qosudy úsynyp otyrmyz. Búl tәjiriybe kóptegen jyldar boyy Europalyq Odaqta, EYDÚ elderinde, tipti Reseyde qoldanylady. Búl salyq әdistemesi «qarapayym zattar ekonomikasynyn» manyzdy faktoryna ainalyp, tútynushylyq naryqty óz tauarlarymen qamtamasyz etuge jәne ómir sýru dengeyining import pen valuta baghamyna tәueldiligin azaytugha kómektesedi. «Aq jol» partiyasy basty salalar (azyq-týlik, jenil ónerkәsip, mashina jasau) ýshin QQS tómendetilgen stavkalaryn qayta qarastyrady jәne әriptesterimizdi osy bastamany qoldaugha shaqyramyz.

Salyq kodeksi qazirgi jaghdaydyng tәjiriybesin eskerip, qoghamnyng qajettilikterine jauap beru jәne salyq bazasyn kez-kelgen jaghdayda saqtau ýshin iykemdi, asa qajetti sheshimderdi qabyldaugha qabiletti boluy kerek. Biz oghan osynday iykemdilik beruge barshamyzdy shaqyramyz.

Azat Peruashev,

Mәjilis deputaty.

Abai.kz