Qazaqstan agrarlyq әleueti mol el. Alayda sol mýmkindikti tolyqtay paydalanyp otyr dep aita almaymyn. Egerde biz jana ekonomikalyq sayasatty jýzege asyrghymyz kelse, onda týbegeyli reforma qajet.

Qazaqstan 100% ózin-ózi asyrap, artylghanyn eksportqa shygharugha qabiletti memleket. Ásirese auylsharuashylyq salasyn damytudy basty maqsat etip alghan jón. Ókinishtisi, bizde agrarlyq sektor jalpy ishki ónimning 5-6 payyzyn qúrap otyr. Búl mardymsyz. Ony qalay arttyrugha bolady? Joldary kóp.

Áriyne jyl sayyn memleket Agroónerkәsip keshenin (AÓK) damytu ýshin jýzdegen milliard tenge bólip jatyr. Jәne osy salany damytudyng 2021 jylgha deyingi arnayy baghdarlama jýzege asyryluda. Dúrys. Qoldaymyz. Alayda bәri jaqsy deuge bolmas. Elimizding әr aimaghynyng ereksheligi eskerile otyryp, soghan say daqyldar ósirilip jatqany belgili.

Mәselen, ontýstik jaqta, kýrish, piyaz, qyzylsha, qiyar-qyzanaq, qyryqabat, qauyn-qarbyz, maqta degendey. Al soltýstik aimaqtarda negizinen biday ónimderi. Mal sharuashylyghy óz aldyna. Ókinishtisi, bizde osy óndirilgen ónimderdi óndeu salasy jetkiliksiz. Dayar ónim shygharatyn zauyt - fabrikalardyng kóbi qazir toqtap túr. Qarjy tapshylyghyn bastan keshirude. Ne bolmasa ildәlap júmys istep túrghandardyng ózinde myqty menedjment jetispeydi.

Mәselen Merki qant zauytyn alayyq. Sol ónirde qyzylsha ósiretin 200 dey fermer qyzylshasyn osy zauytqa ótkizedi. Egerde zauyttyng menedjmenti myqty bolsa, óz ónimderin ótkizu ýshin jana naryq izdep, ónimdi úlghaytugha mýmkindikter tuar edi. 200 emes, 2000 fermerding ónimin satyp alugha bolar edi. Áriyne múnday mysaldardy jýzdep keltiruge bolady. Eldegi et ónimderin óndirudede osynday kemshilikter bar. Et ónimderin óndep ishki jәne syrtqy naryqqa shygharatyn qanshama zauyttar toqtap túr. Birinshiden qarajattyng jetkiliksizdigi, ekinshiden shiykizatty zauytqa jetkizudegi kemshilik.

Syrtta Qazaqstannyng etine súranys kóp. Óknishke oray, ayaqqa oralghy bolghan osynday kedergilerding kesirinen kóp paydadan qaghyludamyz.
Elimizde, eksportty qoldaugha baghyttalghan 500 mlrd tengening 100 mlrd tengesi auyl sharuashylyghy eksportyna baghyttalghan. Búl azdau. Nege?

Óitkeni qazirgi AÓK ónimdering eksportynyng 60%-dan astamy — shiykizattyq ónim. Bizge syrtqa shiykizat kýiinde emes, taza ónim týrinde eksporttau tiyimdi. Týsetin payda da eki ese bolmaq. Egerde jana ekonomikalyq sayasatty jýzege asyramyz desek, onda shiykizattyq ekonomikadan qútylghanymyz dúrys.

Ásirese ónimdi óndeu salasyna kóbirek mәn bergen jón. Biz tek múnay-gaz jәne týsti metaldar salasyna ghana kónil bólmeuimiz kerek. Óitkeni olardyng әlemdik baghamy ýnemi sekirip túrady. Sondyqtan auyl sharuashylyghy salasy qashanda basty nazarda bolghan jón.

Azamathan Ámirtaydyng әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz