Shyn mәninde alyp qaraytyn bolsaq NurOtan sayasy jýiedegi jaqsy dәstýrding negizin qalap otyr. Praymeriz - «NurOtan» partiyasy úsynghan jana sayasy trend.  Búl saylaudaghy ýmitkerlerding qúramy men sapasyn jaqsartugha alyp keledi dep ýmittimiz. Bizding keyde deputattargha kónilimiz tolmay jatady. Kóp nәrse ókildi organdargha saylanatyn deputtardyng aldyn ala iriktelu jolymen baylanysty ekeni belgili. Praymeriz osy deputattar qatarynda bolatyn ýmitkerlerdi irikteuding әlemde keng taralghan demokratiyalyq әdisterining biri.

Sonymen birge, qoghamda praymerizge baylanysty kereghar pikirler de barshylyq. Onyng partiyanyng basqa partiyalardyng aldyn orap saylaugha aldyn ala dayyndyq degen pikir aituda. Biraq birnәrseni eskergenimiz jón - praymeriz partiyanyng ishki isi. Ol tek partiyalyq ishki qújattarmen retteledi. Búl turaly partiya hatshysy Álibek Áldeney facebook-taghy óz paraqshasynda jariyalady. Basqa partiya mýsheleri nemese partiyada joq azamattar praymeriz ótkizbe dep aita almaymyz ghoy. Basqa partiyalar da ótkizsin. Biz búl jaghdaygha quanamyz.

Praymerizge baylanysty qoghamdaghy pikirler kóbinese emosionaldy kónil kýige jәne stereotipterge baylanysty beriledi. Onyng barysyn obektivti taldaytyn zertteuler tapshylyq. Osyghan baylanysty zertteulerde keninen qoldanylatyn qarapayym SWOT-taldau әdisin qoldana otyryp Nur Otan partiyasy úiymdastyryp otyrghan praymeriz barysyn taldap kórsek. Búl pikirler әriyne subektivti jәne avtordyng jeke pikirine negizdelgen, degenmen de obektivti jaghdaylardy eskere otyryp jasalghan.

«NurOtan partiyasynyng úiymdastyryp otyrghan praymeriz barysyn SWOT-taldau»

• Partiyalyq elektorattyng keng qúramy
• Partiyanyng mol sayasy tәjiriybesi
• Partiyalyq qúrylymdyq mýmkindikteri
• Elbasynyng parasattylyq qoldauy
• Keng taralghan filialdar men bastauysh úiymdar jelisi
• Qoghamdyq úiymdardyng praymerizdi obektivti ótuin baqylauy

W (tәuekelder)

• Keng formattaghy praymeriz ótkizuding tәjirbesining azdyghy
• Aymaqtardaghy kadrlyq kәsiby dayyndyq dәrejesining jetkiliksizdigi
• Praymerizdegi onlayn dauys berudegi tehnologiyalardyng júmys isteuinde mýmkin bolatyn kedergiler
• Praymerizge qatysatyn ýmitkerlerding irikteuge qatysu tәjiriybesining bolmauy

O (mýmkindikter)

• Partiyalyq negizgi saylaualdy strategiyasyn janartu mýmkindikteri
• Mәjilis jәne jergilikti mәslihattargha úsynylatyn partiyalyq tizimderin obektivtilik jәne shynayy bәsekelestik jaghdayynda úsynu mýmkindigi
• Kadrlardy rotasiyalau jәne jergilikti kadrlyq mýmkindikterdi kýsheytu
• Respublikalyq jәne aimaqtyq dengeyde jana liyderlerding payda boluy
• Aymaqtyq jobalardy iske asyru
• Partiya úsynatyn tizimder qataryna talantty jastardy jәne әielderdi kóbirek tartu
• Elektoratpen júmys isteu tәjiriybesin úlghaytu

T (qaterler)

• Epiydemelogiyalyq ahualdyng nasharlau qauipi
• Selektorat pen elektorattyng sayasy mәdeniyetining damu dengeyindegi aiyrmashylyqtar
• Narazylyq kónil kýiding artuy
• Jergilikti jerdegi әkimshilik kedergiler.

Taghy da nazar audaru qajet búl subektivti payymdaular. Endi osy taldaudaghy praymeriz ótkizuding potensialy men mýkindikterin paydalanugha jәne tәuekelderi men qaterlerin azaytugha partiya tarapyn qanday júmystar jýrgizilip jatqanyna toqtalsaq.

Partiyalyq potensial jәne mýmkindikter

Kez kelgen partiyanyng kýshi әriyne onyng mýsheleri, qoldaushylary jәne jaqtastary. Býgingi kýnde partiya bergen mәlimetterge sәikes onyng qatarynda 835 myng mýshesi bar. Múnday auqymdy elektorat eshqanday qoghamdyq úiymda joq. Ayta ketu kerek partiya Elbasynyn partiyany jýieli qayta janghyrtu tapsyrmasyna sәikes «tazalau» júmystaryn jýrgizip 256 myng «passivti» óz qatarynan shygharghan.

Partiyanyng sonau 1999 jyly qúrylghanyn eskersek 30 jyldan astam tarihynda  birshama saylau nauqandaryn basynan ótkerip mol tәjiriybe jinaqtady. Tәjiriybe - zor quat.

Nur Otan partiyasynyng qúrylymynda Strategiyalar bastamalar instituty, Sayasy menedjment mektebi,  Qoghamdyq sayasat instituty, Partiyalyq baqylau komiyteti, Jas Otan jәne t.b. myqty bólimsheler bar. Búl qúrylymdar partiyanyng strategiyasyn jan-jaqty oilastyrugha, partiyalyq kadrlardyng kәsiby biliktiligin jogharylatugha, partiyalyq baqylaudy jýzege asyrugha mýmkindik beredi.

Jetekshi partiya Elbasynyng tikeley bastamasymen qúrylyp sayasiy-әleumettik jәne ekonomikalyq reformalardy jýrgizude qoldau kórsetip keledi. Obektivti qaraytyn bolsaq partiyanyng býgnigi qol jetkizgen jetistikteri Elbasynyn esimimen tyghyz baylanysty. Demokratiyalyq ýrdisterding odan әri damuyna  baylanysty partiya tóraghasy úsynghan partiyalyq jýieli janghyrugha baghyttalghan «Senim. Dialog. Bolashaqqa nyq qadam – Nur Otan partiyasynyng 7 serpini» baghdaramasy partiyanyng halyq arasyndaghy bedelin arttyra týsedi dep oilaymyn.

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev biylghy jylghy halyqqa joldauynda: «Nur Otan partiyasy ózining is-qimyly arqyly qoghamymyzdaghy jetekshi sayasy kýsh ekenin dәleldep otyr. Partiya aldaghy reformalardy jýzege asyrugha belsene atsalysyp, ózining әleuetin tolyqtay paydalanatyn bolady» dep atap ótti.

Qoghamdyq baqylaudy jýzege asyratyn beytarap kýsh retinde mausym aiynda qúrylghan «NurOtan» partiyasy jaqtastary Ligasyn aituymyzgha bolady. Búl liganyng qúrudyng bastamashysy Euraziyalyq integrasiya institutynyng diyrektory, Qazaqstan Respublikasy Preziydentining janyndaghy Últtyq qoghamdyq senim kenesining mýshesi Erlan Sayyrov. Liganyng qúramynda ózderining belgili bir tәuelsiz kózqarastarymen tanymal bolyp jýrgen Marat Shibutov, Múrat Ábenov, Eduard Poletaev jәne basqa da sayasattanushylar men qogham belsendilerining boluy nazar audararlyq. Býgingi kýnde liga praymerizding ashyq jәne adal ótkiziluine qoghamdyq baqylau jasau ýshin aimaqtarda belsendi júmys jasauda.

Praymeriz ótkizu barysyndaghy tәuekelder men qaterler jәne olargha dayyndyq

Kez kelgen jana is, jana bastama bastaghanda belgili bir tәuekelder men qaterler boluy zandylyq. Partiyalyq menejderler praymeriz ótkizu barysynda boluy mýmkin kedergilerdi qarastyryp oghan qarsy is-sharalar qarastyryp otyr dep oilaymyz.

Praymeriz әlemde sayay tәjiriybede keng taralghan partiyaishilik irikteu prosessi bolghanymen, elimizdege partiyalyq jýiede alghash ret osynday auqymdy týrde qoldanylmaqshy. Áriyne ony úiymdastyru men ótkizu boyynsha basqa elderding tәjiriybesi jan-jaqty zerttelip jatqany belgili. Mysalgha Reseyde biylghy jyly mamyr aiynda ótken «Edinaya Rossiya» partiyasy ótkizgen praymerizdegi tehnikalyq olqylyqtar jәne onyng sebepteri tereng zertteldi dep oilaymyn. Qazaqstannyng sayasy jýiesinde alghash ret ótkiziletin praymerizde sonymen birge jana formatta onlayn dauys úiymdastyrylady. Búl ýshin partiya «Elektrondyq partiya» jýiesin әzirlegenin jariyalaghan bolatyn. Osy jýiening negizinde primaries.kz sayty belsendi júmys jasap túr. Búl saytta ýmitkerler onlayn formatta tirkeluge mýmkindik aldy. Jalpy praymerizge qatysu boyynsha 11 249 ótinish týsip, 10 936 adam ýmitker retinde tirkelgen. Barlyq ýmitkerler turalu mәlimettermen osy saytta tanysugha bolady. «Pandemiyagha baylanysty praymerizde elektrondy dauys beru tәrtibi engizildi. Barlyq tәuekelderdi saralay kele partiya qúqyqtyq jәne tehnikalyq mәselelerdi ontaylandyrghan. Banktegidey JSN men telefon nómirine baylanystyra otyryp SMS habarlama alu arqyly tekseru jýiesi engizilgen. Aqparattyq-kommunikasiya tehnologiyalaryna basymdyq berilip otyr. Partiyalastarmen kezdesu, debattar kóbine onlayn formatta ótedi» -  dep jazdy partiya hatshysy Álibek Áldeney.

Qazirgi epiydemelogiyalyq jaghdaydy eskerip Partiya praymerizdiә ótkizu kezinde koronavirustyq infeksiyanyng taraluynyng aldyn alu jónindegi talaptardy bekitken. Búl talaptarda barlyq praymeriz ótkizu barysynda barly sanitarlyq-geginalyq talaptar qatang saqtalatyn bolady dep sendirdi partiya basshylyghy.

Partiya tóraghasynyng birinshi orynbasary Bauyrjan Baybek Praymeriz ótkizu jónindegi Ortalyq úiymdastyru komiytetining otyrysynda «Nur Otan» partiyasyna jana mýsheler qabyldaudy biylghy 11 qyrkýiekten 4 qazangha deyingi aralyqta, yaghny dauys beru ayaqtalghangha deyin toqtata túru turaly sheshim qabyldanghany turaly jariyalady. Búl sheshim songhy kezde bizge jekelegen azamattardan «óz» kandidattaryna dauys bergizu maqsatynda partiyagha mәjbýrlep kirgizu turaly «aryzdar» týsuimen baylanysty obektivtilikti qamtamasyz etu ýshin әkimshilik kedergilerge qarsy jasalghan shara ekenin týsindirdi.

Partiya hatshysy Arman Qyryqbaev kórsetkendey azamattarda  eki jol bar: otyryp alyp, tanertennen keshke deyin «Nur Otan»-dy synap, eshtene istemeu nemese partiya qataryna qosylyp, praymerizge qatysyp, jeniske jetip, deputat bolyp, ózgeristerge sep bolu.

Jalpy partiya jetekshilerining praymerizdi ótkizu boyynsha barynsha ashyq dialog formatyn ústanyp, aitylyp jatqan syn-pikirdi eskerip jatqanyn aityp ótuge bolady. Bauyrjan Baybek partiya әzirlegen 216 ónirlik saylaualdy baghdarlamalargha Preziydentting biylghy halyqqa joldauyndaghy basymdyqtargha, ýmitkerlerding naqty jobalaryna jәne qoghamdaghy úsynystargha qatysty ózgerister engiziletinin jariyalady. Ónirlik saylaualdy baghdarlamalar jalpy búl qazaqstandyq sayasy tәjiriybedegi alghashqy keng auqymdy megajoba.

Ókildi biylik pen jergilikti ózin-ózi basqaru organdarynyng qúramyna  shynymen layyqty ókilderding saylanuy ýshin aldymyzdaghy praymerizding aldyn ala irikteuding manyzdylyghy erekshe. Sayasy sahnagha jana iydeyalar men baghdarlamalar keledi dep senemiz. Biz praymerizding ótkizilu barysyn qyzyghushylyqpen baqylaytyn bolamyz.

Eldos Júmaghúlov,

sayasattanushy.

Abai.kz