-Assalaumaghaleykým, Jalmauyz Toymasúly! Ataqty adamdardan súqbat alyp jýr edim. Ótkende ataqty maskýnem Kýndemas Basjazarúlymen súhbattastym. Sizding de jemqor degen «ataghynyz» jer jaryp túr ghoy. Súhbattasugha qarsy emessiz be?

 -E, nege qarsy bolayyn. Kele ghoy, sóz qughan tilshim. Tórlet, qysylma. Qazir jemqorlardyng zamany «keude kerip» túrghan joq pa? Ózinning ruyng kim?

-Tazbyn.

-«Tegin adam taz bolmaydy» deushi edi. Taz bolsang maghan baldyz boldyng ghoy. Jalmauyz-malmaauyz demey-aq, jezde, jezdeke de endi. Al, sayra, baldyz.

-Raqmet, jezde! Ózinizding jemqorlyq ataghynyzdyng «jer jarghanyn» estip, erekshe qabiletinizdi el-júrtqa tezirek tanystyrghym keldi. Tegin adam  jemqor bolmaydy ghoy. Qúpiya bolmasa aitynyzshy, qalay jemqor boldynyz?

-Óte oryndy súraq. Jemqor bolayyn dep bolmaysyng ghoy. Soghan zamannyng ózi iytermelep túrady ghoy. Jemqor bolu ýshin qolynda týimedey biylik bolsa da, jetip jatyr. Sonyng ózi «je, je» dep jelkelep qoymaydy ghoy. Endi qaytesin, amalsyzdan jeysin. 

Men jemqor boludy alghash student kezimde jemqor ústazdaryma para beruden bastadym. Basta eshtene bolmaghan son, bermegende ne isteysin? Emtihanda bes myng berip, «besti» qaghyp alatynmyn. Barter ghoy, aiyrbas. Beske bes. Ol da riza, men de riza. 

-Student kezinizde jaqsy «sabaq» alghan ekensiz ghoy. Sonda shәkirt retinde búdan qanday oy týidiniz?

-Berseng alynbaytyn qamal joq, bermesen, isteytin amal joq.

-Keremet naqyl eken! Biraq ýnemi bere bersen, neng qalady? Alu da kerek emes pe?

-Alghannyng aiyby joq, almaghannyng jasaytyn qayyry joq.

-Óziniz sheshen ekensiz ghoy. Alghashqy alghan paranyz esinizde bar ma?

-Áriyne. Alghashqy alghan para alghashqy mahabbat siyaqty ottay ystyq bolady eken ghoy. Qalay úmytasyn. Ol para úsaq-týiek bolsa da, sol kezdegi qúny ýsh jýz dollarlyq mynau altyn jalatylghan saghat boldy. Qysyla-qysyla alyp edim. Ýsh kýn boyy úyattan betim qyzaryp jýrdi. Biraq paragha da bet «ýirenedi» eken ghoy. Ýsh-tórt ret alghan son, úyatym «óldi». Endi betim býlk etpeytin boldy. Sazaryp túra beredi. «Kelinning betin kim ashsa, sol ystyq kórinedi» degendey, jemqorlyqqa alghash «betimdi ashqan» osy saghat bolghan son, qolymnan tastamaymyn.

-Jezdeke, aghynyzdan aqtarylyp otyrghanynyzgha raqmet! Siz osy qalagha basshy bolyp kelgende sonynyzdan «keremet jemqor keldi» degen sóz iytiniz siyaqty ilese keldi. Keremettiginiz nede?

-Keremettigim ol mening «jútqynshaghymnyn» sheksiz kendiginde ghoy deymin. Jútqynshaghym o basta «iynening kózindey» tar boldy. Óitkeni, ol kezde qoldaghy biylik te qorazdyng «qyshqyrghanynday» bolatyn. Qyzmet «biyiktegen» sayyn jútqynshaghym da «júlqynyp», jútatyn «jemtigimnin» kólemine qaray keneye beretin boldy. Milliondap jútu týk bolmay qaldy. Qúday bergen talant shyghar.

-Talantynyz tanqalarlyq eken.  Jútudan esh talmanyz, biraq qaqalyp qalmanyz.  

-Ámiyn! Aytqanyng kelsin. «Qaqalyp - shashalatyndar» ne ol emes, ne búl emes, «samopal» jemqorlar ghoy. Olardyng jútqynshaqtary әli «obkatkadan» ótpegen, qyrtys-tyrtysy ketpegen.            

- Jaraydy, jútqynshaqty qoya túrayyq. Býgingi kýnning eng «mәrtebeli» mәselesi jemqorlyq bolyp túr ghoy. Óitkeni, múnymen «qara halyq» emes, biyliktegi «mәrtebeli myrzalar» ainalysady. Ministr de jemqor, әkim de jemqor, sot ta jemqor. Sonda búl ne ózi? Jemqorlyq ataq pa, joq әlde mansap pa? Biyliktegiler oghan nege qúshtar?

-O, baldyz, sening bilmeytining kóp qoy. Áli saplyaksyng ghoy. Saghan «po sekretu» birdene aitugha bola ma? Auzyna ie bola alasyng ba?  

-Aytynyz, jezde, nege ie bolmayyn. 

-Aytsam, jemqorlyq degenimiz ataq ta emes, mansap ta emes, «narkomandyq». Jemqorlar naghyz «narkomandar». Men de «narkomanmyn».

-Astapyralla! Ne aityp kettiniz?

-Shoshyma, baldyz, shoshyma. Jezdeng bayaghydan «narkoman». Biraq odan әli ólgen joq. Qayta júmyrlanyp, qúlpyryp baramyn. Bizding «esirtkimiz» - aqsha. Jәne «anau- mynau» aqsha emes, milliondaghan, tipti milliardtaghan aksha. Jeuding týri kóp qoy. Sol ýshin de bizdi «jemqor» deydi. «Anau» narkomandar naghyz esirtkimen «auyz jalassa», biz aqsha «jeumen», yaghny jemqorlyqpen «әmpey jәmpeymiz». Ekeumiz de «bauyrlas halyqpyz. Ekeumizding de qanymyzdy «jyn-shaytan» jaylap alghan. «Anau» da esirtkisin qoya almaydy, biz de jemqorlyqty qoya almaymyz. «Tuystyghymyzda» min joq. «Anaghan» esirtki quat berip, qanattandyrsa, bizge óz «jemtikterimiz» janymyzgha shuaq tógip, shabyttandyrady. «Ol» da qúnyqqan ýstine qúnygha beredi, biz de «jegen» sayyn «shynygha beremiz». Ekeumizge de em qonbaydy. Al sonda biz narkoman emey, kimbiz?

 Men saghan bir qyzyq aitayyn. Men ay sayyn ondaghan milliondyq kólemdi, «mayly» «birdeneni» «jútqynshaqtan jýgirtip jibermesem», arqam qúrysyp, shekem tyrysyp, iyghym býrisip, janym jýdep, ókpe bauyrym ókpelep qalady. Qarnym qabysady, ishekterim bir-birine jabysady. Óneshim qyshqyrady, keudem ysqyrady. Kózim qyshidy, tabanym ysidy. Tóbem jaltyrap, basym qaltyrap ketedi. 

-Astapyralla, astapyralla! Búl bizding ýisiz-kýisizderding ulap-shulap, mitingige shyqqany siyaqty eken. Múnynyzdy bizding polisiya bilmesin. Bilse bar ghoy, ókpenizdi qolqasymen júlyp alady. Jaltyraghan, qaltyraghan basynyzdy qarbyzday japyryp jiberedi. Qabysqan qarnynyzdy «qoparyp», jabysqan ishekterinizge shy jýgirtip, «shiqyldatady». Qyshqyratyn jәne ysqyratyn óneshiniz ben keudenizdi ýn shyqpaytynday qylqyndyryp, túnshyqtyrady. «Qalghandaryn» da «qanghytyp» jiberedi. Bayqanyz, múnynyzdy eshkimge aityp qoymanyz.  

-Qúday saqtasyn! Sen baldyzym bolghan song «po sekretu» aityp jatqanym ghoy. 

-Jezdeke, sizding ýrim-bútaghynyzgha jetetin baylyghynyz bar. Toyatyn keziniz bolghan joq pa?

-Jemqordyng toyghany - ólgeni.

-Jalmauyz Toymasúly, to esti keshiriniz, jezdeke, bir «betpaqtau» súraq qoysam, renjimeysiz be?

-Qoya ber, baldyz emessing be? 

-«Jaman aitpay, jaqsy joq» degen, jezde. Jemtik izdegen qasqyrday «qaqpangha» týsip, «narkoman» jemqor retinde on-onbes jylgha «itjekkenge»  aidalyp ketermin dep qoryqpaysyz ba? 

-Onda túrghan ne bar? On-onbes jyldy «qajyrly enbegimen», «ónegeli tәrtibimen» on-onbes aida «jýgirip ótken» ataqty «sportshy» jemqorlar az emes qoy. Qorqatyn eshtene joq. Olardan kemmin be? Men de «tәrtipti bolyp», on-onbes jyldy on-onbes aida «jýgirip ótip», boy jazyp qaytarmyn. Oghan saspa, baldyz.

-«Aqkónildilikpen» aqtaryla súqbattasqanynyzgha rahmet, jezde!

Damir Ábishev

Abai.kz