Kýndelikti ómirde bayqap jýrgenimizdey, elimizding aumaghynda aralas mektepter óte kóp. Sol sekildi, bizding Shyghys Qazaqstanda da aralas mektepter az emes, tipti kóp deuge bolady. Negizinen orys synyptarynda oqityndary qazaq balalary.

Mine, osy aralas mektepterdi qalay últtyq mektepterge ainaldyru kerek, mәsele osyda. Byltyrghy oqu bitirgen orys synyptarynyng oqushylary 90 balmen jogharghy oqu oryndaryna oqugha týsip ketti. Al 96 balmen qazaq synyptaryn bitirgen jasóspirimderding birazy oqugha týse almay qaldy. Nelikten? Osy jóninde qazir kópshilik ata-ana abyrju ýstinde. Keybiri orys synyptaryna balalaryn qaytadan berip jatyr. Búny oilaytyn kim bar?

Biraq, bizge qalay da aralas mektepterdi azaytu nemese mýlde alyp tastau kerek. Sonda ghana qazaq synyptaryn bitirgen oqushylardyng óristeri keneyip, joldary ashylady. Menin, kezinde Aqmola oblysynyng Esil audanynyng әkimshiliginde istep jýrgen kezimde úiymdastyrghan әri iske asyrghan enbegimdi,  bilim beru departamentinde otyrghandargha, әrbir audandyq bilim bólimining basshylary men mektep mýdirlerine ýlgi bolsyn dep jazyp otyrmyn.

Esil qalasynyng irgesindegi IYgilik auyly negizinen qazaq әuletterinen túrady deuge bolady. Kósheleri týzu, ýileri sәndi-aq. Túrghyndargha qyzmet kórsetu oryndarynyng zamangha say salynghan biyik te әdemi ghimarattary auylgha jarasym berip, alystan kóz tartady. El túrmysy da, sonday-aq, auyl ekonomikasy da jaman emes. Tek, jetispey túrghany bir qazaq mektebi bolatyn. Áriyne, ýlkenderding aituy boyynsha, erterek kezde qazirgi orys mektebining ornynda qazaq mektebi bolghan. Tek, sol uaqyttaghy solaqay sayasattyng saldarynan jabylyp, orys mektebi bolyp qayta qúrylghan eken.

Sodan, keyingi jyldary ghana alghashqy qazaq synyptary ashylyp, biraz qara domalaq baldyrghan óz ana tilinde oqy bastaghan edi. Osy auylgha anda-sanda júmys barysymen kelip-ketip jýrip, oiyma jaqsy bir isting jýiesi kelgeni. Auyldaghy orys mektebi degen atty ózgertip, qazaq mektebi degen mәrtebe beru kerek. Óitkeni múndaghy auyl túrghyndarynyng basymy qazaqtar. Mektepte de kópshiligi solardyng balalary. Biraq, solar negizinen orys tilinde oqidy. Qazaq mektebi degen mәrtebe bersek, keyingi jyly ashylghan qazaq synyptaryna jol ashylmay ma? Jәne jylda bir synyp ashyp otyrghannan mynau әlde qayda tiyimdi emes pe? Búlar esh kedergisiz jyldan-jylgha jogharylap kete beredi ghoy. Al orys synyptary bolsa, osy janadan ashylghan qazaq mektebining qúramyndaghy orys synyptary bolyp qala beredi.

Osy ýshin arnayy baryp, mektep diyrektory Múhametqaly Jaqypovpen kenesip, oilastyq. Ol kisi de búl iske qarsy emes ekenin bildirdi. Tek, múghalimder újymymen kelisip, jinalys ótkizu jәne osylay bolsyn degen birlesken qújat dayyndau kerek. Al IYgilik mektebinde ol kezde jeti jýzdey (700) oqushy bar bolatyn. Sodan mektep diyrektorymen birge auyl әkimine baryp, ol kisimen de kenestik. Ol aghamyz da búl iske kóndi. Áriyne, mektep ashu ýshin búrynghyday joghary jaqqa hat joldau qajet emes, jergilikti jerdegi úiymdardyng ózderi sheshu kerek. Sóitip, múghalimder újymynyng jinalysy bolyp, bәri bir auyzdan qoldaghan son, sol arada qújat toltyrylyp, orys tilindegi IYgilik orta mektebi qazaq orta mektebi dep ózgertildi. Al orys synyptary qazaq mektebining qúramynda qala beredi.

Birneshe jyldan song orys synyptaryna qazaq balalary barudy qoydy. Sóitip kezindegi orys mektebi, artynan aralas mektep bolghan bilim úyasy taza qazaq mektebi bolyp shygha keldi. Áriyne, búghan sol kezdegi oqu bólimining mengerushisi Vladimir Karlovich Fink te qarsy bolghan joq. Sonymen Esil audanynda túnghysh qazaq mektebi osylay ashylghan bolatyn. Mening búny aityp otyrghanym, elimiz kólemindegi bilim basshylaryna naqty sabaq  bolsyn degen oy ghoy. Mine, biz sonda ghana Qazaqstandy naghyz qazaq eline ainaldyra alamyz.

Beysenghazy Úlyqbek

Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng mýshesi

Abai.kz