«Jalghan jabystyrmalargha» qatysty Aqylbek aqynnyng jauaby
www.abai.kz portalynda «Aqylbek aqynnyng jalghan jabystyrmalary» degen taqyryppen Astana qalasynyng túrghyndary: QR derbes zeynetkeri - Áuezhan Jýsipúlynyn, zeynetker-ústaz - Egizbay qajy Hamiytúlynyn, QR IIM-ning zeynetkeri -Ertay Qarabalanyng birigip jazghan maqalasy jariya kórgen bolatyn. Újymdyq maqalada aitylghan jaytty basynan týsip bayandap jatu artyq shyghar, internetten kerektisin tauyp alyp ýirengen kóziqaraqty júrt myna siltemeni basyp http://old.abai.kz/content/akylbek-akynnyn-zhalgan-zhabystyrmalary «... jalghan jabystyrmalardy» jambastap jatyp oqy alady. Sondyqtan biz sózdi úzaqqa sozbay Qostanay oblysy әkimining apparat basshysyna jazghan Qostanay memlekettik uniyversiytetining rektory A. Nәmetovtyng haty men «Núr-Otan» partiyasy Qostanay oblystyq filialynda qaralghan Jasúlan Shegetaev degenning aryzyna qatysty jauapty jәne Aqylbek Shayahmetting qarsy tarapqa qaytarghan jauabyn joldap otyrmyz.
«Abay-aqparat»
Qostanay oblysy әkimining apparat basshysyna rektordyng haty
Sizding 04.04.2012 j. № JT-Sh-316 hatynyzgha baylanysty aitarymyz:
www.abai.kz portalynda «Aqylbek aqynnyng jalghan jabystyrmalary» degen taqyryppen Astana qalasynyng túrghyndary: QR derbes zeynetkeri - Áuezhan Jýsipúlynyn, zeynetker-ústaz - Egizbay qajy Hamiytúlynyn, QR IIM-ning zeynetkeri -Ertay Qarabalanyng birigip jazghan maqalasy jariya kórgen bolatyn. Újymdyq maqalada aitylghan jaytty basynan týsip bayandap jatu artyq shyghar, internetten kerektisin tauyp alyp ýirengen kóziqaraqty júrt myna siltemeni basyp http://old.abai.kz/content/akylbek-akynnyn-zhalgan-zhabystyrmalary «... jalghan jabystyrmalardy» jambastap jatyp oqy alady. Sondyqtan biz sózdi úzaqqa sozbay Qostanay oblysy әkimining apparat basshysyna jazghan Qostanay memlekettik uniyversiytetining rektory A. Nәmetovtyng haty men «Núr-Otan» partiyasy Qostanay oblystyq filialynda qaralghan Jasúlan Shegetaev degenning aryzyna qatysty jauapty jәne Aqylbek Shayahmetting qarsy tarapqa qaytarghan jauabyn joldap otyrmyz.
«Abay-aqparat»
Qostanay oblysy әkimining apparat basshysyna rektordyng haty
Sizding 04.04.2012 j. № JT-Sh-316 hatynyzgha baylanysty aitarymyz:
Aqylbek Shayahmet Qostanay memlekettik uniyversiytetining Media ortalyghynyng diyrektory bolyp qyzmet atqarady, professor, filologiya ghylymdarynyng kandidaty, QR mәdeniyet qayratkeri, Qazaqstannyng qúrmetti jurnaliysi, Moskvadaghy Shygharmashylyq Akademiyasynyng korrespondent-mýshesi. Qoghamdyq-sayasy jәne bilim beru-mәdeny ómirge belsene qatysady.
Uniyversiytettegi enbek qyzmetinde jәne JOO-da shyghyp túratyn gazet pen jurnalda Elimizding Preziydentining jәne «Núr-Otan» HDP sayasatyn, Qazaqstan tarihyn, jastargha patriottyq jәne ruhany tәrbie berudi túraqty nasihattap túrady. Oqu ornynda oqityn dәristeri JOO -daghy bilim beru standarttaryna sәikes jәne óz sabaqtaryn kәsiby dengeyde jýrgizedi.
A.Shayahmet «Núr-Otan» HDP mýshesi emes, ózining shygharmashylyq qyzmetinde konstitusiyalyq normalardy saqtaydy. Sóz bostandyghyn paydalanu men óz oiyn bildiru qúqy bar. Jazushynyng publisistikalyq shygharmalaryna bagha beru jәne syn aitu Qazaqstannyng kez kelgen azamatynyng pikirtalas alany bola alady jәne BAQ betinde jariyalanuy mýmkin. Alayda, avtor Qazaqstan Respublikasynyng konstitusiyalyq normalary men zandylyqtaryn búzbaghan bolsa, memlekettik jýielerding talqylauyna jatpaydy.
A.Shayahmetting shygharmashylyq jariyalanymdarynyn onyng enbek qyzmetine jәne újymdaghy tәrtipke eshqanday teris әseri joq.
Rektor A.Nәmetov
.......................................................................................................................
Aryz iyesining túraghy da, aty-jóni de ótirik bolyp shyqty
Arqalyq qalasynyng túrghyny,
«Núr-Otan» partiyasynyng mýshesi
Jasúlan Shegetaevtyng aryzy turaly
«Núr-Otan» partiyasynyng mýshesi Jasúlan Shegetaev Aqylbek Shayahmet turaly jazghan aryzynda «Núr-Otan» partiyasyna avtor til tiygizdi degen uәj aitypty. Aryz iyesi aqynsymaq dep ózi de avtorgha til tiygizedi. Biz A.Shayahmetti otyz kitaby jaryq kórgen tanymal jazushy retinde tanimyz. «Taybaghar» degen prozalyq kitapta «Patriot jәne idiot» dep atalatyn pamflet bar ekeni ras.Onda:
«Shyndyq pen ótirikting arasy tórt-aq eli.
Seneyin be, senbeyin be?!
Kóz ben qúlaq bastyng bir dengeyinde.
Kózben kórgendi aitpa, qúlaqpen estigendi aita ber. Qúlap jatqandy kórsen, jatqan jeri únady dep ait, jylap jatqandy kórsen, quanghannan jylady dep ait.
Basshylargha únasang - patriotsyn, kemshiligin kórip, synasang - idiotsyn.
Kórgendi kórdim, bilgendi bildim deme.
Tynysh ómir sýrging kelse, kýnkildeme» degen sózderding jazylghany da ras.
«Rasstoyanie mejdu pravdoy y lojiu vsego chetyre santiymetra.Veriti ily ne veriti?! Glaza y ushy nahodyatsya na odnom meridiane Golovy.
Esli uviydel, zakroy glaza. Esly uslyshal, zakroy ushiy.
Esly uvidishi upavshego, govori, chto on prosto lejiyt, esly uvidishi
plachushego, govori, chto on plachet ot schastiya.
Vystupay ot iymeni pravyashey vlasti - ty chelovek, budeshi govoriti ot iymeny Otechestva - slov net. Govorya podrugomu, ponravishisya podhalimam - ty patriot, esly budeshi kritikovati - ty idiot.
Poetomu, nichego ne viju, nichego ne slyshu.
Samoe glavnoe, nabral vody v rot».
Kóshbasshy partiya mýshelerining bәri birdey perishte emes ekenin de halyq biledi ghoy. Oghan songhy Janaózen oqighasynda is qozghalyp jatqan búrynghy әkimderdin, kezinde «Núr-Otan» partiyasy mýsheleri bolghandardyng da is-әreketi dәlel. Pamflet aitatyn oidy mysaldap, túspaldap jetkizetin әdeby janr. Aryz iyesi aitqanday, «qúrtamyn, joyamyn» degen oidy bildirmeydi. Sondyqtan da jazushy retinde avtordyng aitqan oiy bireuding kónilinen shyqsa da, bireulerge jaqpauy da әbden mýmkin.
Ginnesting rekordtar kitaby turaly maqalada Mәjilis deputattary synalady. Ondaghy oigha búrynghy taratylyp jiberilgen Parlamenttegi keybir deputattardyng tek bas shúlghy beretin jaghympazdyghy arqau bolghan. Avtordyng aituyna qaraghanda, basshygha jaghympazdyqtan da qazaqtar Ginnes kitabyna enui mýmkin. Preziydentting ókilettigin úzartu turaly Mәjilis deputattary úsynysynan keyin Preziydentting bas tartuynyng ózi osy jaghympazdyqty keri seripkenin kórsetip otyr emes pe?! Jәne búl oilar sol kezde uaqyt talabyna say jazylghan.
Jalpy alghanda, kitaptaghy barlyq oilar avtordyng jeke kózqarasyn bildiredi.
Aryz iyesi avtordyng «Oy úshqyndary» degen jalpy atpen berilgen birneshe oy tolghamdaryna renishin bildiripti. Olardy týgel keltireyik:
Birinshi:
«Qalauyn tapsa, qardy da jandyratyn, altyn kórse, perishteni de joldan taydyratyn qazaghymnyng qolynan bәri keledi. Qazirgi uaqyttaghy eng súlu degeni kórgensiz, eng aqyldy degeni paryqsyz, eng әdemi әn degeni aiqay, eng әdemi jyr degeni shatpaq bolyp ketti».
Ekinshi:
«Ay der aja, qoy der qoja bolmaytyn mezgil jetken kezde, kótkenshekter keri ketken kezde, eki ayaqty bir etikke tyghatyn, qolynan kelgen qonyshynan basatyn, bir adamgha eki adam bastyq bolatyn kezde, bastyqqa jaghynghandar jayylyp tósek, jantayyp jastyq bolatyn kezde, jaqsylyq pen jamandyq arbasyp jatqan kezde, sybaylastar jeng úshynan jalghasyp, aghayyndar birin biri aldasyp jatqan kezde bir jennen qol, bir jaghadan bas shygharu mýmkin emes».
Ýshinshi:
«Mamandyghy bar, adaldyghy bar, biraq aramdyghy joq kisiler júmys tappay sendeledi, oryn-taqqa jayghasqandar ózderin eli ýshin eniregen erlermen tengeredi, jandayshaptar men jaghympazdargha ózderi ishken astaudan jem beredi, ishke kirip, shalyp jyqqandar órt keship, jalyn jútqandardy, jaghadan atyp jyqqandar su týbine batyp shyqqandardy kem kóredi, osynday aiyqpas derti bar qogham qalay, qashan jóndeledi?!»
Búl sózder qazaqty sógu emes, qazaq arasynda ishinara bolsa da kezdesip qalatyn kemshilikterdi kórsetu. Úly Abaydyng ózi qazaqtyng talay jaghymsyz kemshiligin jipke tizip kórsetti emes pe?
Búl ýzindilerde de avtor qoghamdaghy kemshilikterdi synaydy, naqty adamdardyng esimderi atalmaydy, aramyzda kezdesetin sybaylas jemqorlyq sekildi dertten qútylayyq degen emeuirinin bildiredi.
Lev Tolstoy atyndaghy oblystyq kitaphananyng kireberisinde ilingen «Elge syila, syily bolghyn kelse eger» degen aqyn sózinen oiyp alynghan jol kitaphanagha óz kitaptaryn tartu etken avtorlargha baylanysty aitylghan. Búl sózderdi terip alghan kitaphana qyzmetkerleri, avtordyng ony ornalastyrugha esh qatysy joq. Atalghan kitaphanada Abaydyng da, Ahmet Baytúrsynov pen Mirjaqyp Dulatovtyng da sózderi bar. Tek olar basqa bólimderde, basqa stendilerde jazylghan.
A.Baytúrsynov atyndaghy QMU professory, Qazaqstannyng qúrmetti jurnaliysi, KR Mәdeniyet qayratkeri, Moskvadaghy Shygharmashylyq Akademiyasynyng mýshe-korrespondenti Aqylbek Shayahmet uniyversiytette on jyldan beri qyzmet etip keledi. Ol basqaratyn Media-ortalyq Elimizding baghdarlamasyn, «Núr-Otan» partiyasynyng sayasatyn, Elbasy joldauyn uniyversiytet janynan shyghyp kele jatqan studentterding «Bilim jarysy» gazetinde jәne «Jas órken-Qostanay» jurnalynda tiyisinshe nasihattap keledi.Bizding oqu orny tarapynan oghan artatyn kinәmiz joq. Al baspa betinde jaryq kórgen óz sózderine avtor esebinde ol ózi jauap beredi degen oidamyz.
Aqylbek Shayahmet esh partiyada joq, shygharmashylyq mamandyq iyesi esebinde teledidar men radio arqyly da, BAQ betinde de óz oiyn ashyq aityp jýrgen adamdardyng biri.Kitap turaly syndaryn aryz iyesi avtordyng ózine joldaghany oryndy bolar edi, óitkeni, kitapta aitylghan sózderding onyng qazirgi atqaryp jýrgen qyzmetine esh qatysy joq.
(Eskertpe: Atalghan aryz «Núr-Otan» partiyasy Qostanay oblystyq filialynda qaralghan. Aryz iyesining túraghy da, aty-jóni de ótirik bolyp shyqqan).
Portalda jaryq kórgen maqalagha baylanysty az ghana aitarym:
Qoyshyghara Salghariyngha jiyendik jasady degen aiyptaugha baylanysty aitarym: jazushynyng «Kómbe» kitabynda Shyndәulet by turaly әngimeler bar. Biraq, ol da el auzynan jazylyp alynghan. Mening «Taybaghar» kitabymda sol әngime aitylady. Jәne onyng halyq aqyny Ótemis Qalabaevtyng auzynan jazylyp alynghany kórsetilgen. Eki teksting mazmúny úqsaghanymen, mәtini bólek. Onyng ýstine ol búdan kóp jyl búryn jariyalanghan mening «Piramida» degen kitabymda da basylghan.
Hat avtorlary taghy bir jerde Mirjaqyp Dulatov Ybyray Altynsariyngha jiyendik jasady degendi men aitty dep jala jauyp: «Endeshe «Oyan,qazaqty» alghash aitqan Mirjaqyp Dulatov emes, Ybyray Altynsarin deuge negiz bar. Altynsarinning shәkirtteri búl úrandy aiqaylap aitsa, úly aghartushy ony sybyrlap aitty. Barlyq aiyrmashylyghy osy ghana» [Shayahmet A. «El esindegi esimder», Almaty, «Qaynar» baspasy, 2005. -185 b.,], -deydi» - dep jazady.
Birinshiden, «Qaynar» baspasynan menin eshqanday kitabym shyqqan joq. «El esindegi esimder» Almatydaghy «Gauhar» baspasynan jaryq kórgen. Al «Túr,qazaq!», «Jatpa,qazaq!», «Úiyqtama, oyan, Alashym» degen sózderdi Ghúmar Qarash ta, Núrjan Naushabaev ta aitqan. Dәl osy oidy eng aldymen «Orenburgskiy listok» gazetining betinde aitqan Ybyray.
Hat avtorlary: «Aqylbekke belgili ghalymdardyn
aitqanyn joqqa shygharu da týkke túrmaydy. Sózimiz dәleldi bolu ýshin enbek
ardageri, aitysker aqyn, Núrjan úrpaghy B. Ghaziyzúly, әnshi-sazger, núrjantanushy A.Seydahmetov, aqyn H.Músabaevtardyng «Taulardy alasartpay, dalany asqaqtatayyq» degen maqalasynan ýzindi keltireyik: «N.Naushabaevtyng ómiri men shygharmashylyghyn jan- jaqty zerttep, alghash ataly sóz aitqan professor Beysenbay Kenjebaev ózining «Qazaq halqynyng HH ghasyr basyndaghy demokrat jazushylary» atty kólemdi monografiyasynda: «Núrjan Naushabaev (1859- 1919) búrynghy Qostanay uezining Araqaraghay bolysynda tughan, ósip erjetken jeri Qostanay, Torghay jaghy.Ol auqatty kisining balasy bolady. Jasynan diny oqudy kóp oqyp jetiledi»,-dep dep jazghan edi.(B. Kenjebaev «Qazaq halqynyng HH ghasyr basyndaghy demokrat jazushylary» Qazaq memleket baspasy, 55 bet).Shyndyghy osy. Núrjannyng ózi de dәuletti bolghan.Qostanay -Torghaydy teng jaylaghan. Túrmystan tapshylyq kórmegen. Sәn-saltanatpen
jýrgen. Sal-serilik qúrghan segiz qyrly, bir syrly bolghan. Kýni býginge deyin el osylay aitady. Arada qyryq jyl ótkende Aqylbekting B.Kenjebaev pikirin nege sýienip joqqa shygharghysy kelgenin týsinbedik? Nelikten múnday baylam jasaghanyn ne alghy sózinde, ne týsniktemesinde ózi aitpaghan. Ýshinshiden, A.Shayahmet jazghanday «Núrjannyng tughan sheshesi Shal aqynnyng qyzy emes» («Qostanay tany» 30 sәuir, 2002 ).» - deydi.
Men (A.Shayahmet) sol sóz bolghan «Taybaghar» kitabynda bylay dep jazghanmyn: «Beysenbay Kenjebaev «Qazaq halqynyn XX ghasyr basyndaghy demokrat jazushylary» kitabynda: «Núrjan auqatty kisinin balasy bolady. Jasynan diny oqudy oqyp jetiledi».
Múhtar Maghauinnyn derekterinde: «Shal aqyn qartayynqyrghan shaghynda Mәlimbay, Mәliyke degen eki perzent kórgen... Mәliykeni qalyn qypshaq ishinde Núrym degenge úzatqan eken. Núrymnan Aytbay, Aytbaydan Naushabay, Naushabaydan belgili aqyn Núrjan Naushabaev tughan», - degen joldar bar.
Búl derekterdin qaysysy anyq ekenin aitu qiyn. Degenmen, Núrjannyn naghashy júrty da osal bolmaghany anyq.
Núrjannyn jyrmen jazyp shyqqan shejiresi de halyq jadynda. Oghan kezinde Sәbit Múqanov joghary bagha bergen. Keybir ýzindileri «Dala qonyrauy» gazetinde jaryq kórdi. Búl shejire tolyq qalpynda jariyalana qalsa, tanymdyq-taghylymdyq mәni zor enbek ekendigi dau tughyzbaydy. Álkey Marghúlan: «Núrjan danyshpan aqyn ghana emes, sonymen birge qazaq shejiresin jazghan ghalym» - dep onyn enbegine ýlken bagha beredi.
Núrjan bay da, by de bolmaghan degen pikirler de bar».
Kórip otyrsyzdar, mýnda Núrjan bay boldy ne kedey boldy degen pikir joq, pikir aitushylardyng sózderine jasalghan siltemeler ghana bar.
Jalaqorlar: «A.Shayahmetting búl qylyghyn
kitaptary da rastaydy. Á. Núrpeyisovke, M.Shahanovqa,D.Isabekovke,T.Moldaghaliyevke,D.Dosjanovqa,F.Ongharsynogha,N.Orazovqa,T.Ábdikke, N.Aytovqa, A.Jaghanovagha «Jasamys
jazushylar» dep «kinә taghyp, «myqty baspager emessinder» dep úrsyp, aldyng jetpisten «sonyng alpystan asyp, jetpiske qadam bastyndar dep sógip,
«zeynetkerlikke shyqtyndar, oryndaryndy bosatyndar» degendi isharamen jetkizedi. Sóitip jasamys jazushylar basqaratyn
«Tansholpan», «Jalyn», «Mәdeniyet», «Baldyrghan», «Mәdeny múra»,«Túmar», «Jana Saryarqagha», «Órkeniyet», «Qazaqstan әielderi» jurnaldaryn biriktirip, «Osy redaktorlardyng basyn qosyp, redaksiyalyq kenes qúryp, «Zeynetker» dep atalatyn bir jurnal shygharsa bolar edi» («Taybaghar», 597 b.) degen pikir bildiredi. Jurnaldyng kóptiginen Aqylbek ne ziyan kórdi eken?!» degen uәj aitypty. Olay bolsa, sol maqalany týgel keltireyik.
Jasamys jazushylardyn jas jurnaldary
Búdan biraz búryn «Júldyz», «Parasat», «Aqiyqat» sekildi birneshe jurnal jaryqqa shyghatyn. Olardyn taralymy da mol, mazmúny da bay bolatyn. Endi jurnal qaptady. Kóp bolsa, eshtene etpes desek te, jas jurnaldardy jasamys jazushylardyn «jekeshelendirip» alghany qiyn eken. Qaranyzshy, «Tansholpanda» - Ábdijәmil Núrpeyisov, «Jalynda» - Múhtar Shahanov, «Mәdeniyette» - Dulat Isabekov, «Baldyrghanda» - Túmanbay Moldaghaliyev, «Mәdeny múrada» - Dýkenbay Dosjan, «Túmarda» -Fariza Ongharsynova, «Jana Saryarqada» - Núrghoja Orazov, «Órkeniyette» - Tólen Ábdik, «Qazaqstan әyelderinde» - Altynshash Jaghanova. Osymen toqtasaq ta bolar. Áytpese, taghy jalghastyra beruge bolady. Jasynda qalamgerdin beynetin tartqandar endi bas basyna bas redaktor bolyp, jazushylyqtyn zeynetin kórip otyr.
Attary atalghan aqyn-jazushylardyn talantyna, qalamgerligine kýmәndanbay-aq qoyayyq, biraq, solardyn bәri birdey myqty baspager dep aita almaymyz. Olardyn aldy jetpisten asyp, seksendi alqymdap qalsa, sony alpystan asyp, jetpiske qadam basqandar. Endeshe osy redaktorlardyn barlyghynyn basyn qosyp, redaksiyalyq kenes qúryp, «Zeynetker» dep atalatyn bir jurnal shygharsa da bolar edi».
Qalamger retinde búl arada әngime taqyryby belgili jazushylargha jala jabu emes, kerisinshe, olargha aitylghan bazyna ekenin týsinu qiyn emes shyghar.
Toqsan auyz sózding tobyqtay týiini, aldaghy uaqytta múnday tekserilmegen mәlimetterdi jariyalaudan aulaq bolsanyzdar eken degim keledi.
Sәlemmen, jazushy Aqylbek Shayahmet
«Abay-aqparat»
