«جالعان جابىستىرمالارعا» قاتىستى اقىلبەك اقىننىڭ جاۋابى
www.abai.kz پورتالىندا «اقىلبەك اقىننىڭ جالعان جابىستىرمالارى» دەگەن تاقىرىپپەن استانا قالاسىنىڭ تۇرعىندارى: قر دەربەس زەينەتكەرى - اۋەزحان ءجۇسىپۇلىنىڭ، زەينەتكەر-ۇستاز - ەگىزباي قاجى حاميتۇلىنىڭ، قر ءىىم-ءنىڭ زەينەتكەرى -ەرتاي قارابالانىڭ بىرىگىپ جازعان ماقالاسى جاريا كورگەن بولاتىن. ۇجىمدىق ماقالادا ايتىلعان جايتتى باسىنان ءتۇسىپ بايانداپ جاتۋ ارتىق شىعار، ينتەرنەتتەن كەرەكتىسىن تاۋىپ الىپ ۇيرەنگەن كوزىقاراقتى جۇرت مىنا سىلتەمەنى باسىپ http://old.abai.kz/content/akylbek-akynnyn-zhalgan-zhabystyrmalary «... جالعان جابىستىرمالاردى» جامباستاپ جاتىپ وقي الادى. سوندىقتان ءبىز ءسوزدى ۇزاققا سوزباي قوستاناي وبلىسى اكىمىنىڭ اپپارات باسشىسىنا جازعان قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ا. نامەتوۆتىڭ حاتى مەن «نۇر-وتان» پارتياسى قوستاناي وبلىستىق فيليالىندا قارالعان جاسۇلان شەگەتاەۆ دەگەننىڭ ارىزىنا قاتىستى جاۋاپتى جانە اقىلبەك شاياحمەتتىڭ قارسى تاراپقا قايتارعان جاۋابىن جولداپ وتىرمىز.
«اباي-اقپارات»
قوستاناي وبلىسى اكىمىنىڭ اپپارات باسشىسىنا رەكتوردىڭ حاتى
ءسىزدىڭ 04.04.2012 ج. № جت-ش-316 حاتىڭىزعا بايلانىستى ايتارىمىز:
www.abai.kz پورتالىندا «اقىلبەك اقىننىڭ جالعان جابىستىرمالارى» دەگەن تاقىرىپپەن استانا قالاسىنىڭ تۇرعىندارى: قر دەربەس زەينەتكەرى - اۋەزحان ءجۇسىپۇلىنىڭ، زەينەتكەر-ۇستاز - ەگىزباي قاجى حاميتۇلىنىڭ، قر ءىىم-ءنىڭ زەينەتكەرى -ەرتاي قارابالانىڭ بىرىگىپ جازعان ماقالاسى جاريا كورگەن بولاتىن. ۇجىمدىق ماقالادا ايتىلعان جايتتى باسىنان ءتۇسىپ بايانداپ جاتۋ ارتىق شىعار، ينتەرنەتتەن كەرەكتىسىن تاۋىپ الىپ ۇيرەنگەن كوزىقاراقتى جۇرت مىنا سىلتەمەنى باسىپ http://old.abai.kz/content/akylbek-akynnyn-zhalgan-zhabystyrmalary «... جالعان جابىستىرمالاردى» جامباستاپ جاتىپ وقي الادى. سوندىقتان ءبىز ءسوزدى ۇزاققا سوزباي قوستاناي وبلىسى اكىمىنىڭ اپپارات باسشىسىنا جازعان قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ا. نامەتوۆتىڭ حاتى مەن «نۇر-وتان» پارتياسى قوستاناي وبلىستىق فيليالىندا قارالعان جاسۇلان شەگەتاەۆ دەگەننىڭ ارىزىنا قاتىستى جاۋاپتى جانە اقىلبەك شاياحمەتتىڭ قارسى تاراپقا قايتارعان جاۋابىن جولداپ وتىرمىز.
«اباي-اقپارات»
قوستاناي وبلىسى اكىمىنىڭ اپپارات باسشىسىنا رەكتوردىڭ حاتى
ءسىزدىڭ 04.04.2012 ج. № جت-ش-316 حاتىڭىزعا بايلانىستى ايتارىمىز:
اقىلبەك شاياحمەت قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەديا ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى بولىپ قىزمەت اتقارادى، پروفەسسور، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، قر مادەنيەت قايراتكەرى، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى، موسكۆاداعى شىعارماشىلىق اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى. قوعامدىق-ساياسي جانە ءبىلىم بەرۋ-مادەني ومىرگە بەلسەنە قاتىسادى.
ۋنيۆەرسيتەتتەگى ەڭبەك قىزمەتىندە جانە جوو-دا شىعىپ تۇراتىن گازەت پەن جۋرنالدا ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتىنىڭ جانە «نۇر-وتان» حدپ ساياساتىن، قازاقستان تاريحىن، جاستارعا پاتريوتتىق جانە رۋحاني تاربيە بەرۋدى تۇراقتى ناسيحاتتاپ تۇرادى. وقۋ ورنىندا وقيتىن دارىستەرى جوو -داعى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارىنا سايكەس جانە ءوز ساباقتارىن كاسىبي دەڭگەيدە جۇرگىزەدى.
ا.شاياحمەت «نۇر-وتان» حدپ مۇشەسى ەمەس، ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق قىزمەتىندە كونستيتۋتسيالىق نورمالاردى ساقتايدى. ءسوز بوستاندىعىن پايدالانۋ مەن ءوز ويىن ءبىلدىرۋ قۇقى بار. جازۋشىنىڭ پۋبليتسيستيكالىق شىعارمالارىنا باعا بەرۋ جانە سىن ايتۋ قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن ازاماتىنىڭ پىكىرتالاس الاڭى بولا الادى جانە باق بەتىندە جاريالانۋى مۇمكىن. الايدا، اۆتور قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق نورمالارى مەن زاڭدىلىقتارىن بۇزباعان بولسا، مەملەكەتتىك جۇيەلەردىڭ تالقىلاۋىنا جاتپايدى.
ا.شاياحمەتتىڭ شىعارماشىلىق جاريالانىمدارىنىڭ ونىڭ ەڭبەك قىزمەتىنە جانە ۇجىمداعى تارتىپكە ەشقانداي تەرىس اسەرى جوق.
رەكتور ا.نامەتوۆ
.......................................................................................................................
ارىز يەسىنىڭ تۇراعى دا، اتى-ءجونى دە وتىرىك بولىپ شىقتى
ارقالىق قالاسىنىڭ تۇرعىنى،
«نۇر-وتان» پارتياسىنىڭ مۇشەسى
جاسۇلان شەگەتاەۆتىڭ ارىزى تۋرالى
«نۇر-وتان» پارتياسىنىڭ مۇشەسى جاسۇلان شەگەتاەۆ اقىلبەك شاياحمەت تۋرالى جازعان ارىزىندا «نۇر-وتان» پارتياسىنا اۆتور ءتىل تيگىزدى دەگەن ءۋاج ايتىپتى. ارىز يەسى اقىنسىماق دەپ ءوزى دە اۆتورعا ءتىل تيگىزەدى. ءبىز ا.شاياحمەتتى وتىز كىتابى جارىق كورگەن تانىمال جازۋشى رەتىندە تانيمىز. «تايباعار» دەگەن پروزالىق كىتاپتا «پاتريوت جانە يديوت» دەپ اتالاتىن پامفلەت بار ەكەنى راس.وندا:
«شىندىق پەن وتىرىكتىڭ اراسى ءتورت-اق ەلى.
سەنەيىن بە، سەنبەيىن بە؟!
كوز بەن قۇلاق باستىڭ ءبىر دەڭگەيىندە.
كوزبەن كورگەڭدى ايتپا، قۇلاقپەن ەستىگەندى ايتا بەر. قۇلاپ جاتقاندى كورسەڭ، جاتقان جەرى ۇنادى دەپ ايت، جىلاپ جاتقاندى كورسەڭ، قۋانعاننان جىلادى دەپ ايت.
باسشىلارعا ۇناساڭ - پاتريوتسىڭ، كەمشىلىگىن كورىپ، سىناساڭ - يديوتسىڭ.
كورگەندى كوردىم، بىلگەندى ءبىلدىم دەمە.
تىنىش ءومىر سۇرگىڭ كەلسە، كۇڭكىلدەمە» دەگەن سوزدەردىڭ جازىلعانى دا راس.
«راسستويانيە مەجدۋ پراۆدوي ي لوجيۋ ۆسەگو چەتىرە سانتيمەترا.ۆەريت يلي نە ۆەريت؟! گلازا ي ۋشي ناحودياتسيا نا ودنوم مەريديانە گولوۆى.
ەسلي ۋۆيدەل، زاكروي گلازا. ەسلي ۋسلىشال، زاكروي ۋشي.
ەسلي ۋۆيديش ۋپاۆشەگو، گوۆوري، چتو ون پروستو لەجيت، ەسلي ۋۆيديش
پلاچۋششەگو، گوۆوري، چتو ون پلاچەت وت سچاستيا.
ۆىستۋپاي وت يمەني پراۆياششەي ۆلاستي - تى چەلوۆەك، بۋدەش گوۆوريت وت يمەني وتەچەستۆا - سلوۆ نەت. گوۆوريا پودرۋگومۋ، پونراۆيشسيا پودحاليمام - تى پاتريوت، ەسلي بۋدەش كريتيكوۆات - تى يديوت.
پوەتومۋ، نيچەگو نە ۆيجۋ، نيچەگو نە سلىشۋ.
ساموە گلاۆنوە، نابرال ۆودى ۆ روت».
كوشباسشى پارتيا مۇشەلەرىنىڭ ءبارى بىردەي پەرىشتە ەمەس ەكەنىن دە حالىق بىلەدى عوي. وعان سوڭعى جاڭاوزەن وقيعاسىندا ءىس قوزعالىپ جاتقان بۇرىڭعى اكىمدەردىڭ، كەزىندە «نۇر-وتان» پارتياسى مۇشەلەرى بولعانداردىڭ دا ءىس-ارەكەتى دالەل. پامفلەت ايتاتىن ويدى مىسالداپ، تۇسپالداپ جەتكىزەتىن ادەبي جانر. ارىز يەسى ايتقانداي، «قۇرتامىن، جويامىن» دەگەن ويدى بىلدىرمەيدى. سوندىقتان دا جازۋشى رەتىندە اۆتوردىڭ ايتقان ويى بىرەۋدىڭ كوڭىلىنەن شىقسا دا، بىرەۋلەرگە جاقپاۋى دا ابدەن مۇمكىن.
گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابى تۋرالى ماقالادا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى سىنالادى. ونداعى ويعا بۇرىنعى تاراتىلىپ جىبەرىلگەن پارلامەنتتەگى كەيبىر دەپۋتاتتاردىڭ تەك باس شۇلعي بەرەتىن جاعىمپازدىعى ارقاۋ بولعان. اۆتوردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، باسشىعا جاعىمپازدىقتان دا قازاقتار گيننەس كىتابىنا ەنۋى مۇمكىن. پرەزيدەنتتىڭ وكىلەتتىگىن ۇزارتۋ تۋرالى ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ۇسىنىسىنان كەيىن پرەزيدەنتتىڭ باس تارتۋىنىڭ ءوزى وسى جاعىمپازدىقتى كەرى سەرىپكەنىن كورسەتىپ وتىر ەمەس پە؟! جانە بۇل ويلار سول كەزدە ۋاقىت تالابىنا ساي جازىلعان.
جالپى العاندا، كىتاپتاعى بارلىق ويلار اۆتوردىڭ جەكە كوزقاراسىن بىلدىرەدى.
ارىز يەسى اۆتوردىڭ «وي ۇشقىندارى» دەگەن جالپى اتپەن بەرىلگەن بىرنەشە وي تولعامدارىنا رەنىشىن ءبىلدىرىپتى. ولاردى تۇگەل كەلتىرەيىك:
ءبىرىنشى:
«قالاۋىن تاپسا، قاردى دا جاندىراتىن، التىن كورسە، پەرىشتەنى دە جولدان تايدىراتىن قازاعىمنىڭ قولىنان ءبارى كەلەدى. قازىرگى ۋاقىتتاعى ەڭ سۇلۋ دەگەنى كورگەنسىز، ەڭ اقىلدى دەگەنى پارىقسىز، ەڭ ادەمى ءان دەگەنى ايقاي، ەڭ ادەمى جىر دەگەنى شاتپاق بولىپ كەتتى».
ەكىنشى:
«اي دەر اجا، قوي دەر قوجا بولمايتىن مەزگىل جەتكەن كەزدە، كوتكەنشەكتەر كەرى كەتكەن كەزدە، ەكى اياقتى ءبىر ەتىككە تىعاتىن، قولىنان كەلگەن قونىشىنان باساتىن، ءبىر ادامعا ەكى ادام باستىق بولاتىن كەزدە، باستىققا جاعىنعاندار جايىلىپ توسەك، جانتايىپ جاستىق بولاتىن كەزدە، جاقسىلىق پەن جاماندىق ارباسىپ جاتقان كەزدە، سىبايلاستار جەڭ ۇشىنان جالعاسىپ، اعايىندار ءبىرىن ءبىرى الداسىپ جاتقان كەزدە ءبىر جەڭنەن قول، ءبىر جاعادان باس شىعارۋ مۇمكىن ەمەس».
ءۇشىنشى:
«ماماندىعى بار، ادالدىعى بار، بىراق ارامدىعى جوق كىسىلەر جۇمىس تاپپاي سەندەلەدى، ورىن-تاققا جايعاسقاندار وزدەرىن ەلى ءۇشىن ەڭىرەگەن ەرلەرمەن تەڭگەرەدى، جاندايشاپتار مەن جاعىمپازدارعا وزدەرى ىشكەن استاۋدان جەم بەرەدى، ىشكە كىرىپ، شالىپ جىققاندار ءورت كەشىپ، جالىن جۇتقانداردى، جاعادان اتىپ جىققاندار سۋ تۇبىنە باتىپ شىققانداردى كەم كورەدى، وسىنداي ايىقپاس دەرتى بار قوعام قالاي، قاشان جوندەلەدى؟!»
بۇل سوزدەر قازاقتى سوگۋ ەمەس، قازاق اراسىندا ءىشىنارا بولسا دا كەزدەسىپ قالاتىن كەمشىلىكتەردى كورسەتۋ. ۇلى ابايدىڭ ءوزى قازاقتىڭ تالاي جاعىمسىز كەمشىلىگىن جىپكە ءتىزىپ كورسەتتى ەمەس پە؟
بۇل ۇزىندىلەردە دە اۆتور قوعامداعى كەمشىلىكتەردى سىنايدى، ناقتى ادامداردىڭ ەسىمدەرى اتالمايدى، ارامىزدا كەزدەسەتىن سىبايلاس جەمقورلىق سەكىلدى دەرتتەن قۇتىلايىق دەگەن ەمەۋىرىنىن بىلدىرەدى.
لەۆ تولستوي اتىنداعى وبلىستىق كىتاپحانانىڭ كىرەبەرىسىندە ىلىنگەن «ەلگە سىيلا، سىيلى بولعىن كەلسە ەگەر» دەگەن اقىن سوزىنەن ويىپ الىنعان جول كىتاپحاناعا ءوز كىتاپتارىن تارتۋ ەتكەن اۆتورلارعا بايلانىستى ايتىلعان. بۇل سوزدەردى تەرىپ العان كىتاپحانا قىزمەتكەرلەرى، اۆتوردىڭ ونى ورنالاستىرۋعا ەش قاتىسى جوق. اتالعان كىتاپحانادا ابايدىڭ دا، احمەت بايتۇرسىنوۆ پەن مىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ دا سوزدەرى بار. تەك ولار باسقا بولىمدەردە، باسقا ستەندىلەردە جازىلعان.
ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى قمۋ پروفەسسورى، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى، كر مادەنيەت قايراتكەرى، موسكۆاداعى شىعارماشىلىق اكادەمياسىنىڭ مۇشە-كوررەسپوندەنتى اقىلبەك شاياحمەت ۋنيۆەرسيتەتتە ون جىلدان بەرى قىزمەت ەتىپ كەلەدى. ول باسقاراتىن مەديا-ورتالىق ەلىمىزدىڭ باعدارلاماسىن، «نۇر-وتان» پارتياسىنىڭ ساياساتىن، ەلباسى جولداۋىن ۋنيۆەرسيتەت جانىنان شىعىپ كەلە جاتقان ستۋدەنتتەردىڭ «ءبىلىم جارىسى» گازەتىندە جانە «جاس وركەن-قوستاناي» جۋرنالىندا تيىسىنشە ناسيحاتتاپ كەلەدى.ءبىزدىڭ وقۋ ورنى تاراپىنان وعان ارتاتىن كىنامىز جوق. ال باسپا بەتىندە جارىق كورگەن ءوز سوزدەرىنە اۆتور ەسەبىندە ول ءوزى جاۋاپ بەرەدى دەگەن ويدامىز.
اقىلبەك شاياحمەت ەش پارتيادا جوق، شىعارماشىلىق ماماندىق يەسى ەسەبىندە تەلەديدار مەن راديو ارقىلى دا، باق بەتىندە دە ءوز ويىن اشىق ايتىپ جۇرگەن ادامداردىڭ ءبىرى.كىتاپ تۋرالى سىندارىن ارىز يەسى اۆتوردىڭ وزىنە جولداعانى ورىندى بولار ەدى، ويتكەنى، كىتاپتا ايتىلعان سوزدەردىڭ ونىڭ قازىرگى اتقارىپ جۇرگەن قىزمەتىنە ەش قاتىسى جوق.
(ەسكەرتپە: اتالعان ارىز «نۇر-وتان» پارتياسى قوستاناي وبلىستىق فيليالىندا قارالعان. ارىز يەسىنىڭ تۇراعى دا، اتى-ءجونى دە وتىرىك بولىپ شىققان).
پورتالدا جارىق كورگەن ماقالاعا بايلانىستى از عانا ايتارىم:
قويشىعارا سالعارينعا جيەندىك جاسادى دەگەن ايىپتاۋعا بايلانىستى ايتارىم: جازۋشىنىڭ «كومبە» كىتابىندا شىنداۋلەت بي تۋرالى اڭگىمەلەر بار. بىراق، ول دا ەل اۋزىنان جازىلىپ الىنعان. مەنىڭ «تايباعار» كىتابىمدا سول اڭگىمە ايتىلادى. جانە ونىڭ حالىق اقىنى وتەمىس قالاباەۆتىڭ اۋزىنان جازىلىپ الىنعانى كورسەتىلگەن. ەكى تەكستىڭ مازمۇنى ۇقساعانىمەن، ءماتىنى بولەك. ونىڭ ۇستىنە ول بۇدان كوپ جىل بۇرىن جاريالانعان مەنىڭ «پيراميدا» دەگەن كىتابىمدا دا باسىلعان.
حات اۆتورلارى تاعى ءبىر جەردە مىرجاقىپ دۋلاتوۆ ىبىراي التىنسارينعا جيەندىك جاسادى دەگەندى مەن ايتتى دەپ جالا جاۋىپ: «ەندەشە «ويان،قازاقتى» العاش ايتقان مىرجاقىپ دۋلاتوۆ ەمەس، ىبىراي التىنسارين دەۋگە نەگىز بار. ءالتىنساريننىڭ شاكىرتتەرى بۇل ۇراندى ايقايلاپ ايتسا، ۇلى اعارتۋشى ونى سىبىرلاپ ايتتى. بارلىق ايىرماشىلىعى وسى عانا» [شاياحمەت ا. «ەل ەسىندەگى ەسىمدەر»، الماتى، «قاينار» باسپاسى، 2005. -185 ب.،]، -دەيدى» - دەپ جازادى.
بىرىنشىدەن، «قاينار» باسپاسىنان مەنىڭ ەشقانداي كىتابىم شىققان جوق. «ەل ەسىندەگى ەسىمدەر» الماتىداعى «گاۋحار» باسپاسىنان جارىق كءورگەن. ال «تۇر،قازاق!»، «جاتپا،قازاق!»، «ۇيىقتاما، ويان، الاشىم» دەگەن سوزدەردى عۇمار قاراش تا، نۇرجان ناۋشاباەۆ تا ايتقان. ءدال وسى ويدى ەڭ الدىمەن «ورەنبۋرگسكي ليستوك» گازەتىنىڭ بەتىندە ايتقان ىبىراي.
حات اۆتورلارى: «اقىلبەككە بەلگىلى عالىمداردىڭ
ايتقانىن جوققا شىعارۋ دا تۇككە تۇرمايدى. ءسوزىمىز دالەلدى بولۋ ءۇشىن ەڭبەك
ارداگەرى، ايتىسكەر اقىن، نۇرجان ۇرپاعى ب. عازيزۇلى، ءانشى-سازگەر، نۇرجانتانۋشى ا.سەيداحمەتوۆ، اقىن ح.مۇساباەۆتاردىڭ «تاۋلاردى الاسارتپاي، دالانى اسقاقتاتايىق» دەگەن ماقالاسىنان ءۇزىندى كەلتىرەيىك: «ن.ناۋشاباەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن جان- جاقتى زەرتتەپ، العاش اتالى ءسوز ايتقان پروفەسسور بەيسەنباي كەنجەباەۆ ءوزىنىڭ «قازاق حالقىنىڭ حح عاسىر باسىنداعى دەموكرات جازۋشىلارى» اتتى كولەمدى مونوگرافياسىندا: «نۇرجان ناۋشاباەۆ (1859- 1919) بۇرىنعى قوستاناي ۋەزىنىڭ اراقاراعاي بولىسىندا تۋعان، ءوسىپ ەرجەتكەن جەرى قوستاناي، تورعاي جاعى.ول اۋقاتتى كىسىنىڭ بالاسى بولادى. جاسىنان ءدىني وقۋدى كوپ وقىپ جەتىلەدى»،-دەپ دەپ جازعان ەدى.(ب. كەنجەباەۆ «قازاق حالقىنىڭ حح عاسىر باسىنداعى دەموكرات جازۋشىلارى» قازاق مەملەكەت باسپاسى، 55 بەت).شىندىعى وسى. نۇرجاننىڭ ءوزى دە داۋلەتتى بولعان.قوستاناي -تورعايدى تەڭ جايلاعان. تۇرمىستان تاپشىلىق كورمەگەن. ءسان-سالتاناتپەن
جۇرگەن. سال-سەرىلىك قۇرعان سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى بولعان. كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەل وسىلاي ايتادى. ارادا قىرىق جىل وتكەندە اقىلبەكتىڭ ب.كەنجەباەۆ پىكىرىن نەگە سۇيەنىپ جوققا شىعارعىسى كەلگەنىن تۇسىنبەدىك؟ نەلىكتەن مۇنداي بايلام جاساعانىن نە العى سوزىندە، نە تۇسنىكتەمەسىندە ءوزى ايتپاعان. ۇشىنشىدەن، ا.شاياحمەت جازعانداي «نۇرجاننىڭ تۋعان شەشەسى شال اقىننىڭ قىزى ەمەس» («قوستاناي تاڭى» 30 ءساۋىر، 2002 ).» - دەيدى.
مەن (ا.شاياحمەت) سول ءسوز بولعان «تايباعار» كىتابىندا بىلاي دەپ جازعانمىن: «بەيسەنباي كەنجەباەۆ «قازاق حالقىنىڭ XX عاسىر باسىنداعى دەموكرات جازۋشىلارى» كىتابىندا: «نۇرجان اۋقاتتى كىسىنىڭ بالاسى بولادى. جاسىنان ءدىني وقۋدى وقىپ جەتىلەدى».
مۇحتار ماعاۋيننىڭ دەرەكتەرىندە: «شال اقىن قارتايىڭقىرعان شاعىندا مءاءلىمباي، مءاليكە دەگەن ەكى پەرزەنت كءورگەن... مءاليكەنى قالىڭ قىپشاق ىشىندە نۇرىم دەگەنگە ۇزاتقان ەكەن. نۇرىمنان ايتباي، ايتبايدان ناۋشاباي، ناۋشابايدان بەلگىلى اقىن نۇرجان ناۋشاباەۆ تۋعان», - دەگەن جولدار بار.
بۇل دەرەكتەردىڭ قايسىسى انىق ەكەنىن ايتۋ قيىن. دەگەنمەن، نۇرجاننىڭ ناعاشى جۇرتى دا وسال بولماعانى انىق.
نۇرجاننىڭ جىرمەن جازىپ شىققان شەجىرەسى دە حالىق جادىندا. وعان كەزىندە سءابيت مۇقانوۆ جوعارى باعا بەرگەن. كەيبىر ءۇزىندىلەرى «دالا قوڭىراۋى» گازەتىندە جارىق كءوءردى. بۇل شەجىرە تولىق قالپىندا جاريالانا قالسا، تانىمدىق-تاعىلىمدىق مءاءنى زور ەڭبەك ەكەندىگى داۋ تۋعىزبايدى. ءالكەي مارعۇلان: «نۇرجان دانىشپان اقىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە قازاق شەجىرەسىن جازعان عالىم» - دەپ ونىڭ ەڭبەگىنە ءۇلكەن باعا بەرەدى.
نۇرجان باي دا، بي دە بولماعان دەگەن پىكىرلەر دە بار».
كورىپ وتىرسىزدار، ءمۇندا نۇرجان باي بولدى نە كەدەي بولدى دەگەن پىكىر جوق، پىكىر ايتۋشىلاردىڭ سوزدەرىنە جاسالعان سىلتەمەلەر عانا بار.
جالاقورلار: «ا.شاياحمەتتىڭ بۇل قىلىعىن
كىتاپتارى دا راستايدى. ءا. نۇرپەيىسوۆكە، م.شاحانوۆقا،د.يسابەكوۆكە،ت.مولداعاليەۆكە،د.دوسجانوۆقا،ف.وڭعارسىنوعا،ن.ورازوۆقا،ت.ابدىككە، ن.ايتوۆقا، ا.جاعانوۆاعا «جاسامىس
جازۋشىلار» دەپ «كىنا تاعىپ، «مىقتى باسپاگەر ەمەسسىڭدەر» دەپ ۇرسىپ، الدىڭ جەتپىستەن «سوڭىڭ الپىستان اسىپ، جەتپىسكە قادام باستىندار دەپ سوگىپ،
«زەينەتكەرلىككە شىقتىڭدار، ورىندارىندى بوساتىندار» دەگەندى يشارامەن جەتكىزەدى. ءسويتىپ جاسامىس جازۋشىلار باسقاراتىن
«تاڭشولپان»، «جالىن»، «مادەنيەت»، «بالدىرعان»، «مادەني مۇرا»،«تۇمار»، «جاڭا سارىارقاعا»، «وركەنيەت»، «قازاقستان ايەلدەرى» جۋرنالدارىن بىرىكتىرىپ، «وسى رەداكتورلاردىڭ باسىن قوسىپ، رەداكتسيالىق كەڭەس قۇرىپ، «زەينەتكەر» دەپ اتالاتىن ءبىر جۋرنال شىعارسا بولار ەدى» («تايباعار»، 597 ب.) دەگەن پىكىر بىلدىرەدى. جۋرنالدىڭ كوپتىگىنەن اقىلبەك نە زيان كوردى ەكەن؟!» دەگەن ءۋاج ايتىپتى. ولاي بولسا، سول ماقالانى تۇگەل كەلتىرەيىك.
جاسامىس جازۋشىلاردىڭ جاس جۋرنالدارى
بۇدان ءبىراز بۇرىن «جۇلدىز»، «پاراسات»، «اقيقات» سەكىلدى بىرنەشە جۋرنال جارىققا شىعاتىن. ولاردىڭ تارالىمى دا مول، مازمۇنى دا باي بولاتىن. ەندى جۋرنال قاپتادى. كءوپ بولسا، ەشتەڭە ەتپەس دەسەك تە، جاس جۋرنالداردى جاسامىس جازۋشىلاردىڭ «جەكەشەلەندىرىپ» العانى قيىن ەكەن. قاراڭىزشى، «تاڭشولپاندا» - ءاءبدىجءاءمىل نۇرپەيىسوۆ، «جالىندا» - مۇحتار شاحانوۆ، «مءادەنيەتتە» - دۋلات يسابەكوۆ، «بالدىرعاندا» - تۇمانباي مولداعاليەۆ، «مءادەني مۇرادا» - دءۇكەنباي دوسجان، «تۇماردا» -فاريزا وڭعارسىنوۆا، «جاڭا سارىارقادا» - نۇرعوجا ورازوۆ، «ءوركەنيەتتە» - تءولەن ءابدىك، «قازاقستان ءايەلدەرىندە» - التىنشاش جاعانوۆا. وسىمەن توقتاساق تا بولار. ءايتپەسە، تاعى جالعاستىرا بەرۋگە بولادى. جاسىندا قالامگەردىڭ بەينەتىن تارتقاندار ەندى باس باسىنا باس رەداكتور بولىپ، جازۋشىلىقتىڭ زەينەتىن كءوءرىپ وتىر.
اتتارى اتالعان اقىن-جازۋشىلاردىڭ تالانتىنا، قالامگەرلىگىنە كءۇمءاندانباي-اق قويايىق, ءبىراق, سولاردىڭ بءاءرى بىردەي مىقتى باسپاگەر دەپ ايتا المايمىز. ولاردىڭ الدى جەتپىستەن اسىپ، سەكسەندى القىمداپ قالسا، سوڭى الپىستان اسىپ، جەتپىسكە قادام باسقاندار. ەندەشە وسى رەداكتورلاردىڭ بارلىعىنىڭ باسىن قوسىپ، رەداكتسيالىق كەڭەس قۇرىپ، «زەينەتكەر» دەپ اتالاتىن ءبىر جۋرنال شىعارسا دا بولار ەدى».
قالامگەر رەتىندە بۇل ارادا اڭگىمە تاقىرىبى بەلگىلى جازۋشىلارعا جالا جابۋ ەمەس، كەرىسىنشە، ولارعا ايتىلعان بازىنا ەكەنىن ءتۇسىنۋ قيىن ەمەس شىعار.
توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى، الداعى ۋاقىتتا مۇنداي تەكسەرىلمەگەن مالىمەتتەردى جاريالاۋدان اۋلاق بولساڭىزدار ەكەن دەگىم كەلەدى.
سالەممەن، جازۋشى اقىلبەك شاياحمەت
«اباي-اقپارات»
