Osy saytta (www.abai.kz) Qalmahanbet Múqamedqalidyng «Qazaq jurnalisterine ne qajet?» degen maqlasyn oqyp, әriptesterimning jәne ózimning jayyma syrttan bir qaraghan edim. (Ondada  joghary jaqtaghy bireu týshkirip qalsa, «Jәrkemalla» dep jyrp etetin gazetterding tilshilerin emes, jeke gazet pen telearna tilshilerining jayyn oiladym.) Rasynda avtor aitpaqshy qazaq jurnalistikasynda ógeylik, әlsizdik, jaltaqtyq bar. Ony jasyra almaymyz. Degenmen oghan bir jaqty qarap barlyghyna topyraq shashugha bolmaydy. Mәselen «Jas Alash» bastaghan gazetterdegi tilshiler batyrdan asqan Búqar jyrau men aduyndy Asan qayghydan, kózi soqyr bolsa da kókiregi altyn Shójeden, «Han emessing qasqyrsyn, qas albasty basqa úrsyn» degen Mahambetten, tilimdi kesseng de el tirligin aitam dep, qansha ret týrmege týsken Túrmaghanbetten qay jeri kem? Qayrat pen Lәzzattyng órligin arqalap jýrgen jas tilshiler sol gazetterde qasqayyp sóilep jýrgen joq pa?

Osy saytta (www.abai.kz) Qalmahanbet Múqamedqalidyng «Qazaq jurnalisterine ne qajet?» degen maqlasyn oqyp, әriptesterimning jәne ózimning jayyma syrttan bir qaraghan edim. (Ondada  joghary jaqtaghy bireu týshkirip qalsa, «Jәrkemalla» dep jyrp etetin gazetterding tilshilerin emes, jeke gazet pen telearna tilshilerining jayyn oiladym.) Rasynda avtor aitpaqshy qazaq jurnalistikasynda ógeylik, әlsizdik, jaltaqtyq bar. Ony jasyra almaymyz. Degenmen oghan bir jaqty qarap barlyghyna topyraq shashugha bolmaydy. Mәselen «Jas Alash» bastaghan gazetterdegi tilshiler batyrdan asqan Búqar jyrau men aduyndy Asan qayghydan, kózi soqyr bolsa da kókiregi altyn Shójeden, «Han emessing qasqyrsyn, qas albasty basqa úrsyn» degen Mahambetten, tilimdi kesseng de el tirligin aitam dep, qansha ret týrmege týsken Túrmaghanbetten qay jeri kem? Qayrat pen Lәzzattyng órligin arqalap jýrgen jas tilshiler sol gazetterde qasqayyp sóilep jýrgen joq pa?

Al solardy osy kýnge deyin qay qazaqtyng balasy qoldapty? Sol «qazaq jurnalisteri qorqaq» dep otyrghan myqtysymaqtar ruhany qolday aldy ma eken solardy? Qarjylay jәrdem bermey-aq qoysyn, bir ózekti maqala jazghanda redaksiyagha qonyrau shalyp, ruhany demeu jasay alyp pa ózderi? Oppozisiyalyq gazetti ýiine jazdyryp aldy ma solardyng biri?!! Tipti № 7 qonaq (http://old.abai.kz/content/kalmakhanbet-mykametkali-kazak-zhurnalisterine-ne-kazhet) maqaladaghy «Qaytyp bara jatyp «qazaq jurnalisterine ne qajet edi» osy dep oilanyp qoyasyn» degen joldardyng astyn syzyp túryp kórsetip, «Cen qazaq jurnaliysi - ózing jaghympazsyn, ózing nadansyn, ózing qorqaqsyn! Kimge kereksin? Saghan tamaq kerek, basqa neni oilay alushy edin, sen?! Qoghamdy tazartyp, biylikti ózgerte almasang osylay jýr, jaltaqtap, jaghatsyp, әrkimning artyn jalap... sol da saghan dәreje bolyp túr ma?» dep bәlsinipti. Mine, sorlylyq. Álsizdigin moyyndaghan adamgha júdyryq júmsaghan donghayz. Sonda onyng oiynsha jurnalist ýi-kýiin oilamay, artynda qoldau bildiretin júrty bolmasa da jemqor biylikke qarsy shyghyp,  jemtigine ainalu kerek pe? Olay emespiz deseng Batyrhan Dәrimbetti nege qorghay almadyn, elim? Tipti ony eske alu sheruine de shyghugha qoryqtyndar ghoy. Aqtaugha aidalghan Bolat pen Janbolatqa arasha týse alyp otyrsyndar ma? Myqty bolsandar keshegi Arqankergenge jurnalisterdi 10 kýnge  jiberinder dep biylikke talap qoya alasyndar ma?

Tegi tildering az tiymegen tilshilerge. Bar halinshe halqym dep jýrgen jurnalisterge jabyla ketetindey nege sorlap qaldyn, halqym-au? Aqshany kafe men saunagha shashqansha, qazaq gazetterine kóptep jazylyp, әleumettik kómek  jasamaysyndar ma? Búlay deytinim men ózim jeke gazetimning jazylymy ýshin mekeme aralap jýrgende qazaq oqyrmandarynyng etegi tola jylaghanyn kóremin. Jazylamyz-au, biraq aqsha joq, ailyghymnan mindetti gazet ýshin 10 myng ústaydy dep enireydi. Dúrys, 30-40 myng alatyndar aitsa jón, al qyruar aqsha alyp, saunalatatyndardiki ne joryq? Qúday biledi deyin, ana pikir aityp, teris tartqandardyng kóbi sonday shyghar.

Endi daudy órshite bermey naqty isting sózine kósheyik. Sonymen, qazaq jornalshysyna ne kerek? Birinshiden, oghan qazaqtyn   qoldauy kerek. Ekinshiden, jurnalist kótergen mәselege biylik jauap berip otyruy kerek. Múny da Ýkimetten talap etken jón. Bolmasa qansha kóterilgen mәseleler qara tasqa aitqanday qalyp jatyr.

Ýshinshiden, qazaq qaltalylary bolashaghyn oilasa, qazaq jurnalistikasyna damytatyn jobalargha qarajat qúiy kerek. Tórtinshiden, jurnalister merekesi kýni «ýzdik jurnalisti» biylik emes, tәuelsiz úiymdar anyqtaghany jón. Al, ony biylik yqpalyna qaldyrsaq olardyng kimdi tandaytyny belgili. Óziniz qaranyzshy, kóp marapatty jergilikti telarnalar,

jәne әkimge qarasty gazet tilshileri iyemdenip jatady. Olar qay mәseleni qaymyqpay kóterip edi el ýshin?

Besinshiden,qazaq tildi BAQ-qa «tórtinshi biylik» dep atap qoya salmay qolyna kýsh beru kerke. Bolmasa shirigen sheneunikterden bastap basshylargha deyin tilshini qabyldamaymyn dese qabyldamaydy. Sosyn jýrgeni baspasóz qyzmetkerine arnayy hat jazyp. Yaghni, jurnalistkerekti mәlmetin kez-kelgen mekemeden alyp kete berui kerek. Al onday ashyqtyq pen erkindikten bizding biylik qorqady.

Altynshydan,JOO-lar jurnalistikaghadiktorlyqqa qyzyghyp keletinderdi qabylday bermey qarym-qabileti bar jastargha tandau jasay bilui kerek..

Jetinshiden, jurnalisting qyzmet babyndaghy qauipsizdigi qamtamasyz etilui kerek, t.b.

Mine, qazaq jurnalisterine osynday jaghday kerek. Múny jasau qiyn emes, alayda búghan ne kedergi qazirgi qoghamda? Qúrmetti pikir jazushylar odanda sony taldayyq jambastap jatyp alyp qazaq jurnaliysin (ziyalysyn) jamandaghansha. Mýmkin Qalmahambetting maqalasyna pikir jazghan batyrsymaqtar, bilgishter Ýkimetke úsynys jasap, qazaq jurnalistikasynyng qadamyn ashatyn qanday da bir ilkimdi jobalar úsynyp qalar. Kóreyik.

Qyzylorda qalasy.

«Abay-aqparat»