Reseyding agressiyalyq sayasatyna joyqyn soqqy berilude. Ukraina úrys dalasynda, al әlem elderi ekonomikalyq túrghydan Reseydi qyspaqqa aluda. Reseyge salynghan sanksiyalar Qazaqstangha da keri әserin tiygizude. Oghan kóptegen faktor әser etedi, eng birinshi Qazaqstan ýshin basty sauda salasyndaghy seriktesting Resey boluy sanksiyalardyng ziyandy әserin arttyruda. 

Reseyge 2014 jyly alghash ret quatty sanksiyalar salyna bastady. Qyrymdy tartyp alghan basqynshygha salynghan sanksiyalar osy uaqytqa deyin alynyp tastalmady jәne kerisinshe kýsheye týsti. Sanksiyalar әserinen Qazaqstan ekonomikasy da orasan zardap shekti. Últtyq valuta qúldyryp, devalivasiya sharyqtau shegine jetti. Al Últtyq qordan tengeni ústap túru ýshin kýnine ondaghan million dollar intervensiya jasaldy. Al 2015 jyly Euraziyalyq Ekonomikalyq Odaq júmysy bastaldy. Búl Reseyge salynatyn sanksiyalardyng salmaghy ózge elderge de týsetinin aiqyn kórsetti.

Búl turaly ekonomist Arman Bayghanov bylay dedi:

«Bizding valutalarymyz әr týrli bolsa da, ekonomikalyq zandylyqtardyng әser etui birdey. Bir sózben aitqanda kórshimizding jaghdayy nashar bolsa, bizge de әseri tiyedi. Sondyqtan biz sanksiyalar salynghan sәtte valutanyng qúldyrap jatqanyn kórudemiz. Tipti oghan múnay faktory da әser etpeude. Ekonomikalyq odaq ishindegi baylanys arta týsedi, sondyqtan da әr el ekonomikalyq túrghydan útylmau maqsatynda reformalar jýrgizuge tyrysyp baghuda»,  - deydi ol.

Onyng payymynsha, Reseyge salynghan sanksiyalar Qazaqstangha óte qatty әser etedi.

«Reseyge salynghan sanksiyalar Qazaqstangha kóbirek әser etedi. Mysaly, Qazaqstangha sanksiya salynsa, Reseyge dәl olay әseri bolmas edi. Sanksiyadan keyin kezinde rubli devalivasiyagha úshyrady, al Qazaqstan birden ol qadamgha barmady. Sondyqtan bizding naryqty Resey tauary jaulap aldy. Al mysaly, kerisinshe bolyp, birinshi tenge qúldyrasa, onda biz Reseyding naryghyn arzan tauarmen toltyra almas edik, sәikesinshe ózimizde tauar qúny kóteriletin edi. Sondyqtan elder arasyndaghy ekonomikalyq qatynasty múqiyat qarau kerek. Olay bolmasa bizdi Reseyding tauary jaulap alady», - deydi ol.

Mysal retinde Europalyq odaqta bir eldegi ekonomikalyq jaghday ekinshi elge qatty әser etpeytinin aitty. Sebebi EO-da ekonomikasy quatty birneshe el bar. Al EAEO-da olay emes.

Al endi 24 aqpannan bastap Reseyge «Tozaq sanksiyalary» atty quatty sanksiyalar salyna bastady. Búl sanksiyalar әldeqayda shekteuleri kóp. Reseyge salynghan jana sanksiyalar turaly sarapshy Núrbek Ysqaqov bylay deydi:

«Búl quatty sanksiyalardyng әseri shamamen týsinikti bolyp túr. Resey ekonomikasy aldaghy 1-1,5 jyl ishinde 1-2%-gha qúldyray bastaydy, búl әriyne Qazaqstangha da óz әserin tiygizedi. 2022-2023 jyldary IJÓ ósimi 4,0%-dan jylyna 0,5-1,0% gha deyin qúldyrauy mýmkin. Jyldyq inflyasiya eki elde de 9-10%dan asuy mýmkin, әriyne artynsha azamattardyng tólem qabileti men nesie jabu mýmkindigi de tómendey týsedi».

Taghy bir sarapshy Andrey Chebotarev bolsa Qazaqstandy qiyn kýnder kýtip túrghanyn aitady.

«Dәp qazir bizde kurs kóterilip jatyr, degenmen sanksiyalardyng әseri aldaghy uaqytta tipti qaterli boluy mýmkin. Biz múnayymyzdy Ghaspiy qúbyry arqyly saudalaymyz. Eger Batys Resey múnayy men gazyna embargo jariyalasa, ol bizge tikeley әseri tiii mýmkin», - deydi ol.

Reseydi SWIFT jýiesinen ajyratu, joghary tehnologiyalar bermeu jәne týrli kompaniyalarynyng aktivterin búghattau, banktik jәne qarjylyq sektoryna shekteu qoi Resey ekonomikasyn shayqauda. Sanksiyalardyng alghashqy kýni-aq Qazaqstanda tenge qúldyrap, dollar 490 kórsetkishke kelip túraqtady. Al memleket key depozitterge 10 payyz kepildendirilgen ýsteme qosylatynyn aitty.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz