Asqar Júmadildaev – belgili matematik qana emes, «qazaqqa ne kerek» degen súraqpen bas qatyryp, últyna keregin tauyp berip, qajetsizinen bazdirudi kóksep, qanatymen su seuip jýrgen azamat.

Ruhany saladaghy onyng kóterip jýrgen iydeyalarynyng leytmotiyvi «qazaq tehnokrat halyqqa ainaluy kerek» degenge sayady. Akademikting auzynan «jazushy, aqyn kerek emes, olar syrqat, auru adamdar» degen lebiz shyghuynyng qisyny osydan. Búl tirkeske qatysty әrkim oiyndaghysyn bildirip, bireuler tiksine qarap, bireuler «olay aitpaghan shyghar» degen siyaqty kýmәn keltirip jatqan siyaqty.

Men de qazaq jazushylaryn beti-jýzine qaramay, synap jýrgenderding birimin. Mening baylamdarym da Asqardikine jaqyn. Qazaq aqyndarynyng kóbi ólendi oigha qúrmaydy, kimning nege úqsaytynynyng tizimin jasaydy. Ghasyr boyy qazaq poeziyasyn iyektep alghan «kýnimsin, aiymsyn, qayynsyn» shtampy jalghasyp keledi. Ol basta bireu aitqandy qaytalay berudi eshkim qorashtyq dep sanamaydy.

Zamanauy kórkem әdebiyet degende bizding kóz aldymyzgha әli bayaghysha, jylap túrghan sentiymentalizm, múrny jelpildep túrghan romantizm keledi. Bizde «solay bolghan, búlay bolghan» dep masayrau bar. Artqa qarap jaltanday beru bar. «Batyrlarymyz kósem bolghan, biylemiz sheshen bolghandy» myng qaytalap, jerding kendigi men babalarynyng danalyghyna qanaghattanudan lәzzat alyp, saghym sezimge bólenu bar. Syghandarsha qúlaghy men moynyna sary temirdi syldyrlatyp, «auyldy saghyndym» dep, zar iylep túrghan juan qatynnyng «әnin» tyndap, sharapqa masayghanday kózine jas alyp otyrudan basqa dýniyening lәzzaty joq siyaqty, qazaq ýshin. Qystaudaghy qorjyn ýy men qoyqora bar. Azdaghan tarih bar. Onyng ózi bala men jastyng janyn týrshiktiretin, negativke toly.

Zamanauy órkeniyet joq. Keleshekke qarau joq. Kók tiregen zәulim ýidi mekendegen zamandastyng beynesi jetispeydi. «Qala – qúbyjyq» ekenin, «industriya degenning kójege qatyq bolmaytynyn» miyna sinirip alghan qazaq ýshin ghylym, tehnika, sayasat, qúqyq … kórkem әdebiyete sipattalatyn obekt emes.

Qazaqqa zamanauy proza, poeziya, drama kerek. Qazaqty keleshekke bastaytyn salihaly oi, sabyrly iydeya jetispeydi. Qazaq ónerkәsipte, industriyaly qoghamda joq. Sondyqtan qazaqtyng tili de, atalghan ayalargha kirige almay otyr. A.Júmadildaevting jany osyny kórip kýiinip otyr. Ol qazaqtyng zamanauy órkeniyetti, industriyaly qoghamda erkin ómir sýruin qalaydy.

Qanaghat Jýkeshev

Abai.kz