Semey óniri tuma talanttardan kem emes. Sol sebepti qazirgi әdebiyetke kelgen jana tolqynnyng iri ókili audarmashy, aitys aqyny jәne әdebiyet tarihynyng zertteushisi atanyp, ózining san qily talantymen әdeby ortany tamsandyryp jýrgen jas daryn Erik Omarghalidan «jastar jәne әdebiyet» tónirindegi óz oiyn ortagha saludy ótingen edi. Erik bauyrymyz sózge kelmey Abay kz oqyrmandaryna arnap tómendegi marjanday oilaryn aq qaghaz betinde tógildirip úsyna bildi. Sonymen pikir - bizden, túshynu - sizden. Jas talap әdebiyetshining ózindik oy tolghamyn qabyl alynyzdar!

Balalar әdebiyeti - tól әdebiyetimizding óskeleng de balausa-balghyn salasy dep eskeremin. Bastau-qaynar búlaqtaryn salghan saralar boldy. Onyng ózi bir abyroy. Ol sala — auyz әdebiyet ýlgisinde ozyq degenimizbenen de...

Qalay degenmen de, onyn  ózindik órnegimen ósu, órge úmsynyp órkendeu joldary bar. Aytalyq: mektepke deyingi aralyq; bastauyshtyq; orta buyndyq; joghary buyndyq; - bolyp jalghasyp ketedi. Ádebiyet janry da soghan say erekshelenedi.

Balalar әdebiyeti degenimiz tanym-taghylym men әri móldir bilim beretin sana sanlauyndaghy «sheksiz qiyaly әlemdegi» ómir oqulyghy ekeni dausyz.

Bizding eldegi qarqyny, qaryshtau satysy biyikteude me? Belgili  mejesine jetti me, qalay?

Kәduilgi, әlgi.. zyryldauyq komiksi bylay túrsyn. Aniymelik te janashyldyq beleng alghaly qasha-a-a-n... Búl, biraq, bizding ólkede emes...

Zere... Zәmzәgýl әjelerding zamany, kinodan bolmasa, kózden búl-búl úshqany da  aqiqat. Kókjәshigindi pysqyrmaytyn slyshkim «aitiy-rob» ghalamyna dendep kettik qoy, týge.

Endigi bú mәselening týp-tórkinine oiyssaq.

Kitaptar (balalar әdeby shygharmashylyghy) jazylady, eger, avtorlar kóktey dýrkirese. Al oghan qyzyghushylyq tanytu kerek pe dep oilaymyn óz basym. Birsin-birsin  ekshele kele, kesek shygharmalar — dramaturgiya sintezimen ekrangha shyqpaq. Mine, balalar әdebiyetining bir jaryq túsy osynda jatsa kerek-ti. Joq, mýldem joq dep aitudan ada-aulaqpyn. Qúdaygha shýkir, bar. Barshylyq. Bar kinәrat, dýmbilez qogham nazaryn audartuda bolyp otyrghan sekildi. Olay deytin sebebim, azdaghan shoghyr shygharmashylyq ókilderi ýkimetten jeke dara, osyghan oray bir pәrmen- quat qajetsinetindey...

Qoldau bolsa, sheshimder shygharyp, baghdarlamalar bekitse... Balalar әdebiyetining keleshek sapary damitynyna imanday senemin, sengim keledi!

Ádebiyet - halyqtyq әpsanadan qúralady desek, odan esh qatelespespiz. Tújyrym búl. Degenmen de, әr halyqtyng óz auyz ya jazba әdebiyeti bolady. Onsyz, onyng ótken foliklory men býgingi, ertengi ýni - múnar.

Árbir dәuirding jarshysynday, әdebiyetting óz ókilderi tolqyn - tolqyn, lek -legimen tolassyz kelip otyrady. Qúddy bir asqar taudan tasyp aqqan tasqyn suday...

Zamana jeline qarsy jelqayyqtay tenizde erkin jýzgen últ janashyrlarynyng lepes te kópes tuyndylary sonyng mysaly ispetti. Ahang aitpaqshy: «el - býginshil, meniki - erteng ýshin». Osynau tәmsil sózding kýsh -qúdireti terenge boylatyp, júmyr qúiqandy shymyr etkizetini ras ta.

Shyghys oishyldary da kóp tolghaghan, tolghanghan da osy - «asyl sóz», - ardyng isi - ol Ádebiyet. Eshbir últ, múnsyz, últtyghyn, erkindik oiyn saqtay almas, sirә da.

Ghasyrlardyng qatpar daraq - paraqtarynda qashalghan әdeby mazmúndar - ózindik quatyn joghaltqan emes. Qayta әsire janghyryp, janaru ýstinde. Qay últtyng bolmasyn, onda - bolmysy, arman - múraty asqaq jyrlanyp, altyn tastay jazylghan...

Batys halyqtar Ádebiyeti - ózinshe órnek salyna әuen - ýilesimdi kelgenimenen, ol da «úly jýrekter» dýrsili, halyq - jady, sana sәulesi.  Kónesi bar, ortanghysy, keyingisi, jana posmoderndik týr - naqyshtysy... bәr - bәri týptep qazsan, bir tamyr, bir ýnde... Tek aiyrmashylyghy: Uaqyt pen Álipbiyinde sonylanady.

Al bizding býgingi Ádebiyet aidyny qanday? Tereninde me, joq әlde, qayyzynda  ma?

Onyng beldi - belgili ókilderi kimder? Mine, súraqtyng mórlisi, oidyng zerlisi sonda túr.

«Jalynmen ottan jaralghan» - KIYELI SÓZDI, som bolattay soqqan - alyptaryna myng taghzym.

Qosh. Endi, jastar, yaghny býgingi әdebiyetke oralayyq. Buyndy әdebiyetke, tuyndy týr salghan, jalyndy da daryndy jastar qatary kóbeymese, seyilmes. Quantarlyq, quanarlyq. Qúp. Olar ne jazyp jýr? Olardy qanday mәsele oilandyrady? Kýrdeli soqpaq joldyng dara túrghandary qayda baghyt alyp barady?  Songhy ayaldamasynda ne, neler kýtpek? Áyteu, úzyn - yrgha bitpes, túiyqsyz qaghaju «súraqtar» tolastamay túrary haq.

Týrkilik saryn - tolghaulargha tatidy ma - Solar?

Tәnirding kólenkesinde ekenin sezdi me - Búlar?  Birtaban sholu jasaudyng ózi de, qandaylyq bolsyn, terendeu payym - pәlsafasyna oy - jýieni shyrmap әketedi... Elge mәlim, telesandyqtyng «últtyq arnasyndaghy» әdeby aptalyq baghdarlama atalatyn «Ýrker» soghan saf dәlel. Poeziya...Proza... Qos alyp kemedey tvorchestvo dýniyesi - Ádebiyet saumalyn sapyratyn danghyl jol syndy. ...Jә, jaqsy delik. Endigining sózi týzu. Ótkenning tezi nede, nemen ólshenedi? Ólshendi?

Shekspir nesimen әigili edi?!

Pushkin she?! Odan... Onan arghysyn da...

«Kezegimen tizsen, tipti tausylmas...».

...Abaydy kemirip jýrgenimiz aqiqat. Farabiysiz Biz – Shyghys emespiz! Kýlteginder aryda...

Adamdyqtyng asyl nәsili - Ádebiyette!

Órkeniyet - jahandanu prosesin ony attap, bastan ótkermes te.

Osy orayda, kórnekti jazushymyz, Sayyn Múratbekovtyng myna bir sózine ýnilsek pe deymin: «Jastar turaly sóz – bolashaq turaly sóz. Jastargha qamqorlyq – bolashaqqa qamqorlyq. Ádebiyet әlemine jana qadam basqan jas jayynda jii sóz qozghap otyru – onyng jana býr jara bastaghan balang tvorchestvosynyng japyraq jangyna, buynynyng tezirek bekuine jәrdemi tiyeri sózsiz.» - depti, shirkin! Búdan asyp men de eshtene alyp - qospaghanym jón shyghar?! Sóz tәmәm.

Erik Omarghaliy

Abai.kz