Shәkәrim ruhany jetiluding shynyna, yaghny әuliyelik dengeyge jetken adam. Ózining jýregin tolyq tazartqan әulie kóptegen keremet qasiyetterge ie bolady. Ol fәny әlemning yqpalynan tolyq shyqqan. Qarapayym adamnyng boyynan kezdespeytin sonday erekshe qasiyetter Shәkәrimde de  bolghan. Solardyng arasynda onyng sheksiz meyirimdiligi men erkindiligin atap ótuge bolady. Onyng búl joghary adamgershilik qasiyetteri býgingi qogham ýshin ýlgi bolatyn ruhany qúndylyqtar ghana emes, sonymen birge, Shәkәrimning jetken ruhany dengeyin de kórsetedi. Sondyqtan, әulie babamyzdyng sol qasiyetterine qysqasha toqtalayyq.

Sheksiz meyirimdiligi. Shәkәrimning әuliyelik qasiyetterining biri – onyng sheksiz meyirimdiligi. Kýndelikti ómirde siyrek kezdesetin erekshe meyirimdiligi turaly onyng balasy Ahattyng jazghandarynan, sonymen birge, onyng ózining enbekterinen de bile alamyz. Ahattyng óz әkesi turaly jazghandarynan Shәkәrimning óte biyik adamgershilik qasiyetterin kóre alamyz.

Shәkәrim ózining balalaryn dúrys tәrbiyeleuge úmtylyp, sonymen birge, tuystaryna, manyndaghy rulastaryna ýnemi qamqor-meyirimdilik kórsetip, kómegin ayamaghan. Halyq qamy ýshin atqaminer bolyp, bolys bolyp ta saylandy. Tipti, revolusiyanyng alghashqy jyldarynda Alash partiyasyna mýshe bolyp, el ýshin kýresip, bostandyqqa arnap óleng de jazdy. Sol jyldary bir-birine ghashyq bolghan eki jasty eski ghúryptyng shyrmauyna bermey, býkil qauymnyng erkine qarsy túryp, olardy әdilet jolymen bir-birine qosyp, mahabbattaryn aman alyp qalghanyn da bilemiz. Ol ózi kóp oqyp, kóp bilgenimen qoymay, ol bilgenderin basqalargha jetkizuge úmtylyp, elge ýlgi kórsetip, aqylshy bolyp otyrghan. Tipti, sol kezdegi jergilikti kommunist ýkimet basshylarynyng keybiri odan aqyl-kenes súrap otyrghan eken. Al shygharmashylyghyna  keletin bolsaq, ol keleshek úrpaq qamyn oilap, jazghandaryn solargha arnaydy. Mine, búl Shәkәrim meyirimdiligining keybir kórinisteri ghana.

Adamgershilik qasiyetter jýrekten shyghady. Jýrekting tazaru barysynda adamgershilik qasiyetter týrli dengeylerden ótedi. Sondyqtan meyirimdilikting de týrli  dengeyleri bar. Birinshi dengeyge – sana-sezimning tәn dengeyindegi adamnyng tirshiligin qamtamasyz etu ýshin jasalatyn meyirimdilik. Búghan tamaq, kiyim, jatar oryn tәrizdi adamnyng tәnin saqtau ýshin qajettilikterin qamtamasyz etu jatsa, al odan joghary ekinshi dengeyge – bilim berip, oi-órisin ósiru, óner-bilim ýirenuge kómektesu tәrizdi onyng intellektualdyq qabyletterin ósiru jatady. Biraq eng joghary meyirimdilik bar. Búl meyirimdilik – jan iyesine búl fәny әlemning zardabynan tolyq qútylugha  kómektesu. Mine, búl – eng jogharghy, qarapayym adamdardyng qolynan kelmeytin, siyrek meyirimdilik. Áuliyelerding meyirimdiligi, mine, osy dengeyde. Olar bir adamnyn, bir toptyn, ne bolmasa bir halyqtyng ghana qamyn oilamay, býkil adamzattyng qamyn oilap, solar ýshin enbek etedi. Sondyqtan, olar býkil adamzat ústazdary. Shәkәrimning ruhany dengeyin, mine, osy dengeyden kóre alamyz. Búghan kózimizdi jetkizu ýshin mysal retinde onyng jýreginen shyqqan tómengi ólenine toqtalayyq.

Nege jandyn, súm jýregim,
Ózgelerding derti ýshin.
Jardy sýy dep, bar tilegin,
Men siyaqty basqalar.

Ózge asyqtar qyzghanady,
Basqalardan óz Jaryn.
Qyzghanyshtan kim tanady,
Búl sózine kim nanar?

Men jomartpyn Jar núryna,
Alsa eken dep barsha jan.
Jetse kózing búl syryma,
Oy órisin qylma tar.

(«Sorly búlbúl Jargha asyq bop»)

Shәkәrim ózining jan qúmaryn «Jardy sýy dep, bar tilegin, Men siyaqty basqalar» dep, yaghny basqalar da Jardy (Allany) men siyaqty sýise eken dep tileydi. Sebebi, fәny әlemde kópshilik qauym ruhany bilimsiz, tirshilikting shyrghalanynan shygha almay zardap shegude. Olardyng búl ayanyshty halin kórip otyrghan aqyn jany ashyp, kýiinedi. «Nege jandyn, súm jýregim, ózgelerding derti ýshin» dep jýregining ot bop janghan kezin bildirip, zar jylaydy. Ne sebepten ol osynsha qatty kýiinedi? Onyng sebebi – basqalardyng onyng ózi sýigendey Jardy qatty sýie almauy eken! Mine múnday meyirimdilik tek qana taza jannan shyghatyn óte siyrek sezim. Ózge asyqtar dinge bólinip, basqalardan óz Jaryn qyzghanyp jýrgende Shәkәrim «Men jomartpyn Jar núryna, alsa eken dep barsha jan» dep ózining ruhany baylyghyn býkil adamzatqa shashqysy kelip, ózining shyn әuliyelik qasiyetin pash etedi. Búl ruhany bolmystyng shynynda túrghan adamnyng týsinigi. Ol endi Jardyng kóp emes, Bir ekenin bilip qana qoymay, ony anyq sezinip, Onyng barshagha ortaq ekenin tolyq týsingen. Ol júrttyng kópshiligi qabyldaytyn dinning syrtqy beynesinen, endi dinning ishki mәnine ýniledi. Osylay, Qúdaydyng barshagha ortaq Jaratushy ekenin týsinip, qaltqysyz qabyldaghan taza ruhany dengeyge kóteriledi. Eger osyny týsinseng sonyma er degendey «Jetse kózing búl syryma, oy órisin qylma tar» dep núsqap, Allany tanudyng jolyn beredi. Búl oy órisin kenitip, sheksiz baqyt beretin jol.

Osynday ruhany núrgha toly taghy bir shygharmasy «Shyn asyqtyng әrbiri» atty ólenine kóz jiberip kórelik.

Búl sәlemdi esine al,
Eger jetseng tilekke.
Jar qanjary maghan bal,
Súqsyn sorly jýrekke.

Talay asyq jaralsyn,
Jar aghyzghan qanymnan,
Jer jýzine taralsyn,
Jýregi taza esti jan.

Saytan qashyp asyqtan,
Asyl ozyp jasyqtan,
Beyis bolsyn búl jalghan,
Keudeden  ketip sasyq qan.

(«Shyn asyqtyng әrbiri»)

Shәkәrim ruhany jolda oghan eshnәrse kedergi bola almaytynyn bildire kelip, «Talay asyq jaralsyn, Jar aghyzghan qanymnan» dep basqalar ýshin ózin ruhany qúrban etkendey bolady. Asyqtar Jargha ózderining ghashyqtyq sezimderin pash etip, Alla taghaladan Ózining núryn berudi súrap, tilek aityp otyrady. Jardyng bergen ruhany azabyn qanjar dep atap, «Jar qanjary maghan bal» deydi. Sebebi, ruhany dengeydegi azap pen fәny әlemning azaby ekeui eki basqa. Fәny әdemde azap pen lәzzattyng arasyndaghy aiyrmashylyq ýlken, al baqy (ruhani) әlemde búl aiyrmashylyq joyylady. Ruhany әlemde azap joq, barlyghy da lәzzatty. Sondyqtan Shәkәrim «Jar qanjary maghan bal» deydi. Al ol qanjardan aghatyn qan degenimiz – Alla taghalagha degen mahabbat sezimi. Búl sezimdi asyqtar bәiit retinde aityp, óleng retinde qaghazgha týsiredi. Mine solardy oqyp «Talay asyq jaralsyn», yaghny ýlgi alyp, taghy asyqtar payda bolyp, paydasy tiysin deydi. Osylay «Jer jýzine taralsyn, jýregi taza esti jan» dep Shәkәrim býkil adamzattyng qamyn oilap, ózining Jargha degen mahabbaty jer jýzine taralyp, paydasy tiysin dep tileydi. Býkil bolmysty ózgertkisi kelgendey «Beyis bolsyn bú jalghan, Keudeden ketip sasyq qan» dep ózining ruhany kýshi fәny әlemdegi barlyq jan iyelerin ruhany nauqastan sauyqtyrsyn dep tileydi. Osy qysqasha sholudyng ózi Shәkәrimning meyirimdilik biyigin, ol biyikting býkil adamzat qoghamyn qamtitynyn kórsetkendey bolady.

Shәkәrimning erkindigi. Erkindik jan qasiyeti. Sondyqtan Shәkәrim әuliyelik dengeyge jetkennen keyin búl әlemning yqpalyna berilmeytin erkindikti sezingen. Búghan onyng ómirinen mysaldar kóp. Sonyng biri – ony Almatygha ýkimet qyzmetine shaqyru sәti. Almatygha baryp, ýkimet qyzmetine ornalasatyn bolsa, aldaghy bolatyn ashtyqtan, qudalanudan qútylatynyn jәne onyng barlyq tuystaryna da jaqsy әseri bolatynyn Shәkәrim, әriyne, jaqsy bilgen. Solay bola túrsa da, ol ózining ómirlik prinsiypin berik ústanyp, búl paydaly úsynystan bas tartady.

Áuliyelikting bir sipaty osylay kórinedi. Joghary ruhany dәrejede jan kýsheyip, onyng yqpaly ósip, endi tәndi jan biyley bastaydy. Búl dengeyde fәny әlemning yqpaly azayyp, adam ózining qúdyrettiligin sezinip, erkindigi óse beredi. Erkindik taza jýrekten shyghatyndyqtan, onday adam tirshilik shyrghalanyna boy bermeytin qasiyet alady. Onyng ruhany bilimi tirshilik qúbylystaryn dúrys týsinip, al jannyng quattylyghy dýniyening sergeldenin elemeuge mýmkindik beredi. Osylay jan iyesi Alla taghala jolynda barlyq qayghy-qasyretten arylyp, ózine bóget bolatyn tirshilik baylanystarynan qol ýzip, tolyq bostandyqta erkindik alady.

Onday joghary jetilgen adam býkil bolmys kórinisterin jaqsy men jamangha bólmeytin túraqty jәne sabyrly. Barlyq jan iyelerine birdey qaraydy. Ózimen qatarlaspen dos bolyp, joghary túrghangha izetpen, al tómen túrghandargha kómektesuge úmtylady. Osylay әulie naghyz erkindikke jetedi.

Ol dos pen dúshpandy bólmeydi. Búl turaly ol bylay dep bildiredi:

Dúspanym atsa maghan tas –
Jar jibergen kóz ben qas.
Ústap sýiip bolam mas,
Bal ghoy meni sókken til.

(«Jýrekten aqqan qanymnan»)

Osylay әulie adamnyng tirshilikting shyrghalanyna berilmeytin erkin qasiyetin kóre alamyz. Ol  – tolyq erkin adam. Onday adam barlyq tirshilik iyeleri mәngilikti jan ekenin, al olardyng deneleri kiygen uaqytsha kiyimder tәrizdi ekenin jaqsy biledi. Búl bilim olardyng ruhany bolmysyn kórip, barlyghyna birdey jan retinde qaraugha mýmkindik beredi. Sondyqtan olargha patsha men qúl, әiel men erkek, týrli dindegi adamdardyng barlyghy birdey jan.

Shәkәrimning osynday halin bildiretin taghy bir ólenin keltire keteyik.

Tura jolda qayghy túrmas,
Shat bolayyn, ber araq!
Qayghy, rahat bәri bir bәs,
Eshbirinde joq túraq.

Kelse beynet – keldi, ketti,
Bolsa uayym – boldy ne?
Aq jolynnan búrma betti,
Bas nyghyzdap myqtyraq.

Men meshitke kelmedi-au dep,
Sókpe sopy, moldalar.
Erkin ayaq ketti biylep,
Shyn haqiqat jol únap.

(«Tura jolda qayghy túrmas»)

Búl óleninde Shәkәrim fәny әlemning túraqsyz ekenin, al ruhany әlemning mәngilikti ekenin sezgen kezin jazyp otyr. Fәny әlem ótkinshi, uayym-beynetke toly, al odan qútylu ýshin «Aq jolynnan búrma betti» dep Qúday jolynan shyqpaudy eskertedi. Ol erkindikke jetken adam, sondyqtan «Men meshitke kelmedi-au dep sókpe sopy, moldalar» dep eskertip, sebebi, «Erkin ayaq ketti biylep, shyn haqiqat jol únap» deydi. Osylay Shәkәrimning taza ruhany jolgha týskenin bilemiz.

Osy qysqasha joludan Shәkәrimning ruhany jetilu barysynda Haqiqatqa jetip, qanday biyik dengeyge, sheksiz meyirimdilik pen erkindikke jetkenin kóremiz.

Dosym Omarov,

shәkәrimtanushy ghalym, filosof

Abai.kz