«Qoljetimdi túrghyn ýy – 2020» baghdarlamasynyng operatorlary búqara halyqqa túrghyn ýy satudyng qanday tetikterin úsynyp otyr? Ghalamtor arqyly baspana kezegine túrghan tiyimdi me? Kezekting ashyqtyghyn kim, qalay qadaghalaydy?

 Osy tektes súraqtargha «Samúryq-Qazyna» AQ janynan qúrylghan «Ekspert» klubynyng kezekti otyrysynda «Túrghynýiqúrylysjinaqbankinin» atqarushy diyrektory Múrat Shәripov pen Qúrylys jәne qarjy instituttarymen júmys basqarmasynyng basshysy Aqylbek Nasypov jauap berdi.

«Qoljetimdi túrghyn ýy – 2020» baghdarlamasynyng operatorlary búqara halyqqa túrghyn ýy satudyng qanday tetikterin úsynyp otyr? Ghalamtor arqyly baspana kezegine túrghan tiyimdi me? Kezekting ashyqtyghyn kim, qalay qadaghalaydy?

 Osy tektes súraqtargha «Samúryq-Qazyna» AQ janynan qúrylghan «Ekspert» klubynyng kezekti otyrysynda «Túrghynýiqúrylysjinaqbankinin» atqarushy diyrektory Múrat Shәripov pen Qúrylys jәne qarjy instituttarymen júmys basqarmasynyng basshysy Aqylbek Nasypov jauap berdi.

Atqarushy diyrektor «Qoljetimdi túrghyn ýi» baghdarlamasy Elbasynyng Ýkimetke jýktegen mindeti negizinde jýzege asyrylyp jatqanyn, onyng 9 baghyty bar ekenin, baghyttar týrli sanattar boyynsha jiktelgenin jetkizip, «Túrghynýiqúrylysjinaqbanki» bas­panaly bolghysy keletinderge ontayly әri tiyimdi tәsil úsynyp otyrghanyn bayandady. Ol 2005–2007, 2008–2010 jәne 2011–2014 jyldargha arnalghan memlekettik túrghyn ýy baghdarlamalary qarapayym halyqtyng barlyghyna birdey qoljetimdi bolmaghanyn atap kórsetip, baghdar­lamanyng zaman talabyna say bolmauyna baylanysty Preziydent Qazaqstan halqyna 2012 jyly joldaghan Jol­dauynda qúrylys salasynda qol­danylyp jýrgen baghdarlamalargha tek­seru jәne taldau jýrgizudi, sonyng negizinde jyl sayyn jalgha beriletin túrghyn ýy kólemin 1 mln sharshy metrge jetkizudi jәne satyp alu qúqyghymen jaldau tetigin, sonday-aq qúrylys iyn­dustriyasyn damytu jónindegi keshendi sharalardy kózdeytin birynghay «Qol­jetimdi túrghyn ýy – 2020» baghdarlamasyn әzirleudi tapsyrghanyn tilge tiyek etti.
«Preziydentting pәrmeninen keyin el Ýkimeti «Qoljetimdi túrghyn ýy – 2020» atty memlekettik baghdarlama qabyldady. Nәtiyjesinde jergilikti atqarushy organdardyng tamyryna qan jýgirdi. Aymaqtarda jana ýiler boy kótere bastady. «Túrghynýiqúrylys­jinaq­banki» baghdarlamanyng negizgi opera­torlarynyng qataryna qosyldy. Ekinshi dengeyli bankter kommersiyalyq túrghyn ýy salugha kiristi. «Samúryq-Qazynanyn» jyljymaytyn mýlik qory ýy salu isin qolgha aldy» dedi M.Shәripov.
Lauazymdy túlghanyng týsindiruinshe, «Túrghynýiqúrylysjinaqbanki» arqyly beriletin baspanalar barlyq qazaq­stan­dyqtargha, onyng ishinde jas otbasylargha arnap salynady. Túraqty tabysy bar әr adam elimizding kez kelgen aumaghynan ýy satyp ala alady. Maqsatqa jetu ýshin el azamattary «Túrghynýiqúrylys­jinaq­bankinin» talaptaryn oryndauy tiyis. Talaptarmen tanysu ýshin bankke bas súghu nemese onyng saytyn sholyp shyghu kerek.
Osydan song atqarushy diyrektor «Qoljetimdi baspana – 2020» bagh­dar­lamasy boyynsha pәter satyp alushylar tizimi qalay jasalatynyna toqtalyp:
 «Naryqta kez kelgen adam qolynda qarajaty bolsa, ózine únaghan ýidi satyp ala alady. Al biz baspanaly bolghysy keletinderding pulyn jasaymyz. Bank salymshylary bolyp tabylatyn aza­mattar baghdarlama boyynsha Astana qalasynda salynyp jatqan 3 ýiden pәter aludan ýmitti bolady.
Bir jәne tórt bólmeli 1013 pәter salynady. Pәterlerding 1 sharshy metri – 142 500 tengeni qúraydy. Qúrylys biylghy jyldyng 30 qarashasynda ayaqtalady.
Ýmitkerler salymshy retinde bankke ótinish tapsyrady. Ótinishter avtomat­tandyrylghan jýiede tirkeledi. Tirkeu kezinde ótinishting qabyldanghan uaqyty men kýni belgilenedi. Osynyng bәri rettelgennen keyin, talapqa sәikes ball sanalady. Birinshi talap – salym jinaqtau merzimi. Jinaqtau merzimine 30 balgha deyin beriledi. Eger salymshy 9 aidan 18 aigha deyin jinaqtaghan bolsa, 5 ball beriledi. 18 aidan 28 aigha deyin 10 ball, 27 aidan 36 aigha deyin 20 ball, al 36 aidan joghary bolsa, 30 ball esep­telinedi. Ekinshi talap – salymdardyng mólsheri. Búghan da 30 balgha deyin beriledi. Salymshynyng bankte jinaghan aqshasy kóp bolghan sayyn onyng ýy aludaghy mýmkindigi arta týsedi. Eger salymshy kelisimsharttyng 12,5-25 payyzyna deyingi kólemde qarjy jinaqtasa – 5 ball, 25-37 payyzgha deyin 10 ball, 37-50 payyzgha deyin 20 ball, 50 payyzdan joghary jinasa – 30 ball enshileydi. Ýshinshi talap – baghalau kór­setkishi, oghan 70 balgha deyin eseptelinedi. Salymshy eng tómengi kórsetkishke jetse, 30 ball alady. Eger túrghyn ýy jinaqtau kezinde kórsetkishting belgilengen mәni 2 jәne odan joghary bolsa, tolyq 70 ball beriledi. Túrghyn ýy jinaghy boyynsha salymdar neghúrlym úzaq jyl jiy­naqtalghan bolsa, baghalau kórsetkishining baly soghúrlym joghary bolady.
Ball eseptelingen son, tizim bank saytynda ornalastyrylady. Joghary ball alghan ótinish berushiler salynyp jatqan baspana sanyna qaray zaemdy óteu ýshin tólem qabilettiligin rastaugha shaqyrylady. Tólem qabiletin rastaghan kezde zaemdy ótey almaytyn bolghan jagh­dayda jalgha beru mýmkindigi qarasty­ry­lady. Eger jalgha beru mýmkindigine tóleu qabileti jetpeytin bolsa, onda kezek tizim boyynsha túrghan kelesi azamatqa beriledi» dedi M.Shәripov.
Bank ókilining sózinshe, jinaghy joq adamdar da baspanaly bola alady. Búl ýshin olardyng qolynda satyp alghysy keletin pәterding 50 payyzyna jetetin qarjysy boluy kerek. Osylay bolghan jaghdayda bank kliyentke 7 payyzben aralyq túrghyn ýy zaemyn beredi. Al jinaq aqshasy, bastapqy jarnasy joq adam tabysy turaly anyqtama tapsyryp, jyldyq 10 payyzben ózi tandap alghan tariftik jobalardyng biri boyynsha 10 jyldan 23 jylgha deyingi merzimde nesie rәsimdey alady. Búl sharua aldyn ala beriletin túrghyn ýy zaemy boyynsha atqarylady. Aytpaqshy, jas jәne túrmysy tómen otbasylardyng pәter satyp alugha qarjysy jetpese, olar pәterdi jalgha ala alady. Keyin túrmysy týzelgen kezde bankten jenildetilgen payyzdyq ólshemmen nesie alyp, ony 10-15 jylda ótep tastaydy. Qaryz ótelgennen keyin pәter satyp alushynyng menshigine ótedi.
Atqarushy diyrektordyng mәlim­deuinshe, «Túrghynýiqúrylysjinaqban­kinin» esepshotyn aqshasymen birge әldebir pysyqaylardan satyp alghannan payda bolmaydy. Sebebi búdan bylay salymshynyng osyghan deyingi jinaqtau merzimi men baldyq kórsetkishi qatar eseptelinedi. «Baspanaly bolghysy keletin adam esepshotty satyp alatyn bolsa, jana salymshy retinde qayta tirkeledi. Sondyqtan bireuding esep­shotyna qyzyqpau kerek. Odan eshqanday payda bolmaydy» dedi bank qyz­metkeri.
Osydan song ol ghalamtor arqyly baspana kezegine túrudan qoryqpau kerektigin algha tartyp: «Qúrylysy ayaqtalghan ýiler turaly mәlimet ghalamtorgha jariyalanady. Ýmitkerler saytqa kirip, ózderine únaghan pәterdi tandaydy. Belgili uaqyttan keyin tirkelu toqtatylady. Der kezinde tirkelgenderge ýy berile bastaydy. Al tirkeluge ýlgermey qalghandar kelesi ýiding ayaqtaluyn kýtedi. Tirkelgenderding qatarynda memlekettik qyzmetkerler nemese qújaty dúrys emes azamattar bolsa, birden kezekten shy­gharylady. Olardyng ornyna kezekke kesh tirkelgender kiredi. Ghalamtor arqyly kezekke túru túrghyn ýy salynyp bituge 1 ay qalghanda bastalady.
Kezekting ashyqtyghy men әdildigin qazaqstandyqtardyng barlyghy kórip, bilip otyrady» dedi.
Kezegi kelgende sóz sóilegen Qúrylys jәne qarjy instituttarymen júmys basqarmasynyng basshysy A.Nasypov «Qoljetimdi túrghyn ýi» baghdarlamasy Qazaqstannyng qúrylys industriyasyna jana serpin beretinine nazar audartyp, 2020 jylgha deyin jalpy audany 69 050 myng sharshy metr túrghyn ýy saly­naty­nyn, 1 mln otbasy baspanaly bolatynyn jәne apatty jaghdaydaghy túrghyn ýiler búzylyp, onyng ornyna 315 myng sharshy metr jana túrghyn ýy túrghyzylatynyn bayandady.
«Jyl sonyna deyin Astanada apatty jaghdaydaghy túrghyn ýilerde túratyn 180 otbasy jana ýige qonys audarady. Búl ýshin Astana әkimdigining janynan «Elorda damu» JShS qúryldy. Tayau bolashaqta 228 eski ýy búzylady. Qazir apatty jaghdaydaghy ýilerde túryp jatqan adamdargha arnalyp 6 ýy salynyp jatyr. Tórt ýiding qúrylysy ayaqtalugha jaqyn» dedi ol.
Onyng aituynsha, apattyq jaghdayda túrghan túrghyn ýilerdi búzghannan keyin boy kóteretin jana ýilerge Ankara qalasynyng tәjiriybesi qoldanyldy. Yaghny qalanyng eski kvartaldary keshendi týrde qayta janartylady. Túrghyn ýilerdi jobalaugha jәne salugha 40000 mln tenge, onyng ishinde 2013 jylgha – 20000 mln, 2014 jylgha 20000 mln tenge qaras­tyrylady.
Basqarma basshysynyng sózinshe, aldaghy uaqytta shet memleketterden qú­rylys zattaryn tasymaldau toqtaty­lady. Nәtiyjesinde ishki naryqta otan­dyq qúrylys materialdaryn óndi­rushilerding ýlesi ósedi.

Abai.kz