Redaksiya: Býgin Abai.kz aqparattyq portalyna Qazaqstan Respublikasy Oqu-aghartu ministri Ghany Beysembaev myrza óz maqalasyn joldapty. Biz atalghan maqalany sayt oqyrmandarynyng talqysyna úsynghandy jón sanadyq. 

Býgingi qoghamda bilimge degen kózqaras ózgerdi. Súranys artty. Degenmen úly ústaz Ábu Nasyr әl Farabiydin: «Adamgha eng birinshi bilim emes, tәrbie kerek. Tәrbiyesiz berilgen bilim – adamzattyng qas jauy, ol keleshekte onyng ómirine qauip әkeledi» degen hikmeti әli ózekti. Ata-babamyz tәrbiyeni tal besikten bastaghany sol. Bizding maqsatymyz - jas úrpaqqa sapaly bilimdi adamzattyq jәne últtyq qúndylyqtargha negizdelgen sanaly tәrbiyemen úshtastyryp beru.

200-den astam qazaqstandyq pedagog «Bolashaq» baghdarlamasy boyynsha shetelde taghylymdamadan ótude

Sapaly bilim beruding negizi - múghalimderding әleuetin ýzdiksiz arttyru ekeni belgili. Osyghan oray pedagogterdi kәsiby damytu jýiesi týbegeyli ózgerude. Biyl 142 myng pedagog biliktilikti arttyru kurstarynan ótedi. Negizgi nazar auyl pedagogterine baghyttalghan. Olardyng ýlesi 70%-dy qúraydy.

Birinshi basshylardyng kәsiby әleuetin tiyimdi paydalanu maqsatynda myngha juyq balabaqsha mengerushisi, mektep jәne kolledj diyrektorlary rotasiyalandy.

Preziydenttik jastar kadrlyq rezervining ýlgisi boyynsha «Bilim berudegi ózgeristing 1 000 kóshbasshysy» iriktelip, pilottyq rejimde dayarlaudan ótip jatyr. Osylaysha, 2024 jyldan bastap jyl sayyn jana formattaghy basshylardyng kadrlyq rezervi tolyqtyrylatyn bolady. Kolledjderdegi menedjment jýiesin jaqsartu ýshin  osynday kadrlyq rezervti jasaqtau júmystary orta kәsiptik-tehnikalyq bilim beru úiymdarynda da qolgha alynbaq.

Sonday-aq, ýzdik bilim beru úiymdarynyng basshylaryn «Bolashaq» baghdarlamasy boyynsha 3-6 ailyq kursqa sheteldik stajirovkagha jiberu júmystary jalghasady. Qazirgi uaqytta 200-den astam qazaqstandyq pedagog «Bilim beru» jәne «Pedagogika» baghyttary boyynsha «Bolashaq» baghdarlamasymen shet elderde taghylymdamadan ótip jatyr.

Pedagogterdi attestattau jýiesin avtomattandyru ýshin Últtyq platforma әzirlenude

Pedagogterdi attestattaugha jәne biliktilikti arttyru jýiesine qoyylatyn talaptar qayta qaralyp jatyr. Últtyq platforma negizinde múghalimderdi attestattau prosesi avtomattandyrylady. Búl – obektivtilik pen ashyqtyqty aitarlyqtay arttyrady. Endi múghalimning qyzmeti turaly barlyq aqparat onyng jeke kabiynetinde jinaqtalady.

Últtyq platforma arqyly pedagogterdi júmysqa qabyldau rәsimin tolyq avtomattandyru josparlanuda. Sonday-aq mektepterge júmysqa ornalasu barysyndaghy barlyq sybaylas jemqorlyq tәuekelderin joy ýshin ýlken júmys atqarylmaq.

Platforma 2024 jyldyng qantarynda Shyghys, Batys, Soltýstik jәne Týrkistan oblystarynda pilottyq rejimde iske qosylmaq.

Balabaqshagha kezekke qoidyng birynghay derekter bazasy әzirlenude

Býginde elimizdegi 11 mynnan astam mektepke deyingi úiymgha 1 mln-gha juyq bala barady. 2-den 6 jasqa deyin býldirshinderdi balabaqshamen qamtu kórsetkishi – 89,5% qúraydy.

Oryn tapshylyghyn sheshu ýshin balabaqsha ashyluy jalghasady. Biyl 81 myng jana oryn paydalanugha beriledi.

Mektepke deyingi úiymdardaghy oryndardy bólude ashyqtyq pen aiqyndyqty qamtamasyz etu maqsatynda Balabaqshagha kezekke qoidyng birynghay derekter bazasy әzirlenude.

Memlekettik organdardyng aqparattyq jýielerimen integrasiya jýrgizu arqyly ata-analardyng qújattardy jinauy qajet etilmeydi, barlyq derekter avtomatty týrde rastalady.

Áleumettik az qamtylghan otbasylardy qoldau maqsatynda 1 qyrkýiekten bastap balabaqshagha baratyn 97 mynnan astam bala tegin tamaqpen qamtyldy.

Salagha kәsiby mamandardy tartu maqsatynda qyrkýiek aiynan bastap tәrbiyeshilerding jalaqysy 30%-gha artty jәne búl baghyttaghy júmystar әli de jalghasady.

Ýsh auysymdyq, apatty mektepterdin mәselesi jýieli týrde sheshiledi

Biyl 1 qazangha deyin elimizde 78,5 myng oryndyq 77 mektep ashyldy. Osy jyldyng sonyna deyin týrli qarjy kózderi esebinen
137,7 myng oryngha arnalghan 165 mektepti, onyng ishinde Bilim beru infraqúrylymyn qoldau qory esebinen 77 myng oryndyq 62 mektepti paydalanugha beru josparlanuda. Búl 12 apatty jәne 29 ýsh auysymdy mektepting mәselesin jәne 113 auyldyq eldi mekenderdegi oryn tapshylyghyn sheshuge yqpal etedi.

«Jayly mektep» últtyq jobasy shenberinde biyl
217 mektepting qúrylysy biyl bastalu kózdelgen.

Jalpy elimizde aldaghy eki jylda barlyghy 740 myng oryndyq 369 jayly mektep salu kózdelude. Sonday-aq, biyl josparlanghan 260 memlekettik mektepting 206-ynda kýrdeli jóndeu júmystary ayaqtaldy.

Qala men auyl arasyndaghy bilim beru sapasynyng alshaqtyghyn qysqartu maqsatynda 1000 auyl mektepterin janghyrtu júmystary jýrgizilude. Býginde 900-ge juyq mektepti janghyrtu ayaqtaldy.

Osy atqaralyp otyrghan júmystar ýsh auysymdy, apatty mektepterding joyyluyna, oqushylardyng bilim aluyna jayly jaghdaylardy qamtamasyz etuge, jalpy bilim sapasynyng arttyruyna yqpal etedi.

Mektep oqulyqtarynyng 90%-y sifrlyq formatqa kóshirildi

Býginde mektep oqulyqtaryn sifrlyq formatqa kóshiru jyl basynan beri 80%-dan 93%-gha artty. Onyng maqsaty - innovasiyalyq әdisterdi paydalana otyryp, auyldyq jәne qalalyq mektepter arasyndaghy bilim beru sapasyndaghy alshaqtyqty joy.

Sonymen qatar, robot tehnikasy, STEM, himiya, fizika, biologiya pәnderinen 1000 zamanauy kabiynetti ashu júmystary jýrgizilude. Qazirgi tanda 958 mektep zamanauy kabiynettermen jabdyqtaldy.

Biyl birinshi ret auyl mektepteri arasynda Respublikalyq olimpiada ótkiziledi

Songhy 3 jylda qazaqstandyq oqushylardyng halyqaralyq olimpiadalargha qatysu reytingi medalidar sanynyng kóbengi jәne bilim beruding sapasy artyp kele jatqanyn kórsetedi.

Biz olimpiadalar barysynda bәsekege qabiletti daryndy úrpaq tәrbiyeleuge mindettimiz. Bizding maqsatymyz – ziyatker, daryndy balalardy anyqtau, damytu jәne olardy qoldap, jetistikke jeteleu.

Biyl әlemdik eng bedeldi halyqaralyq pәn olimpiadalarynan oqushylarymyz jýldemen oraldy: qorjynymyz 23 medalimen tolyqty. Onyng 2-ui altyn, 11-i kýmis, 10-y qola medali.

Oqushylardyng әleuetin damytu ýshin ótken jyly zannamalyq dengeyde Halyqaralyq olimpiadalardyng jenimpazdaryna jәne olardy dayyndaghan pedagogterge materialdyq syiaqy tóleu normasy engizildi.

Elimizde túnghysh ret әlemdik eng bedeldi 7 olimpiadanyng qataryna kiretin  Halyqaralyq biologiyalyq olimpiada (IBO 2024) Astana qalasynda ótkiziledi.

Erekshe atap ótetin jaghday, biyl qazaqstandyq oqushylar Robototehnika boyynsha әlemdik bәigede 2-shi ret әlem chempiony atandy. Biyl robototehnikadan Halyqaralyq bayqau Qaraghandy qalasynda ótti.

Qala men auyl arasyndaghy alshaqtyghyn baghytynda biyl alghash ret auyl mektepterining oqushylary arasynda Respublikalyq olimpiada ótkizu josparlanuda.

Keleshekte auyl balalary ýshin osy olimpiada Halyqaralyq dengeyge shyghuyna intellektualdyq lift bolary sózsiz.

 Birtútas tәrbie baghdarlamasy әzirlendi

Biylghy oqu jylynyng taghy bir janalyghy - tәrbie mәselesine basa kónil audaryldy. «Birtútas tәrbie baghdarlamasy» әzirlenip, barlyq mektepterge engizildi. Onyng maqsaty jalpyadamzattyq jәne últtyq qúndylyqtar negizinde sanaly úrpaq tәrbiyeleu. Baghdarlamanyng basty ereksheligi - bala tәrbiyesinde «ata-ana-mektep-qogham» yntymaqtastyghyn nyghaytu.

Sonymen qatar, әr ata-anany pedagogikalyq túrghydan sýiemeldeu maqsatynda barlyq bilim oshaqtarynda  «Ata-analardy pedagogikalyq qoldau ortalyghy» ashyluda.

Mektepterdegi tamaq sapasyn ata-analar baqylay alady

Sarapshylar mektepte  ystyq tamaq beru bala aghzasyna jәne intellektualdyq damuyna ong yqpal etetinin dәleldegeni belgili. Osy orayda tamaqtanu mәselesine erekshe nazar audaryldy.

Búghan deyin elimizdegi 9 ónirde ghana oqushylar tegin ystyq tamaqpen qamtylghan bolsa, biylghy 1 qyrkýiekten bastap barlyq ónirdegi 1,4 mln bastauysh synyp oqushysy men 5-11 synyptar aralyghyndaghy 200 myng әleumettik az qamtylghan otbasy balalary mektepterde tegin tamaqtanady.

Býginde Ministrlik tamaqtandyru jýiesining normativtik-qúqyqtyq bazasyn jetildirdi. Atap aitqanda, qyzmet kórsetushiler aldyn-ala SES qorytyndysyn aluy tiyis. Qamqorshylyq kenes, ata-analar komiyteti, mektep әkimshiligi, medisina qyzmetkerining ókilderinen qúralghan brakeraj komissiyalarynyng qyzmeti kýsheytildi.

Qabyldanghan sharalar tamaqtanu sapasyn jaqsartudy ghana emes, tamaqtanu mәdeniyetin arttyrudy da kózdeydi.

 Balalardyng qauipsizdigin qamtamasyz etu ýshin bilim beru úiymdaryndaghy saqtyq sharalary kýsheytildi

Memleketting manyzdy mindetterining biri - balalardyng qauipsizdigin qamtamasyz etu. El Preziydenti Respublikalyq pedagogtar sezinde mektepti eng qauipsiz oryngha ainaldyru qajettigin atap ótti.

Búl baghytta Oqu-aghartu ministrligi IIM, TJM jәne jergilikti atqarushy organdarmen birlese júmys jýrgizude. Vedomstvo tiyisti normativtik qúqyqtyq aktilerdi әzirledi.

Balalardyng qauipsizdigin qamtamasyz etu ýshin bilim beru úiymdaryndaghy saqtyq sharalary kýsheytildi. Balabaqshalardyng barlyghyna beynebaqylau ornatyldy. Al, mektepterding 90 payyzy ishki ister organdarynyng jedel basqaru ortalyqtaryna qosylyp, liysenziyalanghan kýzet qyzmeti jәne dabyl belgisi qoyyldy. Aldaghy uaqytta búl júmystardy 100 payyzgha jetkiziledi.

Aldaghy 4 jylda 50 oqu-sauyqtyru ortalyghy jәne 100 iri qosymsha bilim beru nysany salynady

Biyl 3 millionnan astam bala qosymsha bilim berumen qamtyldy. Ol ýshin 2 myngha juyq mektepten tys úiym, 380 týrli ýiirme júmys isteydi. Jeke investisiya esebinen biyl Astanada jana innovasiyalyq ortalyq, yaghny oqushylar sarayy ashyldy. Búnday zamanauy ortalyqtar Qostanay, Manghystau, Pavlodar oblystary men Almaty jәne Shymkent qalalarynda da paydalanugha berildi.

Memleket basshysynyng tapsyrmasyna sәikes 2027 jylgha deyin balalargha arnalghan 50 oqu-sauyqtyru ortalyghy jәne 100 iri qosymsha bilim beru nysany salynuy tiyis. Búl baghyttaghy júmystar erekshe qajettiligi bar balalar men әleumettik az qamtylghan otbasylardan shyqqan býldirshinderding jeke damuy men kópshilik ortagha tez beyimdeluine ýlken mýmkindik bermek.

Elimizdegi enbek naryghyna qajetti maman dayarlauda tehnikalyq jәne kәsiptik bilimning manyzy zor

Biylghy oqu jylynda 772 kolledjde 531 myng student bilim aluda. Onyng 341-i memlekettik tapsyrys boyynsha oqidy.

Preziydent tapsyrmasyn oryndau maqsatynda aldaghy eki jylda jastardy súranysqa ie mamandyqtarmen 100% tegin qamtu kózdelude. 2025 jyly memlekettik tapsyrys kólemi 155 myngha deyin artady. Onyng 70%-yn tehnikalyq mamandyqtargha baghyttau josparlanghan.

Akademiyalyq derbestik shenberinde koledjder bilim beru baghdarlamalarynyng mazmúnyn, bәsekege qabiletti mamandardy dayarlau ýshin oqytu merzimderin aiqynday alady. Studentterge enbek naryghyna shyghu ýshin 3 biliktilikke deyin alugha mýmkindik berildi.

Sonymen qatar, júmysqa ornalastyru mindettemesimen kәsiporyndardyng tapsyrysy boyynsha kadrlardy dayarlau jýzege asyryla bastady. Qazir búl baghytta 20 myng student bilim aluda. 2029 jyly olardyng sanyn 80 myngha jetkizu josparlanghan.

Biylghy oqu jylynan bastap studentterdi әleumettik qoldau maqsatynda stiypendiya 50%-gha ósti. Al, kelesi jyly taghy 50%-gha arttyru kózdelip otyr.

Bilim beru salasyn sifrlandyru ayasynda osy jyldan bastap kolledj týlekterine QR-kody bar diplom berile bastady. Onyng týpnúsqasy e-Govmobile mobilidik qosymshasynda qoljetimdi.

Kolledjderge kәsiby bilikti pedagogter men basshylardy tartu maqsatynda óndiristen mamandardy shaqyru sharalary qabyldanyp, olargha 35% ýstemaqy taghayyndaldy. Búl – kadrlyq әleuetti jaqsartugha septigin tiygizbek.

Júmysshy mamandyqtarynyng bedelin arttyru jәne studentterding kәsiptik daghdylaryn qalyptastyru maqsatynda qarashanyng 19-27 aralyghynda Astana qalasynda «WorldSkills Kazakhstan 2023» Respublikalyq chempionaty ótedi. Oghan elimizding 20 ónirinen 545 qatysushy, 520 sarapshy, sonday-aq shaqyrylghan qonaqtar men demeushiler qatysady dep kýtilude.

Biyl qyrkýiek aiynda Polishada ótken EuroSkills Gdańsk jarysynda Qazaqstan qúramasy óz tarihynda eng jaqsy nәtiyjege qol jetkizip, 2 medali men 4 «Ýzdik medalion» iyelengen bolatyn.

Ghany Beysembaev

Qazaqstan Respublikasynyng Oqu-aghartu ministri

Abai.kz