Almaty oblysynyng әkimi Marat Súltanghaziyevtyng nazaryna!

Yqylym zamannan beri eng kóne mamandyqtardyng birinen sanalatyn jurnalistikanyng adamzat damuyndaghy jetekshi qyzmeti jayly az aitylyp jýrgen joq. Býgingidey bilek kýshining teketiresi ekinshi oryngha ysyrylyp, adamdardyng aqyl-oyy men sanasyn jaulap alu jolynda aqparattyq maydan aldygha shyqqanda, búqaralyq aqparat qúraldaryna nemqúrayly qaraghan memleket útylatynyn úghatyn uaqyt jetken siyaqty. Alayda, býginderi Almaty oblysynda qalyptasyp otyrghan jaghdaygha qarap, ólke biyligi (oblys әkimi Marat Súltanghaziyev) búl mәselege әli de jete mәn bermey kele me degen oigha qalasyn.

Jaqynda әleumettik jeliden «Habar» agenttigining Almaty oblysyndaghy tilshisi Ardaq Aybardyng oblystyq «Alatau arayy» jәne «Ogny Alatau» gazetterin biriktiretin «Ólke tynysy» JShS-in veterinar basqaryp otyrghandyghy jayynda jazbasyna kózimiz týsken edi. Bayaghyda bir beybaq: «Meni soraqy-soraqy deysinder, auylda bir әpkem bar, menen ótken soraqy» dep aqtalypty deydi. Sol aitqanday, ótkende Shyghys Qazaqstanda ólkelik gazetterding tizginin dәrigerge ústatypty dep shulaghany da úmytyla qoyghan joq. Sony estigende: «Senderde tym qúryghanda adam dәrigeri basqarady eken, al Almaty oblysynda manyzdy salanyng mayly jiligin mal dәrigeri mýjip keledi...» ¬ dep óskemendikter ýshin quanghan edik.

Meyli ghoy, eger aqparat salasynyng únghyl-shúnghylyn tereng mengerip, qalamgerlerding alansyz júmys jasauyna barynsha jaqsy jaghday qalyptastyryp otyrsa, eshqanday әngime tuyndamas pa edi. Ókinishke oray Almaty oblysy ekige bólinip, 105 jyldyq tarihy bar «Jetisu» gazeti ózi attas Jetisu oblysynda qalghanda, Almaty oblysynda janadan ashylghan «Alatau arayy» men «Ogny Alatau» gazetterin biriktiretin seriktestikke Qarasay audanynda Mәdeniyet ýiining diyrektory (?) qyzmetin atqaryp jýrgen Bolathan Aytmúhametov degen azamat kele qalady. Azan shaqyryp qoyghan aty «Bolathan» bolghanymen, ózi jýrgen ónirde «Aydar» degen esimmen belgili veterinardyng Baspasóz salasyna basshylyqqa kelui bes battan qúpiyanyng astynda qalyp otyr. Sirә, «Toqpaghy kelisse kiyiz qazyq jerge kiredinin» keri osynday bolsa kerek. Alayda, jurnalister qauymyna uәdeni ýiip-tógip kelgen Bolathan-Aydar, iske kelgende súiyqtau bolyp shyqty. Oghan Almaty oblysy әkimining qúzyryna qaraytyn gazetterde býginge deyin sheshimin tappaghan mәseleler dәlel bola alady.

Eng aldymen eki gazet qyzmetkerlerining jalaqy mәselesi úzyn-sonar daugha ainalghan. Eden juushy men kýzetshiden kem jalaqy alatyn joghary bilikti jurnalister, sonymen qosa jana jerge kelgennen keyin pәter qiyndyghyn da kórgeni anyq. Basynda tólenip kelgen «pәteraqy» qarjysy biraz uaqyt boyy toqtap qalyp, juyrda ghana jurnalisterding tabandy talap etuimen qayta qalpyna keltirilipti. Býginderi eki basylymda qyzmet jasaytyn 50 adamnyng birde-birinde baspana mәselesi tolyq sheshilmegen. Birazy jaldamaly pәterlerde túrsa, kópshiligi 70 shaqyrym jerdegi Almatydan qatynap júmys istep jýr. Pәter mәselesi seriktestik basshysynyng qúzyrynda emes degenimizben, qol astyndaghy qyzmetkerlerine jayly jaghday tughyzu basshynyng eng alghashqy mindeti emes pe.

«Ólke tynysy» JShS qyzmetkerleri este joq eski zamandardan beri alyp kele jatqan merekelik syiaqylardan qaghylghaly qashan? Basqa memlekettik merekelerdi bylay qoyghanda, jurnalister ýshin qasiyetti sanalatyn «Baspasóz kýninde» de alaqandary maylanbay, púshayman kýy keshipti. Sebebi, aldynda ghana memlekettik tender men saylaudy jarnamalaudan týsken qomaqty qarjygha Bolathan Keneshanúly júmys kabiynetin jana jihazdarmen toltyryp qoyypty. Qúzyryndaghy halyq túrmys tapshylyghyn tartyp, jәutenkóz kýy keship jýrgende, Bolathan-Aydar su jana kólikpen jeldey esip jýrdi deydi biletinder. Respublika kýni, Tәuelsizdik merekesi, Jana jyl deytin aituly datalar seriktestik basshylary ýshin eshqanday manyzdy emes-au, osy.

Býginderi «Ólke tynysy» JShS-inde 90-gha juyq adam enbek etedi eken. Olardyng 50-i atalghan eki gazetting qyzmetkerleri bolsa, qalghan 40-qa juyq adam basshylyqta, «Alatau-nius» saytynda, viydeograf, mobilograf bolyp tirkelgen. Eger újymgha týsetin qarjy «Alatau arayy» men «Ogny Alatau» gazetterinen týsetinin eskerer bolsaq, qalghan qúrylymdar solardyng esebinen kýnderin kórip otyrghanyn dәleldeuding qajeti joq. Solay bola túra, keyingilerding jalaqysy janyn jaldap jýrip júmys jasaytyndargha qaraghanda әldeqayda kóp kórinedi. Ádilettilik qayda, aghayyn?!

Tynysy tarylghan «Ólke tynysy» JShS aqsha ýnemdeudi basty maqsat etip qoyghan synayly. Jolyn tauyp jurnalisterding jaghdayyn jasaudyng ornyna, shómishten qysu beleng alghan. Syiaqy mәselesin әlginde aittyq. Veterinar-basshy júmysy ýshin jalaqy alatyn jurnalisterge «gonorar» ne ýshin qajet degen bastama kóterip, baspasózding ghasyrlar boyy qalyptasqan qalamaqy tóleu dәstýrin búzbaqshy bolghanyn da estigenbiz. Búlar tipti jolaqy men issaparlargha tólenetin qarjyny da ýnemdeudi myqtap qolgha alghan. Osylaysha, 2023 jylgha bólingen 16 mln-gha juyq qarjynyng 10 mln-yn ghana iygergen ghoy. Osy sebepti biylgha «bәribir iygermeysinder...» degen jeleumen 9 mln. tenge ghana bólinipti. Osy iygerilmegen qarjyny avtobuspen nemese jeke kólikterimen issaparlargha shyghyp, audan-auyldardy aralap jýrgen arnayy jәne menshikti tilshilerge berse, ýlken kómek bolar edi-au.

Salystyrmaly týrde aitu ýshin ózge ónirlerdegi búqaralyq aqparat qúraldarynyng jaghdayyna sholu jasap kórgenbiz. Alysqa barmay-aq, keshe ghana enshisin alyp shyqqan Jetisu oblystyq gazetterining hal-ahualy tanday qaqtyrady. 2014 jyldan beri osy salany basqaryp kele jatqan «Jetisu-media» sharuashylyq jýrgizu qúqyghy bar memlekettik-kommunaldyq mekemesining basshysy, mamandyghy zanger-qarjyger Shynghys Bozym óz isin jaqsy mengergeni bayqalady. Qyzmetkerlerining kóterinki jalaqysyn bylay qoyghanda, múnda ótken jyly 8 mәrte merekelik syiaqy berilipti. Jurnalisterding jýrip-túru mәselesi tolyqtay sheshilgen. Baspanasyz jýrgen birde-bir jurnalist joq. «Ólke tynysy» qyzmetkerleri eski-qúsqy kólikterdi jóndeumen esteri shyghyp jýrgende, Jetisu oblysynyng әkimi Beybit Isabaev jeke bastamasymen juyrda ghana seriktestik tóraghasy men janadan taghayyndalghan bas redaktorgha jana qyzmettik kólikting kiltin tabys etipti. Almaty oblysynyng ekonomikalyq әleueti Jetisudan әldeqayda qauqarly ekenin eskersek, múndaghy baspasóz salasyna degen salghyrttyq pen salqyndyqty qalay týsinerimizdi bilmey dal boldyq.

P.S. Salqyndyq degennen shyghady, byltyr baspasózge jazylu nauqany kezinde osy sharuamen ainalysatyn qúrylymdardyng nazary býiirden kelip qosylghan «Alatau ardageri» degen basylymgha aughanyn anghardyq. «Aynalayyn-au, eng aldymen Preziydenttin, Qazaqstan ýkimeti men obys basshylyghynyng sayasatyn nasihattap, halyq pen biylik arasyndaghy altyn kópir mindetin atqaryp kele jatqan oblys әkimining tól basylymyna jazylyndar dep nege aitpaysyndar?!» ¬ -- degen jurnalisterding janayqayyna qúlaq týrgen eshkim bolghan joq. Poshta qyzmetkerleri: «Jogharydan týsken búiryq solay. «Alatau ardageri» gazetine jazdyrugha tapsyrma aldyq!» - desti jabyla. Al, oblystyq BAQ-tyng veterinar-basshysy barlyq jýkti jurnalisterding iyghyna artyp qoyyp, búl nauqangha tipti aralasqan da joq!...

Shәriphan Qaysar

Eskertu: Maqala sureti alataunews.kz saytynan alyndy!

Abai.kz