Abay atyndaghy Memlekettik syilyghyna úsynylghan shygharmalar...

Orystyng úly jazushysy F.M. Dostoevskiyding «Súlulyq әlemdi qútqarady» degen sózi bar. Jan- jaghyna oy sәulesin shashyp túrghan, maghynasy teren, qanatty sóz. Sonda múny qalay týsinuge bolady. Súlulyq degende,esine  qasy- kózi qiylghan, aqsha bet, ay manday arular týsedi.  Keshegi Bayan men Qyz Jibek, Aqjýnis pen Nazymdar týsedi. Solardyng mýbәrak beynesi búlt arasynan shyqqan kýndey bolyp,  jarq etip kórinip, ayaular eles tanytady.  Búl da bir jaghynan әri tabighi, әri zandy qúbylys. Óitkeni kýlimsirep túrghan aspan, oilanyp jatqan jer ýstinde  arular әlemi bolmasa, әiel zatyna tәn súlulyq bolmasa, dýniyening ne bolghany.  «Dýniyede ne jaqsylyq, ne súlulyq bolsa, sonyng bәri ananyng aq sýti men kýnning núrynan jaralghan» degendi úly M. Gorikiy de tegin aitpaghan. Kýnning núry, ananyng aq sýti degenderiniz bilgen jangha túnyp túrghan súlulyq әlemi emes pe?!

Al, sol súlulyqty barynsha uaghyzdaytyn jer betinde ne inkәrlik bolmasyn sonyng bәrin adam  sanasyna shym- shymdap sinirip, ruhany kýshpen susyndatatyn bir qúdiret bar. Ol ne deysiz ghoy. Ol -mәrtebeli poeziya.Teginde súlulyq pen poeziya egiz úghym. Ekeuin bir- birinen әste bólip qaraugha bolmaydy. Poeziya dese ,sanana súlulyq әlemining kiyeli núry tógilgendey bolady. Súlulyq deseng , jan dýniyeng ózgeshe týrge enip, әn salyp jatqanday kýige enesin. Al, osy eki úghymdy ózining jauhar jyrlaryna arqau etip, oqyrmanyn kózayym quanyshqa kenegen, bylaysha aitqanda , әrnege qúshtar inkәr jýrekting ystyq lebin jyrmen sayalatqan aqyndar barshylyq. Solardyng biri jәne biregeyi  Halyqaralyq Alash әdeby syilyghynyng laureaty Bauyrjan Jaqyp desek , artyq aitqanymyz emes. Búghan deyin óz oqyrmandaryna әldeneshe jyr jinaghyn syilap, óleng ólkesinde erekshe kózge týsken dara túlgha, poeziya aibozy 2012 jyly jana kitabyn  qalyng kópshilikke tartu etti. Kitap «Bilte shamnyng jaryghy» dep atalady. Jinaqqa aqynnyng songhy kezde jazghan, tipti siyasy keppegen jana jyrlary toptastyrylghan.

Suret Abai.kz múraghatynan

Alys jol jýrip, azyghyng tausylyp, susynyng da bitip, әling qúryp, tandayyng kebersigen bir shaqtar bolady. Jan- jaghyna jetimsiregen kózben ýmittene qaraysyn. Áldebir tústyn,mýmkin bolsa jaqynnan móldir búlaq kezdeser me eken degen oy janyndy mazalaydy. Shól qysqan sayyn móldir búlaqtyng suy tipten qol jetpes armanday bolyp, әueley týsedi.  Shirkin, sol búlaq kezdesse etti dep, óz- ózinnen degbiring qashyp, әldenege asygha týsesin. Tilegine perishte qol jayghan shaqtar da bolady...

«Bilte shamnyng jaryghyn « oqyghanda dәl osynday әserde bolaryng sózsiz. Kópten qolyna jópshendi jyr kitaby týspey, jan dýniyesi súlulyq shәrbatyna susaghan jannyng da kenet qolyna ózi dittegen dýniyesi týsse, ayaq asty mardamsy qalatyny da shyndyq. Aqynnyng myna kitaby da óz oqyrmandaryna sәl keshigip kelgen kóktemdey, aq aidyngha asyqpay baryp  qonghan aqquday ne bolmasa saghyntyp baryp sәn týzep, qúshaghyna qúlaghan dala gýli ispetti. «Bilte shamnyng jaryghy»  týptep kelgende aqynnyng túp- tura jýregining altyn shyraghy sekildi. Sham qayda janbaydy deysiz. Jaqqan jerding bәrine shúghylasyn shashyp jana bermek. Al, bilte shamnyng jóni bólek. Ol kóringen tústa, әlde bireuding aldynda jana bermeydi. Demek, múnda ózindik ýlken syr jatqan tәrizdi.

Hakim Abay «...men jazbaymyn ólendi ermek ýshin, joq- bardy ertegini termek ýshin» demep pe edi. Sol syqyldy oqyrman da kitapty ne erikkennen, ne bolmasa zerikennen qolyna almaydy. Sol kitaptan ózine kerekti qúndylyqty alghysy keledi. Ansary aughan asylyn izdeydi. «Bilte shamnyng jaryghy» degen kitaptan biz de ózimizge kerektini izdedik jәne taptyq. Aqyn jýrekting shuaghy shashylghan jyrdan kónilimizde kómeski tartyp, joghala bastaghan  keshegi kýnderding súlbasyn taptyq. Bylaysha aitqanda, bilte shamnyn, may shamnyng jaryghynda enteley algha ozyp, sarghayghan kitap betterin oqyghan sәtterimizben qayta qauyshqanday boldyq.Ótken kýn, qayta oralmas shaqtargha sayahat jasadyq. Sonau tu- tu alysta, kók jiyekting qúshaghynda,  múnar kómkergen tústa mәngilikke eles bolyp qalghan qayran da qayran balalyq shaghymyzgha,kitaptan kóz almaghan bozalang keypimizge, hosh- hoshy mol ótpeli fәny jalghangha qiyal qanatymen tosyn ótkinshi sapar jasadyq. Ótpeli dýnie synaptay syrghyp, monshaqtay tizilip eles beredi. Bәri de kóz aldynda bolyp jatqan aldamshy, syrghaq qúbylys. «Ay tuady, Kýn qashady, Aldymyzdan týn tosady» dep bastalghan óleng endi bilte shamgha auysady. Bilte sham ainalasy qybyr- qybyr tirshilikke jalghasady.  «Paraqtardan әrip terip», ne qily kitaptar oqylady. «Nebir kóne kitaptardy oqytqan qara shaldar ara –arasynda  «Myng bir týnge”de auysady. Bilte shamnyng jaryghymen «Shayqastardy oqyghanda, arqa tipten qoza týsedi». Kerqúla atty Kendebay, Kýn astyndaghy Kýnikey, Jylan Bapy qyzdarynyng ózi neshe týnge azyq. Qobylandy men Alpamys, Er Targhyn men Qara qasqa atty Qambar talay-talay bilte shamdy tauysady. Bilte shamnyng jaryghynda oqyghan jyrlar tipten jelikti. «Qyz Jibekting lebin sezip, ainalasyng serigine. Jylaysyng kep aghyl- tegil, Tólegenning ólimine» .Bilte shamnyng jaryghy tek ainalasyna ghana emes, tipti ainalasynda aq qaghazgha shúqshighandardyng jan dýniyesine jaryq qúiyp, shúghyla shashyp jatqanday. Aqyn búl ólenin ózgeshe bir tolghanyspen, tebirenispen ayaqtaydy.»Órt bop janyp jalynynan, Sonyng bәrin qanyp úgham. Qymbat nәrse joq-au, sirә, Bilte shamnyng jaryghynan» .Qysqarta aitqanda bilte sham nesimen qúndy, nesimen kepiyetti. Qasterli bolatyny bilte sham ómir jolyn endi bastaghan jas- jelenderding aldynda janyp túrghan altyn shyraghy,  ómir ótkelderin basyp ótken kón teri, kók saqaldardyng qiyalynda óshpey qalghan qiyandaghy sónbes alauy.

Ádebiyet tarihynda ghúlamalar poeziya turaly san - salaly oy aityp, neshe aluan qanatty qaghida qalyptastyrdy.Úly synshy V.G. Belinskiy «Poeziyanyng jany –lirika» dep oy qorytty. Hakim Abay «Óleng sózding salasy, sóz sarasy, qiynnan qiystyrar er danasy, Tilge jenil, jýrekke jyly tiyip, júp- júmyr, tegis kelsin ainalasy» ,-dep  oy tórkinin tóskeyden bir-aq qayyrdy. Tórt jol ólenmen ólenning bar qúbylysyn týgendep berdi. Últtyq sóz ónerimizge ghana emes, kýlli әdebiyet әlemine kerekti mәngilik ghajap úlaghatty qaghida  qaldyrdy. Múqaghaly bolsa, «qazaqtyng qara óleni qúdyretim» dep ózinshe oy órnektedi. Aytpaghymyz sol, әr iri aqynnyng óleng turaly ózindik ólshemi, aitar pikiri bolghan. «Bilte shamnyng jaryghyn» oqyghanda ,qazaqtyng ardakýreng aqyny Bauyrjan Jaqyptyng da óleng jәiindegi óz oiy, óz ústanymy bar ekeni aiqyn bayqalady.  Endeshe aqyn óleng turasynda ne deydi, jalpy býgingi qazaq óleni qanday boluy kerek.  Búghan  jauapty aqynnyng «Ólenim» degen tuyndysynan kóptep keltiruge bolady. Aqynnyng payymdauynsha óleng degen Hiuadan shauyp, qisynyn tauyp qiilastyratyn asa kýrdeli qúbylys. «Óleng degen әldebir asyldy, qúiyp qoyghan sekildi,iyir- iyir emendi, iyip qoyghan sekildi. Óleng degen dýniyege bir keler has súludy, shóp etkizip jalqy sәt, sýiip qoyghan sekildi...Óleng degen bolady, tógip qoyghan sekildi, eshkim kórmes dýniyeni kórip qoyghan sekildi. Óleng degen aqqudyng aq mamyghy siyaqty, jýreginning bar syryn aqtaruy siyaqty.Óleng keyde aspannan jaughan aq qar siyaqty, týn qoynynda shatyrlap janghan ottar siyaqty. Tas búlaqtyng suynday buyrqanyp, sarqyrap, móp- móldir bop móldirep,  taudan aqqan siyaqty...Qaqtaghan aq kýmistey, saqtaghan sary altynday, ne bar eken ómirde, óleng senen baghaly».
Osylaysha tebirengen aqyn jyry endi basqa maqamgha auysady.

Demin tartqan ózendey, tyna qalghan ólenim.
On segiz myng ghalamday, túna qalghan ólenim.
Janarymdy jas bolyp, jua qalghan ólenim,
Kóz aldymda kóktem bop, túra qalghan ólenim.
Men bar jerde –sen barsyn, Sen bar jerde men barmyn,
Úly Abayday babamnan, múra bolghan ólenim!

Suret Abai.kz múraghatynan

Ólendi bóbegindey әspettedi, alaqanyna salyp ayalady degen osy bolar. Jәne ólenge dәl osynday inkәrlikpen, shynayy ghashyq jýrekpen qaraghan aqynnyng jauhar jyr jazuy da  zandy qúblys. Bauyrjan Jaqyptyng әdebiyet әleminde bylayghy júrtqa tez tanyluyna, jәne aqyndyq ataghynyng dýrkirep shyghuyna ýsh týrli sebep bar.  Birinshisi -boyyna ananyng aq sýtimen tua bitken tabighy talanty, ekinshisi -tughan jer, ósken ortasy, ýshinshisi - shynayy enbekqorlyghy, tynbay izdenisi. Ayta ketsek ,ol  Arqat orta mektebin 1980 jyly altyn medalmen ýzdik tәmamdady. Osynyng ózi onyng bolashaqqa degen izdenisining altyn kópiri sekildi edi. 1985 jyly kәzirgi Áli-Faraby atyndaghy Últtyq uniyversiytetting jurnalistika fakulitetin bitirdi.  Sóitti de ary qaray tolyp jatqan jauapty júmystargha aralasty da ketti. Búl saladaghy enbegining ózi bir tóbe. Alayda qayda jýrse de,nendey júmystyng basynda bolmasyn qolynan qalamyn tastamady. Sonyng arqasynda 20-dan  astam jyr kitaby ómirge keldi. Ekinshi qasiyeti -ómir sýrgen ortasy dedik qoy.  Búl salanyng da salmaghy auyr, ereksheligi mol.  Kim bolmasyn a degende tughan topyraghynan nәr alady. Jemis te qúnarly topyraqta ósedi. Jerge týsken dәn de topyraghyna, tegine tartady.  Kózindi ashyp kórgen, auzyndy ashyp sýigen orta qashan da sening alghashqy tәrbie mektebin, tәlim alar qasiyetti mekenin. Al, Bauyrjan ómirge kelgen jer tap- taza әdebiyet әlemi, ghylym men bilimning qara ordasy. Búl poeziya payghambary, hakim Abaydyng tirlik keshken kiyeli óniri edi. Qazaqta tegine tartqan degen kiyeli sóz bar. Kim bolmasyn, ne nәrse bolmasyn tegine, jyldyzyna tartpay qoymaydy. Osynday ýrdis  Bauyrjan aqynnyng da basynda bolghan. Ayta keterligi sol aqynnyng bir emes, birneshe óleninde sol hakim Abay ghúmyr keshken atyrap, әigili Shynghystau silemderi,  Jiydebay men Qasqabúlaq, Bórli men Eralynyng jazyghy  kórinis bergen. Jәy ghana atalyp qoymaghan, shynayy móp- móldir jauhar jyrmen órnektelgen. «Bilte shamnyng jaryghyn» oqysanyz ,taghy da Abay ómir sýrgen ortagha sayahat jasap shyqqanday әserde bolasyz.  Ár óleninen Shynghystau shyndary qol búlghap, Jiydebay, Qasqabúlaq many kel degendey qol búlghap, ymdap, ózine shaqyryp túrghanday bolady.  Kepiyetti Shynghystau alaby, sayyn Saryarqa atyraby  aqyn ruhynyng altyn besigine ainalghan. Aqynnyng osy attas óleni de bar. Aqyn jýrek bylaysha tebirenedi.

Aq tanda atqan aray bar,
Kók shalghyn dersing kóp oilar,
Abaymen qúrdas aq shiyler,
Toghjanmen qúrby toghaylar.
Aspanda tusa altyn ai,
Túrar ma kónil shalqymay.
Áykerim aty qoyylghan,
Shilikti kezeng kórkin-ay!
...Bәigege jýirik qosqan bel,
Mәreden túlpar tosqan jer.
Aynasy bolyp aspannyn,
Jarqyrap jatyr Ospankól.
...Qarauyltóbe, Qarauyl,
Danalar tughan dala búl.
Aq kýmbezinen Abaydyn,
Qara óleng bolyp tara núr...
Qosylmas olar óldige,
Qazaghym ýshin tór mine.
At basyn búrmay ótpeniz,
Áuezov tughan Bórlige...

Bala kezimizde, jaylauda qoydy yqtatyp qoyyp, shopan ata ýiezdegen shaqta bir jangha jәili beymaral shaq tuushy edi. Sәl de bolsa, dýnie tauqymetinen bosap, emil erkindikti sezinetinbiz. Sol shaqta basqasyn qoyyp, qolymyzgha qauashaghymyzdy alyp, býldirgendi saygha qaray betteushi edik. Býldirgendi saygha jetken boyda sausaghymyz lypyldap,qolymyz qolymyzgha júqpay, býldirgen  teretinbiz. Badanaday- badanaday bolyp, uyljyp pisip túrghan qalyng býldirgenning qaysysyn ýzerimizdi bilmey, abyrjyp ta qalushy edik.  Sol sekildi «Bilte shamnyng jaryghyna» kirgen ólenderdi oqyghanda, qaysysyna jip taghyp, oy aitaryndy bilmey de qalady ekensin. Birinen biri jaqsy jyrlar jaqúttay jarqyrap, kózding jauyn alady. Ár qaysysy ýzip alyp, úzaq tolghap aitar oigha toly, kemel dýniyeler. Jogharyda aityp kettik qoy. Taghy da qaytalap eske týsedi. «Bilte shamnyng jaryghynan» kiyeli Shynghys taudyn, hakim Abay tirlik keshken jalpaq jalghannyng býkil bolmysy, ghalamat keskini men múndalap, shaqyryp túrghanday bolady. Jәne bir eskeretin jәi, aqynnyng әldekimge bolsyn, nemese tal besik tabighatqa bolsyn, tipti shet eldikterge arnaghan ólenderi bolsyn oqyghan jandy bey- jәy qaldyrmaydy. Aqyn jalang oy aitudan aulaq. Aqyn qaradýrsindikke salynbaydy. Bauyrjan kózine týskenning bәrin sol qalpynda qarapayym, solghyn surettep, ilki atay salmaydy.  Aqyn qay jerge, kimge óleng arnasa da sol ara ólenning altyn shapaghyna bólenip, beyishting baghynday bolyp, týrlenip, jandanyp shygha keledi. Sol aradaghy tal da, tau da, syldyrap aqqan búlaq ta, jayqalghan jasyl qúraqta til bitip, terbelip qoya beredi. Mysaly  «Oraldyng aq týni» degen ólenin alyp qaralyqshy.  Múnda da sol, aqyn bayaghy kesteli oi, kórkem boyauynan esh ajyramaydy. Kenet qart  Oral  tarihy , tiri beynege ainalyp,san salaly syryn pash etip, andyzdap, atoylap shygha keledi.

«...Janary moyyl qara Tólegen týsime enedi,
Alystan talyp- talyp estiledi,
Qyz jibekting aq boz atynyng kisinegeni...
Týidek te týidek oilardy shashyp,
Syrym Datúlynyng ýni keledi.
Bókey ordasyndaghy qaynardy ashyp,
Jәngir hannyng núry keledi...
...Júban aqynnyng jadymda myng bir óleni,
Qayrat Júmaghalidyng sybdyr óleni.
Úshyryp jiberdi әuege meni,
Dinanyng kýiining kýmbirlegeni,
Gharifolla әnining әuelegeni»

Búdan ary qart Oral óz tarihyn aitudy odan әrmen jalghastyra týsedi.  Jaughan aq qar Abdollanyng ólenindey sezilse, sirkiregen aq jauyn Qadyr  jyrynyng siqyry, óleng oqyghan Tayyr aqynnyng kýrkirindey bolyp ta seziledi. Oral ne kórmedi deysin, kóruge tiyselining bәrin de kórdi.

Sonau soghys jyldary,
auyr- auyr sostavtar basyp ótken Oral.
Talay jas órimdi, ghashyq etken Oral,
Maydangha Qasym ótken Oral.
Maydangha ketken belgisiz jigittin,
Botaday bozdap qyzy qalghan Oral,
Nobeli syilyghyn alghanda,
Sholohov qús atyp jýrgen izi qalghan Oral,
Úly Pushkinning izi qalghan Oral...»

Qazaqtyng enbir kiyeli, altyn besik sanatyndaghy jeri Semey óniri. Qazaqtyng әdebiyet pen tarihyndaghy orny bólek alpauyttardyng bәri bolmasa da, basym bóligi osy ónirde dýnie esigin ashqan. Sondyqtan da aqynnyng Semey turasynda aghynan jarylyp, aqtaryla jyr jazuy zandy nәrse.

Ózinmenen biyikteydi ensem de,
On bir buyn, tórt tarmaqty óreyin.
Kiyelisin- Alash ruhy bar sende,
Shabytymnyng qaynar kózi –Semeyim.

Suret Abai.kz múraghatynan

Aqyn osylaysha tolqyp, tebirenip keledi de, Semeyding poetikalyq kartinasyn jasaydy. Kóz aldynda arnasynda dónbekship, buyrqanyp, Ertis ózeni aghyp jatady. Jaghalauyn jap- jasyl orman kómkergen arbat aimaq ýnsiz kóz arbaydy.»Sol bayaghy paravozdyng aighayy, Sol bayaghy sostavtardyng solqyly» qúlaqqa estiledi. Kemesi joq ailaq bir sәt jalghyzsyrap, jetimek kýy tanytady. Semey tolghauy arygha tartyp, jalghasa týsedi.

Qalyng orman Ertisting jaghalauy,
Arnasynda kәri ózen aghady әli.
Abay jyryn jýrekke jetkizedi,
Shynghystaudan esetin samal әni.
Men de senen bastadym saparymdy,
Ólenimmen shygharam ataghyndy.
Qúlaghymda shynyldap túryp aldy,
Atqan oqtyng dauysy Shәkәrimdi...
Saghan toqtap jibitip, bir tandayyn,
Aqan, Jaqang su ishken túlpardayyn.
Parommen kep Álihan Bókeyhanov,
Sóz sóilegen sanqyldap súnqardayyn...

Osylaysha teirengen aqyn endigi bir mәuritte osy ólkeden týlep úshqan kil jaqsylyrdyng atyn tizbektep, jyrgha qosady. Úly Maghjan, Halel, Mәnnan, Rayymjan , Ydyrys, Jýsipbek,Sәbit Dónentaev,  seminarist Áuezov, «qaranghy qazaq kógine kýn bolghysy kelgen» Súltanmahúmút, Qanysh pen Álkey, Isa men Ámire shoq júldyzday bolyp, bir kórinse, keshegi Enlik pen Kebek, Qozy men Bayan da úmyt qalmaghan. Ekpindi jyr múnymen de tolas tappaydy. Endi әrige, tarih qoynauyna qaray aghytylady...

Sózben qosyp jyrlaghan kók pen jerdi,
Býkil qazaq Dulatty maqtan kórdi.
Kýldir- kýldir kýrenin kisinetip,
Ary barsam sóileydi Aqtamberdi.

Búl Semeyim kómeyinen bal qúsqan jer,
Janaq pen Rýstem tóre sharpysqan jer.
Shóje men Balta aqyn tartysqan jer,
Áset penen Kempirbay aitysqan jer.
Kókireginen qoshtasqan qart aqynnyn,
«Kók ala ýirek» óleng bop qayta úshqan jer.

Ózinde bar óshpeytin kóne saryn,
Men bilemin uaqyt ta sanasaryn.
Ótken kýning ainalghan mol tariyhqa,
Odan da zor endeshe bolashaghyn!

«Arqatym», «Aqmeshitting aqshamy», «Babalargha taghzym». « Ata- baba», «Qarqaraly» t. b. ólenderinde osy saryn, osynday tanym men tamasha poetikalyq jandy kórinister jalghasa týsedi....Osy atalghan ólenderding ishinen «Qarqaralynyn» jóni bólek. Óitkeni Qarqaraly qazaq tarihyndaghy aty mәshhýr,bay ólke. Búl aradan da alty Alashtyng nebir nar túlghaly azamattary ómir esigin ashqan. Búl aranyng alabynda «Qaz dauysty Qazbekting dauysy qalyp qoyghan. Búl  «Alshynbay alshang basyp, Qúnanbay meshit túrghyzyp, Abaydyng Bójeymen jolyghysqan, kepiyetti topyraq. Búl arada Tәttimbet kýy shertip, Ámire әn әueletken. «Ýshqara, Kent tauynda asyl tughan, Mәdiydey aspanynda jasyn tughan. Álemning jalghasty әni  jandy terbep, Ólenning aldaspany Qasym tughan...» «Qaynar», «Alakól», «Alakólding aqsha búlttary»,» Saryaghash».»Abaydyng Qasqa búlaghy», «Qoltanba», «Ýsh tal ýki», «Úrshyq» t.b. ólenderinde de osy mazmún, osy saryn jalghasa týsedi.

Qazaqta « Óz aghasyn aghalay almaghan, kisi aghasyn jaghalay almaydy» degen sóz bar. Búl  aytugha jenili bolghanymen salmaghy asa auyr kepiyetti sóz. Últyn sýiy últshyldyqqa jatpaydy. Kezinde óz últynnyng ghana atyn atap, sony әspettesen, pәleli jaghdaylar da tughan. Elin sýy jәne sol eldi sýietinin jalpaq әlemge jar sala aitu naghyz parasatty jannyng әreketi. Ádebiyet tarihynda últyn sýidyng neshe aluan aishyqty, oramdy qaghidalary bar. Kezinde naghyz últ jandy ýlken aqyn Júban Moldaghaliyev «Men qazaqpyn» degen dastan jazdy. Shygharma kýlli elding qoldan tastamay sýiip oqityn kitabyna ainaldy. Bir jaqsysy sol dastan kýni býginge deyin oqylyp jatyr. Júbangha eliktep birneshe aqyn poeziyalyq shygharmalardy ómirge keltirdi.  Sonyng biri Bauyrjan Jaqyp. Onyng Alash turaly, tәuelsizdik pen elimizding býgini jayly tolghaulary da erekshe naqyshpen jazylghan. «Men- qazaqpyn»degen óleninde bylaysha tebirenedi.

Elim-ay dedim, egildim,
Halqym-ay dedim sógildim.
Anqasy kepken anyzaqqa,
Aq nóser bolyp tógildim...

Ol tek otanymyzgha ghan emes, shet elderge de aty tanymal aqyn. Ol Almatyda, Pisundada ótken jas aqyndar festivaline qatysyp, ózining jaqút jyrlarymen kózge týsti. Atalghan qalalarda ótken jyr jarysynyng diplomanty boldy. Ólenderi orys tiline audaryldy. Elimiz tәuelsizdik alghannan keyin aqyn tipten qanatyn jazyp, qúlshyna jyr jazdy. Shet el asuy molygha týsti.Týrkiyanyng Stambul, Elazygh shaharlarynda, Ázerbayjannyng Baku, Makedoniyanyng  Skopie, Struga,  Kosovonyng Prishtina, Serbiyanyng  Mavrova qalalarynda ótken býkiltýrkidýniyesi jyr festivaliderinde qazaqtyng qara ólenining mereyin ósirip, abyroyyn asqaqtatty. Aqyn shygharmalarynyng bir parasy bauyrlas júrtqa arnalghan. Búghan aqynnyng «Ashhabad әserleri», «Týrikmen súlulary», «Ystambul». «Anadolydaghy jyr keshi», «Qazaq- qyrghyz bir tughan». «Qyrghyz  qyzyna» t.b. ólenderi jatady. Qaysy ólendi alyp qarasaq ta ózindik oi, kórkem beynesimen eriksiz kóz tartady. Oqy berging keledi jәne oqy beresin. Beyne shóldep kelip, qaynardan tap- taza, móp- móldir su ishkendey bolasyn. Osy atalghan ólenderding ishinen qyrghyz taqyrybyna arnaghan ólenderi sәtti shyqqan.

Azattyqqa úmtylghan,
Janaryna núr túnghan.
Alataudy tel emgen,
Qazaq- qyrghyz,- dostyghy tipten berik. Qobylandy Men Manas eki elge de ortaq mýralar.

Abay menen Toqtaghúl,
Shyng basyna qonghan sóz.
Jambyl menen Osmonqúl,
Nóser bolyp jaughan sóz.

Múhtar menen Shynghys bop,
Álem meyiri qanghan sóz.
Sózding bilgen qadirin,
Qazaq- qyrghyz bir tughan!

Aytylady yrymyz,
Birge tudy jarqyrap,
Tәuelsizdik kýnimiz,
Qazaq- qyrghyz bir tughan!

«Bilte shamnyng jaryghy «turaly az ghana aitarymyz aitylyp ta bitti. Múqabasy da әdemi, kelisti jyr kitabyna asa bir rizashylyqpen qarap, onyng avtoryna jaratushydan mol shapaghat tiledik.  Sonyra myna bir jәidi de aita ketken jón tәrizdi. Aqyn elimizding qay jerin jazsa da,ózindik bir ústanymnan auyspaydy. Meyli ol Shynghystau bolsyn, meyli Torghay, Jetisu bolsyn jyr joldaryna sol aradan shyqqan últ biliktilerin, el jaqsylaryn atap ótedi. Nege óitedi, onyng da ózindik syry bar. Sebebi, aqyn әlgi aty atalghan adamnyng qaydan shyqqanyn, qay ónirde dýniyege kelgenin, bylaysha aitqanda geografiyalyq ortasyn bilsin deydi. Mәselen  Qanysh pen Marghúlannyng ghalym ekenin,  nemese Maghjan men  Sәkenning aqyn ekenin kózi qaraqty jannyng bәri biledi. Biraq  sol úly túlghalardyng qazaqtyng qay jerinde tughanyn, bylaysha aitqanda geografiyalyq ortasyn bile bermeydi. Osy kýni zaman basqa, dýnie repeti bólek.  Jahangha kompiuter men elektronika biyligin jýrgizip túrghan kez. Qaghazy ghylmi, әdeby múra kýn ótken sayyn ysyrylyp, artta qalyp barady.  Kitap oqu degen joqtyng qasy.  Osy kýngilerding bir kózi tele qobdishada bolsa, bir kózi qalta telefonda. Osy ekeui ózine deyingining bәrin joldan shygharyp, alabóten biylik mәrtebesin alghan. Osyny eskergen aqyn óz jyrlary arqyly sol týitkildi sheshuge kýsh salady. Meyli ol kim bolsa, sol bolsyn, әiteuir birdemeni bilse eken, kókiregine azdap bolsa da, shapaghat núry tógilse eken dep tileydi. Qoryta kelgende ,«Bilte shamnyng jaryghy» últtyq әdebiyetimizding tórinde óshpey janyp túratyn, býgingi qazaq ólenining  altyn shyraq sipatty, bereri mol, boyauy qanyq, poeziyadaghy jetistik derlik qúndy shygharma. QazaqstanJazushylar odaghy úsynyp otyrghan búl kitap Abay atynaghy Memlekettik syilyqqa әbden layyq!

Dәnesh Ahmetúly,

Qazaqstan Jazushylar odaghynyng mýshesi, Qazaqstannyng Qúrmetti jazushysy