Du Fu 杜甫 (712-770 j.) – Tang dәuirindegi qytay aqyny. Ol sheneunik otbasynan shyqqan Du Sheniyani aqynnyng nemeresi.

Túnghysh ólenin 7 jasynda shygharghan. Du Fu jas kezinde Qytaydy kóp aralap, qytay halqynyng ómirimen jete tanys bolghan. «Arular turaly jyr», «Bozbala jayynda» atty enbekterinde aqyn saraydy tónirektep jýretin dýniyeqonyz sheneunikterdi ajualaydy. Du Fudyng «Astanadan Fynsyanigha attanarda, jýregimdi ne kórnedi» poemasy (755 j.) adamdar tendigin ansaghan armangha toly.

Du Fu – peyzajdyq lirikanyng maytalman sheberi, adamdar arasydaghy jarasymdylyqtyn, tabighattyng asqan jyrshysy («Kóktemgi su», «Tang sәride oyanam» t.b.).

Du Fu shyghys poeziyasynyng damuyna ýlken әser etti. Qytayda Du Fudy «jyr ústazy» dep ataydy. El kezip, kóp qanghyrghan Du Fu joqshylyqtan óledi.

Ay tolghanda

Kýmis tabaq ay kezedi, jalghyzsyrap aspanda,
Ýiding ishin qarsy aldynan, jaynatyp núr shashqanda.
Ay núrynda ózen beti,  aq jal tolqyn oinaghan,
Su saghymmen ýy esigi, úqsar diril  basqangha.
Órkesh-órkesh búira jaldy, súlu saghym aumaydy,
Kóz aldyna kólbiretip, kýmis kilem asqangha.

Aydyng núry aimalaydy, shashylyp jer-jahangha,
Núrgha bógip mýlgiydi orman, jym-jyrt qana japanda.
Qaraghayly qaptaldaghy, alystaghy auylym,
Eske týsip saghyndyrdy-au, endi tynysh jatam ba?
Átteng bir kýn aily keshte, júpar darshyn astynda,
Bas qosylyp tuystarmen, auyl dәmin tatam ba?!

《月圆》

孤月当楼满，
寒江动夜扉。
委波金不定，
照席绮逾依。

未缺空山静，
高悬列宿稀。
故园松桂发，
万里共清辉。

Surettegi býrkit

Appaq torghyn ýstinde, ayaz-boran aqyryp,
Shauly qyran tilenip, úshpaq shabyt shaqyryp.
Qyran janar sholady, qylt etkendi jibermey,
Týspekshi әkki týlkige, bolat túyaq batyryp.

Tomaghasy alynyp, qyran kózin ashqanda,
Qaghar edi-au qanatyn, samghap shyrqau aspanda.
Shyghar em men sherimnen, surettegi sol qyran,
Paniydegi topasqa, týsip qanyn shashqanda!

画鹰

素练风霜起，
苍鹰画作殊。
㧐身思狡兔，
侧目似愁胡.

绦镟光堪擿，
轩楹势可呼。
何当击凡鸟，
毛血洒平芜。

Kóktemde Ly Baydy saghynghanda

Tendesi joq deuge Ly Bay tolymdy,
Tilge jenil, jyrlary oigha qonymdy.

Shalqar shabyt, úshqyr qiyal iyesi,
Dara tughan dana jyrdyng kiyesi.

Jyrynda bar batyr Iúishin aibary,
Baujaudyng bar jomarttyghy jaydary.

Men qydyryp Uihy ózeni jaghasyn,
Aralasam kóktemde orman arasyn.

Sen Jiyansudyng shyghysynda aspangha,
Kóz alasyng saghynysh búlt basqanda.

Átteng qashan eki aqyn tabysyp,
Jyr oqyrmyz shalqyp bokal qaghysyp.

春日李白

白也诗无敌，
飘然思不群。
清新庾开府，
俊逸鲍参军。

渭北春天树，
江东日暮云。
何时一樽酒，
重与细论文。

Esirik erkek

Uanly kópir batysy, bar shóp kýrke lashyghym,
Elep eshkim kelmeydi, jalghyzsyrap jasydym.
Aluan gýlder bar-bar biraq, ainalamda ashylghan,
Kónil tolqyp kók Lansan, ózenindey tasydym,
Óz jaramdy onasha, ózim ghana qasydym.
Súlu bambúk túlghasyn jibek samal óbedi,
Lala gýlge mamyq búlt, mayda janbyr tógedi.
Samalmenen keledi, sarana shóp iyisi,
Ásemdikke әuestik, aitar sózim kóp edi,
Amal neshik qasiret, qabyrghamdy sógedi.
Baghzor mansap dostarym, qay zaman hat ýzgeli?
Ash qaryn úl qaraydy, múng múndalap jýzdegi.
Úlymnan da úyalam, mýsirkeymin múnayyp,
Janym qurap barady, japyraqtay kýzdegi.

Kóz aldymda kólbendep, esirik kez izderi.
Qu sýiekpin qausaghan, kómer bir kýn qútylyp,
Mansap baylyq bәri joq, bәrin bolgham útylyp.
Óz kezinde elirgen, erkek edim esirik,
Áli sonday esirem, barghan sayyn qútyryp,
Jer astyna qay kýni ketkenimshe jútylyp.

狂夫

万里桥西一草堂，
百花潭水即沧浪。
风含翠篠娟娟净，
雨裛红蕖冉冉香。

厚禄故人书断绝，
恒饥稚子色凄凉。
欲填沟壑唯疏放，
自笑狂夫老更狂。

Jalghyz qaz

Toptan qalghan jalghyz qaz, su iship, shóp shalmaydy,
Serikterin izdeydi, sharlap úshyp shalghaydy.
Qayda ketken qaz keruen, búlttar jútyp qoyghan ba?
Shalqar kókte jalghyz qaz, ayaushy joq zarlaydy?

Kókjiyekke kóz qadar, kóringendey top qazdar,
Súnqyldaydy qús keude, órtenerdey ot mazdar.
Kógala ýirek kóldegi, qaydan úqsyn qaz múnyn,
Tastap ketken kóp qazdar, qúlazidy kók sazdar.

孤雁

孤雁不饮啄，
飞鸣声念群。
谁怜一片影，
相失万重云？

望尽似犹见，
哀多如更闻。
野鸦无意绪，
鸣噪自纷纷。

Iýeyang samaldyghyna shyqqanda

Kórsem-au dep Dúnting kólin kópten beri ansagham,
Býgin Iýeyang sarayynan kóz sap túryp tamsanam.
Shyghysy men ontýstigi U eli men Chu eli,
Ózen jatyr eki aiyryp qalyng qoldy samsaghan.

Shegara joq ay men kýnde, kólde qalqyp kezedi,
Jan dostardan hat-habar joq, mennen nege bezedi?
Jalghyz qayyq, jalqy pende, su betinde sopidym,
Auru mendep, qayghy qajap, janymdy uday ezedi.

Maghan mәlim ana taudyng ar jaghy ghoy teriskey,
Jaulasqan el bir birimen ólispey ne berispey.
Qayyqtaghy qauqarsyz shal jel aghyzghan kóz jasyn,
Ne qylarmyn tәiir-ay, qayghyrghanmen tek ishtey!

登岳阳楼

昔闻洞庭水
今上岳阳楼。
吴楚东南坼，
乾坤日夜浮。

亲朋无一字，
老病有孤舟。
戎马关山北
凭轩涕泗流。

Chu uәziri

U Hou degen qaru tóre, danqyn dara qaldyrghan,
Talay bozdaq tauap etu ýshin izdep qanghyrghan.
Qayda deseng tauaphana Ju Gylyangha arnalghan,
Chyndudaghy arshaly tau arasyna saldyrghan.

Jasyl maysa túrghandayyn, jarqyratyp jan salyp,
Baspaldaqtan kóktem kórkin, kóresing sen tamsanyp.
Mysyq torghay әn salady arasynda bútaqtyn,
Esil erding aruaghynday kelgenindi qarsy alyp.

Ýsh patshalyq zamanynda, bas iyzegen danalar,
Bola bilgen әke-bala handar ýshin qara nar.
Eng songhy sol Uy bektigin baghyndyrar saparda,
Kim oilaghan dep súm ajal jol ortada jan alar?

Armany bar – arqaly el, torqaly jer dittegen,
Ýlesi bar Orta jazyq ordasyna tiktegen.
Batyrym-ay baqyl bolghyn, úlastyryp úrpaqtar,
Ary qaray jalghap jatyr armanyndy bitpegen.

蜀相

何处去寻找武侯诸葛亮的祠堂？
在成都城外那柏树茂密的地方。
碧草照映台阶自当显露春色，
树上的黄鹂隔枝空对婉转鸣唱。

定夺天下先主曾三顾茅庐拜访，
辅佐两朝开国与继业忠诚满腔。
可惜出师伐魏未捷而病亡军中，
常使历代英雄们对此涕泪满裳！

Ayly keshte saghyndym bauyrlardy

Qarauyldyng qaghyldy barabany,
Kóshe jaqqa endi kim bara alady?
Qanqyldaydy synar qaz, tek sol ghana,
Shegaranyng typ-tynysh bar alaby.

Qyrau týsip appaq bop aily keshte,
Aydy kórsem tughan jer týsedi eske.
Bauyrlarym qayda jýr eken qazir,
Toz-toz bolyp torghaysha ketti emes pe?

Hat-habaryn qay zaman almaghangha,
Bauyrymnyng bәri aman qalmaghan ba?
Qarghys atqyr búl soghys toqtar bәlkim,
Bәrimizdi typ-tipyl jalmaghanda!

月夜忆舍弟

戍鼓断人行，
边秋一雁声。
露从今夜白，

月是故乡明。
有弟皆分散，
无家问死生。
寄书长不达，
况乃未休兵。

Kýrenkeyge kýrsinu

Aulada bar  kýrenkey gýl ósirgen,
mezgilinen keshiktirip kóshirgen.
Chonyang keldi, qauashaghy әli kók,
Kóz qandyryp kóre qoyar sәni joq.

Áli-aq kýz kep, suyq yzghar shashady,
Dirdektegen mastar kózin ashady.
Ne paydasy sonda qalyp sýlderin,
Ashylghany tam-túmdaghan gýlderin?

Gýl qashanyng syrtynda túr ashylyp,
Dala gýli tau iyisi shashylyp.
Sol gýlderdi ýzip әkep shoghymen,
Tamashalar adamdar top-tobymen.

Erte ashylghan gýlder erte saudyrar,
Sәnsizdikten adamdar kóz audyrar.
Tek kýrenkey qaulap ósip túrady.
Ayaz aptap, qarly boran úrady...

庭前甘菊移时晚，
青蕊重阳不堪摘。
明日萧条醉尽醒，
残花烂熳开何益。

篱边野外多众芳，
采撷细琐升中堂。
念兹空长大枝叶，
结根失所缠风霜。

Tughan jerge tek týsimde baramyn

Soghys dabyl ýrtis-ýrtis qaghylyp,
Birde ashylyp, birde joldar jabylyp.
Tau týksiyip, ózen óksip aghady,
Tabighattan tanylady taghylyq.

Men bir shalmyn kezip jýrgen jan saugha,
Jyrtyq tonym jaramaydy qamsaugha.
Ýsh patshagha úlasypty ýsh býlik,
Kәri janym tughan eldi ansauda.

Tek týsimde tughan jerge baramyn,
Dauyl soghyp, dýley tolqyn jaramyn.
Ýrpek bas tal asau Shiyanjiyang jaghasy,
Kórsetedi qarauytqan baranyn.

Tughan jerge jetsem-au dep asygham,
Kórinbeydi Hiyshúy qayda tasyghan?
Jeldey esip jettim mine Chan-angha,
Kókirek dert, ishim uday ashyghan!

Chu jeri eken, bildim Chan-an emesin,
Bәri ókinish, bәri qiyal elesim.
Oyana sap jazdym osy ólendi,
Tughan el-jer úmytty eken demesin!

归梦

道路时通塞，
江山日寂寥。
偷生唯一老，
伐叛已三朝。

雨急青枫暮，
云深黑水遥。
梦归归未得，
不用楚辞招。

Aryq at

Jan serigim jalghyz atym astymda,
Aryq atpen az joldy men bastym ba?
Erteli-kesh jelge qarsy jelemin,
Úly qorghan syrtyn kózdep kelemin.

Ózim auru, qausaghan shal qanghybas,
Atym aryq, jýrisim bir mandymas.
Amalym ne jalghyz atym mingenim,
Jalghyz atyn ayamaydy kimde kim?

Januarym jatyrqaudy bilmeydi,
Ýrku degen kәperine kirmeydi.
Su ishkizip, men jemdeymin shóp berip,
Sen jelesing meni ertesi bókterip.
Kelemiz biz kýndi osylay ótkerip.

乘尔亦已久，
天寒关塞深。
尘中老尽力，
岁晚病伤心。

毛骨岂殊众，
驯良犹至今。
物微意不浅，
感动一沉吟。

Qar jaughanda

Qan maydanda qar kómdi ghazez basty,
Kóldetedi kәri shal kózden jasty.
Kóship búlttar jónkilip bey uaqytta,
Qar úitqytyp boz boran kәrin shashty.

Sharap qúighan qapaghym qayda qalghan?
Kóp qaradym tappadym ainalamnan.
Oshaqta ot janady jalandaghan,
Aumaydy bir qyp-qyzyl aidaghardan.

Ot basynda otyrmyn qayghy qaptay,
Alghy shepten art jaqtan habar tappay.
Erbendeymin auagha jazu jazyp,
Ósiyet bop artyma qalar hattay.

战哭多新鬼，
愁吟独老翁。
乱云低薄暮，
急雪舞回风。
瓢弃尊无绿，
炉存火似红。
数州消息断，
愁坐正书空。

Kýn batqanda

Kýn enkeyip terezege kelgende,
Asyp qoyghan sekildendi perdemde.
Ar jaghynda diqan búlaq basynda,
Erteli kesh-basady bir erbenge.

Búlaq boyy búlyqsyghan maysalar,
Alau shasha aluan gýlder jayqalar.
Bireu otyn jarsa, bireu as istep,
Kól betinde iyesiz qayyq shayqalar.

Qústar sayrap, әuen tauyp jarasym,
Torghay qughan shybyn-shirkey qarasyn.
Qoyshy bәrin, qúy qoyyrtpaq sharapty,
Isheyin bir ishtegi sher tarasyn!

落日

落日在帘钩，
溪边春事幽。
芳菲缘岸圃，
樵爨倚滩舟。

啅雀争枝坠，
飞虫满院游。
浊醪谁造汝，
一酌散千忧。

Kóktem taghy kelgende,
Jyraq elden, jerden de;
Auyldy ansap múnayam,
Men sergeldeng shermende.

Tastap Jiyanchyng qalany,
Ánge qosyp dalany;
soltýstikke taghy da,
Qazdar qaytyp barady.

Keler-keter erkimen,
Qanaty bar serpigen;
Qaz qúrly da bola almay,
Jyr jazam múng dertimen.

归雁

东来万里客，
乱定几年归？
肠断江城雁，
高高向北飞。

Sermende seranasy

Men Loyannan qay zaman kettim jylap,
Tórt myng ly jer osynda jettim jyraq.
Beyne qanbaq qanghyrghan beynet aidap,
Hal-jayymdy qoymaydy eshkim súrap.

Anlushan men Shysyming býlik salghan,
Shyndyq ashy búl kýnde ýmit jalghan.
Býlikshiler jaulaghan Orta jazyq,
Týrshiguge qúlaghyn týrip qalghan.

Jer qúlazyp, el tozghan qúty qashyp,
Tabighat pen soghystyng júty bysyp.
Kóz satamyn Jiangynyng syrt jaghynan,
Atameken ansatyp júrty qashyq.

Shegarany kýzding súr búlty basqan,
Ótkizbeydi әskerler myltyq asqan.
Ózek jalghap ózennen ótti kýnder,
Týnde úiqy, kýndizi kýlki qashqan.

Zildey basyp qayghy múng auyrlasty,
Atajúrtty, saghyndym bauyrlasty.
Qartayghanda qanghyrtsa qu basyndy,
Qalay ghana jýreging auyrmas-ty?

Aspanda aigha zәrli týn telmiremin,
Talay-talay ezilip, eljiredim.
Mamyq búlt bop qalqydym qiyal kógin,
Júldyzdarday tang ata seldiredim.

Sy-tu qoly Hy-yandy aldy degen,
Bir habargha quanyp qaldym eren.
Iouyandy alsa bel sheshpey Liguanby er,
Shýiinshindi al, qolymda bardy berem!

恨别

洛城一别四千里，
胡骑长驱五六年。
草木变衰行剑外，
兵戈阻绝老江边。

思家步月清宵立，
忆弟看云白日眠。
闻道河阳近乘胜，
司徒急为破幽燕。

Ózen boyyndaghy samaldyqta

Shuaqty kýn maujyray núryn shashyp,
Samaldyqta jatyrmyn, keudem ashyq.
Men oqysam «týz jyryn» maqamdatyp,
Saz qosady saryldap ózen tasyp.

Onasha bir jatyrmyn ózim ghana,
Aspandaghy aq búltqa kózim sala.
Qalqidy búlt aspanda sekildenip,
Ayta almaghan oiym men sózim shala.

Jazgha ainalyp barady kóktem aunap,
Jasyq kónil qashamyn kópten aulaq.
Kýlli ghalam ne kerek ósken qaulap,
Bәrin uaqyt tozdyrar ótken zaulap!

Shyghysynda ózenning qylysh oinap,
Qyrqysqandar qylyghyn qashan qoymaq?
Astanagha әr joly qaytqan sayyn,
Qamyghamyn el qamyn mýnmen oilap.

江亭

坦腹江亭暖，
长吟野望时。
水流心不竞，
云在意俱迟。

寂寂春将晚，
欣欣物自私。
江东犹苦战，
回首一颦眉。

Toqyrau kezinde

Tabighattyng jamaly,
Jiyrma tórt amaly,
Álemine adamzat,
Ábden úqsap qalady,
Parqy bar tek shamaly.

Kelgen kezde toqyrau,
Múzda bolar bopyrau.
Kóktem keler keshikpey,
Keng dalagha osynau.

Jay jatady keshte tym,
Qyzdar tigip kestesin.
Torghyn kiyip qalaysha,
Maqta kýrdek sheshpesin.

Yghy-jyghy qorjadan,
Qatar-qatar morjadan.
Búrqyraydy aq shuda,
Aq tilektey joldaghan.

Qantar qystan jerigen,
Ózende múz erigen;
Jaghasynda tal-terek,
Mayysady ebiden.

Taudyng ortan belinen,
Qaysarlyqqa teligen;
Kóz tartady shytyr gýl,
Byqpay yzghar jelinen.

Kóz aiym bop qalayyn,
Tughan jerge balayyn.
Toltyr qane bokaldy,
Bir-aq qaghyp salayyn.

小至

天时人事日相催，
冬至阳生春又来。
刺绣五纹添弱线，
吹葭六琯动浮灰。
岸容待腊将舒柳，
山意冲寒欲放梅。
云物不殊乡国异，
教儿且覆掌中杯。

Nәzik qúraq

Kórgin qúraq qamysty,
Jelge qalay qarysty,
Júlqylasa júlynbay,
Jerge qalay jabysty.

Nәzik qúraq nayqalyp,
Ósken kezde jayqalyp.
Shyq tógilip túrady,
Ay núrynda shayqalyp.

Kýltelenip shashaghy,
Az uaqyt gýl ashady.
Sugha týsip kóp ótpey,
Sýlu sәni qashady.

Qayran shaqtar qúraqtay,
Almaghangha túraqtay.
Keregi ne ókinip,
Jauaby joq súraqtay.

摧折不自守，
秋风吹若何。
暂时花戴雪，
几处叶沉波。
体弱春风早，
丛长夜露多。
江湖后摇落，
亦恐岁蹉跎

Qytay tilinen audarghan Qanatbek Júmabayúly.

Dayyndaghan Álimjan Áshimúly.

Abai.kz