Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Janalyqtar 3290 0 pikir 23 Qantar, 2014 saghat 06:32

Erlan Bapanov. «Euromaydandaghy» teketires: ne bel ketedi, ne belbeu ketedi

Ukrainanada qazir sayasy kýshterding teketiresi jýrip jatyr. Búl әsirese 2013 jyldyng 21-qarashasynda el ýkimetining euroyqpaldastyq ýderisin toqtatu әri Europa Odaghymen qauymdastyq turaly kelisimge qol qongdan bas tartu turaly sheshiminen keyin shiyelenisip ketti.  Euroyqpaldastyqty qoldaugha baghyttalghan jappay sharalar birneshe qalada kórinis berdi.  Kiyevting ortalyq alany qaqtyghysushy taraptardyng basty arenasy bolyp otyr.

   Qúqyq qorghau organdarynyng «Euromaydandy» kýshpen taratugha әrekettengen qatang is-qimyldary otqa may qúiyp, adamdardyng kóshege jappay shyghuyna úlasty. Qazirgi uaqyttaghy sherushilerding basty talaby – euroyqpaldastyqty jalghastyru, ýkimetti dogharysqa jiberu, merziminen búryn preziydenttik jәne parlamenttik saylau ótkizu, polisiyamen qaqtyghysqa qatysushylardy bosatu әri olargha raqymshylyq jasau bolyp otyr.

  Ukraina Bas prokuraturasynyng mәlimetterine qaraghanda, 2013 jyldyng 24-qarashasynan beri el astanasyndabolghan tәrtipsizdikter barysynda 400-den astam adam týrli dene jaraqatyn alghan. Áli kýnge deyin Nezalejnosty alany sherushilerge lyq toly, onda shamamen 4 myngha juyq adam túr.

Ukrainanada qazir sayasy kýshterding teketiresi jýrip jatyr. Búl әsirese 2013 jyldyng 21-qarashasynda el ýkimetining euroyqpaldastyq ýderisin toqtatu әri Europa Odaghymen qauymdastyq turaly kelisimge qol qongdan bas tartu turaly sheshiminen keyin shiyelenisip ketti.  Euroyqpaldastyqty qoldaugha baghyttalghan jappay sharalar birneshe qalada kórinis berdi.  Kiyevting ortalyq alany qaqtyghysushy taraptardyng basty arenasy bolyp otyr.

   Qúqyq qorghau organdarynyng «Euromaydandy» kýshpen taratugha әrekettengen qatang is-qimyldary otqa may qúiyp, adamdardyng kóshege jappay shyghuyna úlasty. Qazirgi uaqyttaghy sherushilerding basty talaby – euroyqpaldastyqty jalghastyru, ýkimetti dogharysqa jiberu, merziminen búryn preziydenttik jәne parlamenttik saylau ótkizu, polisiyamen qaqtyghysqa qatysushylardy bosatu әri olargha raqymshylyq jasau bolyp otyr.

  Ukraina Bas prokuraturasynyng mәlimetterine qaraghanda, 2013 jyldyng 24-qarashasynan beri el astanasyndabolghan tәrtipsizdikter barysynda 400-den astam adam týrli dene jaraqatyn alghan. Áli kýnge deyin Nezalejnosty alany sherushilerge lyq toly, onda shamamen 4 myngha juyq adam túr.

     Keybir esepteulerge qaraghanda, qazirding ózinde uaqytsha sharalardyng saldarynan ukrain tarapy TMD elderimen syrtqy sauda-sattyqtyng shamamen 20 payyzyn joghaltyp alghan. Al, Ukraina shyghys kórshilerimen aradaghy kópirdi kýrt ýzuge de niyetti emes. Alayda syrtqy oiynshylar qatang talap qoyyp, birjaqty tandau jasaugha mәjbýrleude.

   Ótken jyldyng 13-jeltoqsanynda biylik pen oppozisiya «Ukrainany biriktiremiz» degen úranmen ótken dóngelek ýstelde  V.Yanukovich qarsylyq sharalaryna qatysqany ýshin tútqyngha alynghandargha raqymshylyq jasaugha, sonday-aq oppozisiya men biylikting kelissózder jýrgizui barysynda kýsh qoldanugha moratoriy engizuge kelisip, Euroyqpaldastyq jolyn odan әri qaray jalghastyrugha uәde bergen edi. Alayda múnyng bәri adyra qaldy dese bolady.

   Sebebi, 17-jeltoqsanda Resey jәne Ukraina preziydentteri Mәskeu Ukrainanyng qúndy qaghazyna Reseyding últtyq әl-auqat qorynan 15 milliard dollar salatyny turaly keliskeni belgili boldy. Sonday-aq, Putin men Yanukovichting kezdesuinen keyin Reseyding «Gazprom» mekemesi Ukrainagha gazdyng baghasyn ýshten bir esege tómendetkeni habarlandy. Búl degenimiz Resey tarapy qaryz berip, Ukrainany jipsiz baylaudyng bir amaly ekeni anyq. Búl mәlimetti estigen ukrain halqy 19-qantarda dýrligip, Kiyevtegi qaqtyghystar qayta jalghasty. Qaqtyghys saldarynan kóterilisshiler tarapynan da, tәrtip saqshylarynan da jaraqat alghandar sany kýn sanap artuda. Júrt etek-jenin jinap bolmastan Ukraina biyligi mitingter men basqosulargha qatysqandardy  qatang jazalau turaly zang jobasyn qabyldap jiberdi. Zannyng qabyldanuyna qarsylyq bildirip 19- 20 qantarda kóshege narazylyqqa shyqqan myndaghan demonstrant milisiyamen qaqtyghysyp,   eki jaqtan 200-ge juyq adam zardap shekken.

  Ukraina premier-ministri Nikolay Azarov eger «arandatushylar» Kiyevtegi әreketin toqtatpasa, ýkimetke narazy sherushilerge qarsy kýsh qoldanylady» degen eskertu jasady.  20-qantarda Kiyevtegi demonstranttar men milisiyanyng qaqtyghysynan habar taratyp jýrgen REN TV, 5 kanal, 1+1, STB, ICTV, «Vestiy»  arnalary men  LB.ua. gazetining ókilderi,  jalpy sany 30 jurnalist zardap shekti. Sonymen qatar, «Euromaydan» aksiyasy jetekshilerining biri Igori Lusenkony belgisiz adamdar úrlap әketipti. Qaqtyghys alanyndaghy «Berkut» milisiya jasaghy demonstranttardy Euromaydannan  tyqsyryp shyqpaq bolyp, travmatikalyq qaru, kózden jas aghyzatyn gaz qoldanghan. Ukraina oppozisiyasy qaqtyghystargha preziydent Viktor Yanukovich jauapty dep, onymen dereu kezdesudi talap etip otyr.

  Al, BÚÚ adam qúqyqtary jónindegi jogharghy komissary Navy Pilley Ukraina zandary adam qúqyqtary jónindegi halyqaralyq zannamalargha sәikes kelmeydi degen pikirde. Onyng aituyna qaraghanda,  «búl zandar azamattardyng oi-pikir erkindigin, beybit jiyn ótkizu, aqparat alu erkindigin jәne azamattyq qoghamnyng erkin júmys isteu qúqyqtaryn búzady», sondyqtan ol alandaushylyq bildire otyryp  Ukraina biyligin  qabyldanyp ketken qatal zannyng kýshin jonggha shaqyrghan. 

 «Udar» partiyasynyng kóshbasshysy Vitaliy Klichko Ukrainanyng Qoghamdyq telearnalarynyng birine bergen súqbatynda eldegi jaghdaydyng ushyghyp ketkendigin jәne halyq azamattyq soghystyng aldynda túrghandyghyn mәlimdedi. «Qazirgi memlekettik jýie halyqqa júmys istemeydi, ol tek biyliktegilerge ghana júmys istep túr»,− dedi ol. Qalay degenmende ukrain halqy ózin mýddege berik, namysqoy halyq ekenin anghartty. Sondyqtan olar biylik tehnikasynyng tabanyna taptalghanyna qaramastan  talaptaryn tyndatpay, alannan qaytpaytyndaryn mәlimdep otyr.

P.S.

Tayau kýnderden beri Kedendik odaq Ukrainadan búryn Reseyding ózine tiyimsiz degendi orys ekonomisteri sarapqa sala bastady. «Ukraina, - deydi sarapshylar, - Reseyden arzangha kógildir otyn alyp ony Europagha satuy mýmkin. Sóitip eki jep biyge shyghuy yqtimal». Esterinizge sala keteyik, Kiyevtegi sayasy sipat alghan qarbalas bastalghangha deyin RF preziydenti Putin Resey naryghyn Ukrainadan shyqqan tauralar jaualap alghanyn qynjyla aityp jýrgen. «Ukraina Kedendik odaq qúramyna qabyldansa, bizding naryq alany ukrain kәspkerlerining ónimine tolyp ketedi. Putin nege osyny eskermeydi? Bizding biylik ózge eldermen qarym-qatynas barysynda ekonomikalyq emes, sayasy mýddeni birinshi oryngha qoyady. Búl – Resey halqy ýshin tiyimsiz mýdde», - deydi orystar.  

Abai.kz

0 pikir