Týrkiyada salynyp jatqan AES AQSh-tyng sanksiyasyna ilikti
Týrkiyada salynyp jatqan AES AQSh-tyng sanksiyasyna ilikti. Búl turaly The Wall Street Journal jazdy.
Amerikalyq basylym Tramp әkimshiligi týrikting túnghysh atom elektr stansiyasyn Reseyding jýzege asyruyna kedergi jasap jatqanyn bildirdi.
WSJ mәlimetinshe, AQSh reseylik "Gazprombanktin" JPMorgan bankine audarghan 2 milliard dollar qarajatyn "qatyryp" tastaghan. Búl aqsha audarymy týrkiyalyq "Akkui" AES-ining qúrylysyn jalghastyrugha arnalghan eken.
"Búl jerde әngime Reseydin Týrkiyagha bergen krediyti turaly bolyp otyr. Ol nesiyeni Mәskeu ózi salyp jatqan AES qúrylysyn qarjylandyruy ýshin Ankaragha bergen bolatyn. Endi onsyz joba әri qaray daghdarghaly túr", – dep jazady "Oilcapital" mamandandyrylghan portaly.
Reseylik basylymnyng dereginshe, "Gazprombank" atom stansiyasy jobasynyng birinshi kezegin jýzege asyru ýshin Týrkiyagha jalpy somasy 9 milliard dollar kredit beruge tiyis edi. Ankara ol aqshany әri qaray "Rosatomgha" tóleydi.
Resey bankteri jappay sanksiyagha ilikpey túrghanda, 2022 jyldyng jazynda osy somanyng 3 milliardyn Resey Citi bank arqyly audardy. Artynsha taghy 2 milliard dollardy JPMorgan banki arqyly týrikting Ziraat bankine joldap ýlgerdi.
Qalghan jartysynyng endi Týrkiyagha jetpeytin týri bar. Batys "Rosatom" qolgha alghan týrikting atom stansiyasyn jan-jaqtan sanksiyalyq qyspaqqa salyp jatyr.
Reseylik aqparat qúraldarynyng jazuynsha, Amerika bastapqyda osy astatók aqshany tegis kәmpeskelep, tәrkilegisi kelipti-mys. Biraq Týrkiyamen qarym-qatynasyn búzbau ýshin qarajatty búghattap tastaugha úigharghan eken.
Yaghni, Tramp biyligi Kremlimen kelissózderi kezinde múny da Mәskeuge qatysty qysym tetigi retinde qoldana alady.
Aq ýy әzirge búryn engizilgen sanksiyalardy ainalyp ótuge jәne soghan kómektesuge talaptanatyndargha qatysty sanksiyalar kýsheytiletinin mәlimdedi.
The Wall Street Journal súrau joldap, Týrkiyanyng Energetika ministrligine de jýgingenin habarlady, biraq týrik tarapynan týsinikteme ala almapty.
Al, "Rosatom" ókili óz kommentariyinde búl sanksiyalardy "әdiletsiz" dep sanaytyndaryn jәne reseylik memlekettik atom korporasiyasyna mәselening sheshiluin kýtu ghana qalatynyn jetkizgen.
Resmy saytynda "Rosatom" qazirgi kezde shetelde nebәri 7 AES salyp jatqany turaly aqparatyn jariyalady.
Onyng ishinde Týrkiyadaghy "Akkui", Ýndistandaghy "Kudankulam", Vengriyadaghy "Paksh-2", Bangladeshtegi "Ruppur", Mysyrdaghy "Eli Dabaa", Qytaydaghy "Suydapu" men "Tyanivani" bar. Resmy derek boyynsha búlardyng qúrylysy úzaq jyldardan beri jýrgizilip jatqanymen, tolyq ayaqtalmaghan.
"Rosatom" aqparatynsha, Jerorta tenizining jaghalauynda (AES-ti suytu ýshin orasan zor kólemde su talap etiledi), Mersin provinsiyasynda ornalasqan týrikting túnghysh atom elektr stansiyasynyng jobasy sonau 2010 jylghy 12 mamyrda jýzege asyryla bastady. Biyl 15 jyl bolmaq.
Joba boyynsha "Akkuy" AES-i "reseylik dizayndaghy" (shynynda qúrauyshtary sheteldik) VVER-1200 reaktorlary bar 4 energobloktan túrugha tiyis edi. Olar jalpy quaty 4800 megavatt quat óndire alatyny jariya etilgen.
2024 jyldyng jeltoqsanynda tek 1-shi energoblok qana qoldanysqa engizuge rúqsat ala aldy. Ony sanksiyalargha deyin salyp ýlgergen edi.
"Óitkeni jobany jýzege asyrushy "Rosatom" qúrylys barysynda ýnemi sanksiyalyq shekteulerge tap boluda. Mysaly, Germaniya biyligi Siemens kompaniyasyna týrik stansiyasy ýshin jabdyqtar jetkizuge qatang tyiym saldy. AES qúrylysyna qajetti zamanauy jabdyqtardy nemis kompaniyasy reseylik emes, tikeley týrik biznesimen kontraktileri ayasynda shygharyp kelgen bolatyn. Búghan qosa, 2024 jyldyng qarashasynda jobagha tartylghan "Gazprombank" te AQSh sanksiyasyna ilikti", – dep jazady reseylik "Nefti y Kapital" basylymy.
Osyghan baylanysty RF viyse-premieri Aleksandr Novak "Akkuiy" stansiyasy ýshin qajetti jabdyqtardy amalsyz, basqa elderden izdeuge tura kelgenin mәlimdedi.
Saldarynan, soltýstik kórshi týrkiyalyq stansiyanyng reaktoryna jәne basqasyna kerekti nemisting joghary tehnologiyaly ozyq jabdyqtaryn "ýshinshi әlem" elderining jabdyghyna auystyrugha bardy.
"Siemens Energy "Rosatom" ainalysyp jatqan týrikting "Akkung" AES-i jobasyna qajetti jabdyqtardy jetkizudi toqtatty. Týrkiyalyq atom stansiyasynyng qúrylysyn jalghastyrudy qamtamasyz etu ýshin "Rosatom" manyzdy qúrauyshtardy (komplektunshiye) dostyq peyildegi memleketterden izdeuge mәjbýr. Qazirgi uaqytta qajetti jabdyqtar satyp alyndy, obektige jetkizildi", – dedi RF Ýkimetining ókili Novak.
Reseylik sheneunik problemany sheshuge týrik seriktesteri – Ankaranyng ózi aralasqanyn atap ótti. Qazirgi kezde mamandar jabdyqty auystyryp ornatugha kiristi.
Reseylik aqparat qúraldary "Akkuy" AES-ining 1-shi energoblogyn qoldanysqa engizuge rúqsat alynghanymen, onyng iske qosylmaghanyna nazar audartady.
RF Ýkimeti tóraghasynyng orynbasary Aleksandr Novak ta qúrylysy salynyp jatqan týrkiyalyq AES-ting birinshi blogyn iske qosudyng naqty merzimin ataudan bas tartty. Búrynghy jospar boyynsha 2028 jylgha deyin qoldanysqa beruge tiyis eken.
Týrkiyalyq basylymdardyng mәlimetinshe, Ankara germaniyalyq Siemens Energy-ding sapaly jabdyqtaryna qol jetkizu ýshin biraz uaqyt boyy GFR-men belsendi kelissózder jýrgizdi. Alayda, Berlin týrik seriktesi ýshin de sanksiyalardy búzugha barmady.
Hürriyet aqparatynsha, kelissózder nәtiyje әkelmegendikten, býginde Ankara búl olqylyqtyng "Akkung" AES-ining qúrylysy kestesine jәne sapasyna qanshalyqty salmaqty yqpal etetinine baghalau jýrgizip jatyr.
Reseylik resmy túlghalar "Akkuy" stansiyasynyng 2025 jylgha josparlanghan saltanatty iske qosu merzimi eleuli týrde keyinge shegerilui mýmkin ekenin jasyrmapty.
Resey jәne Týrkiya arasyndaghy 2010 jylghy kelisim boyynsha týrikting túnghysh atom stansiyasyn "Rosatom" ózi salady jәne әri qaray ózi ekspluatasiyalaydy.
Abai.kz