تۇركيادا سالىنىپ جاتقان اەس اقش-تىڭ سانكتسياسىنا ىلىكتى
تۇركيادا سالىنىپ جاتقان اەس اقش-تىڭ سانكتسياسىنا ىلىكتى. بۇل تۋرالى The Wall Street Journal جازدى.
امەريكالىق باسىلىم ترامپ اكىمشىلىگى تۇرىكتىڭ تۇڭعىش اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن رەسەيدىڭ جۇزەگە اسىرۋىنا كەدەرگى جاساپ جاتقانىن ءبىلدىردى.
WSJ مالىمەتىنشە، اقش رەسەيلىك "گازپرومبانكتىڭ" JPMorgan بانكىنە اۋدارعان 2 ميلليارد دوللار قاراجاتىن "قاتىرىپ" تاستاعان. بۇل اقشا اۋدارىمى تۇركيالىق "اككۋيۋ" اەس-ءىنىڭ قۇرىلىسىن جالعاستىرۋعا ارنالعان ەكەن.
"بۇل جەردە اڭگىمە رەسەيدىڭ تۇركياعا بەرگەن كرەديتى تۋرالى بولىپ وتىر. ول نەسيەنى ماسكەۋ ءوزى سالىپ جاتقان اەس قۇرىلىسىن قارجىلاندىرۋى ءۇشىن انكاراعا بەرگەن بولاتىن. ەندى ونسىز جوبا ءارى قاراي داعدارعالى تۇر", – دەپ جازادى "Oilcapital" مامانداندىرىلعان پورتالى.
رەسەيلىك باسىلىمنىڭ دەرەگىنشە، "گازپرومبانك" اتوم ستانتسياسى جوباسىنىڭ ءبىرىنشى كەزەگىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن تۇركياعا جالپى سوماسى 9 ميلليارد دوللار كرەديت بەرۋگە ءتيىس ەدى. انكارا ول اقشانى ءارى قاراي "روساتومعا" تولەيدى.
رەسەي بانكتەرى جاپپاي سانكتسياعا ىلىكپەي تۇرعاندا، 2022 جىلدىڭ جازىندا وسى سومانىڭ 3 ميللياردىن رەسەي Citi بانك ارقىلى اۋداردى. ارتىنشا تاعى 2 ميلليارد دوللاردى JPMorgan بانكى ارقىلى تۇرىكتىڭ Ziraat بانكىنە جولداپ ۇلگەردى.
قالعان جارتىسىنىڭ ەندى تۇركياعا جەتپەيتىن ءتۇرى بار. باتىس "روساتوم" قولعا العان تۇرىكتىڭ اتوم ستانتسياسىن جان-جاقتان سانكتسيالىق قىسپاققا سالىپ جاتىر.
رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارىنىڭ جازۋىنشا، امەريكا باستاپقىدا وسى استاتوك اقشانى تەگىس كامپەسكەلەپ، تاركىلەگىسى كەلىپتى-مىس. بىراق تۇركيامەن قارىم-قاتىناسىن بۇزباۋ ءۇشىن قاراجاتتى بۇعاتتاپ تاستاۋعا ۇيعارعان ەكەن.
ياعني، ترامپ بيلىگى كرەملمەن كەلىسسوزدەرى كەزىندە مۇنى دا ماسكەۋگە قاتىستى قىسىم تەتىگى رەتىندە قولدانا الادى.
اق ءۇي ازىرگە بۇرىن ەنگىزىلگەن سانكتسيالاردى اينالىپ وتۋگە جانە سوعان كومەكتەسۋگە تالاپتاناتىندارعا قاتىستى سانكتسيالار كۇشەيتىلەتىنىن مالىمدەدى.
The Wall Street Journal سۇراۋ جولداپ، تۇركيانىڭ ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنە دە جۇگىنگەنىن حابارلادى، بىراق تۇرىك تاراپىنان تۇسىنىكتەمە الا الماپتى.
ال، "روساتوم" وكىلى ءوز كوممەنتاريىندە بۇل سانكتسيالاردى "ادىلەتسىز" دەپ سانايتىندارىن جانە رەسەيلىك مەملەكەتتىك اتوم كورپوراتسياسىنا ماسەلەنىڭ شەشىلۋىن كۇتۋ عانا قالاتىنىن جەتكىزگەن.
رەسمي سايتىندا "روساتوم" قازىرگى كەزدە شەتەلدە نەبارى 7 اەس سالىپ جاتقانى تۋرالى اقپاراتىن جاريالادى.
ونىڭ ىشىندە تۇركياداعى "اككۋيۋ", ۇندىستانداعى "كۋدانكۋلام", ۆەنگرياداعى "پاكش-2", بانگلادەشتەگى "رۋپپۋر", مىسىرداعى "ەل داباا", قىتايداعى "سيۋيداپۋ" مەن "تيانۆان" بار. رەسمي دەرەك بويىنشا بۇلاردىڭ قۇرىلىسى ۇزاق جىلداردان بەرى جۇرگىزىلىپ جاتقانىمەن، تولىق اياقتالماعان.
"روساتوم" اقپاراتىنشا، جەرورتا تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىندا (اەس-ءتى سۋىتۋ ءۇشىن وراسان زور كولەمدە سۋ تالاپ ەتىلەدى), مەرسين پروۆينتسياسىندا ورنالاسقان تۇرىكتىڭ تۇڭعىش اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ جوباسى سوناۋ 2010 جىلعى 12 مامىردا جۇزەگە اسىرىلا باستادى. بيىل 15 جىل بولماق.
جوبا بويىنشا "اككۋيۋ" اەس-ءى "رەسەيلىك ديزاينداعى" (شىنىندا قۇراۋىشتارى شەتەلدىك) ۆۆەر-1200 رەاكتورلارى بار 4 ەنەرگوبلوكتان تۇرۋعا ءتيىس ەدى. ولار جالپى قۋاتى 4800 مەگاۆاتت قۋات وندىرە الاتىنى جاريا ەتىلگەن.
2024 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا تەك 1-ءشى ەنەرگوبلوك قانا قولدانىسقا ەنگىزۋگە رۇقسات الا الدى. ونى سانكتسيالارعا دەيىن سالىپ ۇلگەرگەن ەدى.
"ويتكەنى جوبانى جۇزەگە اسىرۋشى "روساتوم" قۇرىلىس بارىسىندا ۇنەمى سانكتسيالىق شەكتەۋلەرگە تاپ بولۋدا. مىسالى، گەرمانيا بيلىگى Siemens كومپانياسىنا تۇرىك ستانتسياسى ءۇشىن جابدىقتار جەتكىزۋگە قاتاڭ تىيىم سالدى. اەس قۇرىلىسىنا قاجەتتى زاماناۋي جابدىقتاردى نەمىس كومپانياسى رەسەيلىك ەمەس، تىكەلەي تۇرىك بيزنەسىمەن كونتراكتىلەرى اياسىندا شىعارىپ كەلگەن بولاتىن. بۇعان قوسا، 2024 جىلدىڭ قاراشاسىندا جوباعا تارتىلعان "گازپرومبانك" تە اقش سانكتسياسىنا ىلىكتى", – دەپ جازادى رەسەيلىك "نەفت ي كاپيتال" باسىلىمى.
وسىعان بايلانىستى رف ۆيتسە-پرەمەرى الەكساندر نوۆاك "اككۋيۋ" ستانتسياسى ءۇشىن قاجەتتى جابدىقتاردى امالسىز، باسقا ەلدەردەن ىزدەۋگە تۋرا كەلگەنىن مالىمدەدى.
سالدارىنان، سولتۇستىك كورشى تۇركيالىق ستانتسيانىڭ رەاكتورىنا جانە باسقاسىنا كەرەكتى نەمىستىڭ جوعارى تەحنولوگيالى وزىق جابدىقتارىن ء"ۇشىنشى الەم" ەلدەرىنىڭ جابدىعىنا اۋىستىرۋعا باردى.
"Siemens Energy "روساتوم" اينالىسىپ جاتقان تۇرىكتىڭ "اككۋيۋ" اەس-ءى جوباسىنا قاجەتتى جابدىقتاردى جەتكىزۋدى توقتاتتى. تۇركيالىق اتوم ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسىن جالعاستىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن "روساتوم" ماڭىزدى قۇراۋىشتاردى (كومپلەكتۋيۋششيە) دوستىق پەيىلدەگى مەملەكەتتەردەن ىزدەۋگە ءماجبۇر. قازىرگى ۋاقىتتا قاجەتتى جابدىقتار ساتىپ الىندى، وبەكتىگە جەتكىزىلدى", – دەدى رف ۇكىمەتىنىڭ وكىلى نوۆاك.
رەسەيلىك شەنەۋنىك پروبلەمانى شەشۋگە تۇرىك سەرىكتەستەرى – انكارانىڭ ءوزى ارالاسقانىن اتاپ ءوتتى. قازىرگى كەزدە ماماندار جابدىقتى اۋىستىرىپ ورناتۋعا كىرىستى.
رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارى "اككۋيۋ" اەس-ءىنىڭ 1-ءشى ەنەرگوبلوگىن قولدانىسقا ەنگىزۋگە رۇقسات الىنعانىمەن، ونىڭ ىسكە قوسىلماعانىنا نازار اۋدارتادى.
رف ۇكىمەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى الەكساندر نوۆاك تا قۇرىلىسى سالىنىپ جاتقان تۇركيالىق اەس-ءتىڭ ءبىرىنشى بلوگىن ىسكە قوسۋدىڭ ناقتى مەرزىمىن اتاۋدان باس تارتتى. بۇرىنعى جوسپار بويىنشا 2028 جىلعا دەيىن قولدانىسقا بەرۋگە ءتيىس ەكەن.
تۇركيالىق باسىلىمداردىڭ مالىمەتىنشە، انكارا گەرمانيالىق Siemens Energy-ءدىڭ ساپالى جابدىقتارىنا قول جەتكىزۋ ءۇشىن ءبىراز ۋاقىت بويى گفر-مەن بەلسەندى كەلىسسوزدەر جۇرگىزدى. الايدا، بەرلين تۇرىك سەرىكتەسى ءۇشىن دە سانكتسيالاردى بۇزۋعا بارمادى.
Hürriyet اقپاراتىنشا، كەلىسسوزدەر ناتيجە اكەلمەگەندىكتەن، بۇگىندە انكارا بۇل ولقىلىقتىڭ "اككۋيۋ" اەس-ءىنىڭ قۇرىلىسى كەستەسىنە جانە ساپاسىنا قانشالىقتى سالماقتى ىقپال ەتەتىنىنە باعالاۋ جۇرگىزىپ جاتىر.
رەسەيلىك رەسمي تۇلعالار "اككۋيۋ" ستانتسياسىنىڭ 2025 جىلعا جوسپارلانعان سالتاناتتى ىسكە قوسۋ مەرزىمى ەلەۋلى تۇردە كەيىنگە شەگەرىلۋى مۇمكىن ەكەنىن جاسىرماپتى.
رەسەي جانە تۇركيا اراسىنداعى 2010 جىلعى كەلىسىم بويىنشا تۇرىكتىڭ تۇڭعىش اتوم ستانتسياسىن "روساتوم" ءوزى سالادى جانە ءارى قاراي ءوزى ەكسپلۋاتاتسيالايدى.
Abai.kz
