Qazaqstanda 90-jyldary oryn alghan «jappay jekeshelendirudin» kesirinen auyl halqy júmys izdep qalagha bosyp, eski mekenderdegi qara shanyraqtyng qanyrap qalghany belgili. «Elimizding ekonomikalyq әleueti artty» delingen songhy 20 jylda da onyp túrmapty.

Ghasyr basynda, naqty aitqanda 2003 jyly elde 7 689 auyldyq eldi meken bolghan eken. 10 jyl ótkende búl kórsetkish 6828-ge týsipti. Býginde  odan qysqaryp 6147 auyl men auyldyq okrug qalypty.

Yaghni, 20 jyl ishinde Qazaq dalasynda 1542 auyl joyylghan. Ókinishtisi búl ýrdis әli de toqtamay túr eken. Premier-ministr Oljas Bektenovtyng aituynsha elimizde ay sayyn kem degende 3 auyl Qazaqstan kartasynan óshedi eken.

«Jalpy, 2025 jylghy 1 qantardaghy jaghday boyynsha oblys әkimdikterining jedel derekterine sәikes, respublikada 6 147 auyldyq eldi meken (AEM) bar. Olarda 7,5 mln adam túrady. Búl elimizdegi jalpy halyq sanynyng 37%-yn qúraydy. Songhy 5 jylda AEM sany 194 birlikke azaydy: 6 341-den 6 147-ge deyin. Sonyng ishinde mysaly, ShQO-da 13 AEM, SQO-da 45 AEM jabylghan. Tek Pavlodar oblysynda ghana jabylghan auyl joq!» – dedi Oljas Bektenov.

Ýkimet basshysynyng sózinshe, jergilikti atqarushy organdar negizinen túrghyndarynyng sany 50 adamnan kemip qalghan auyldardy jabu boyynsha júmys jýrgizedi. Onday depressivti auyldardyng túrghyndaryna óz auyldarynda ómirining sonyna deyin qaluyna rúqsat beriledi. Biraq óitken jaghdayda memlekettik qyzmetterding kóbinen qaghylady, uaqytyly ala almaydy. Auyryp-syrqasa, jedel jәrdem barmaydy.

Eger qonys audaramyn dese, jergilikti әkimdikter kóshu ýshin memlekettik qoldau, sonyng ishinde túrghyn ýy beru jәne jana ornynda júmysqa ornalastyru mýmkindigin úsynuy qajet.

Ýkimetbasy auyldyng qarang qalyp, keri ketuining birneshe negizgi sebebin atady: Auyldyng ýlken bóliginde infraqúrylym tapshy. Ghylym, tehnika, tehnologiyalyq jetistikter auylgha jetpeydi. Júmyssyzdyqtyng «kókesi» auylda. Búghan qosa, «industriyalyq jәne óndiristik progress әserinen tuyndaghan urbanizasiya» kýsheygen.

Taghy bir sebep: 2023 jyldan beri «Jayly mektep», «Auylda densaulyq saqtaudy janghyrtu», «Auyl – El besigi», «Auyl amanaty», «Diplommen auylgha» jәne basqa da auyl ómirining týrli salalaryna qatysty baghdarlamalyq qújattardyng keybir erejelerin qamtityn Qazaqstan Respublikasynyng auyldyq aumaqtaryn damytudyng 2023-2027 jyldargha arnalghan tújyrymdamasy jýzege asyrylyp kelse,

«Qazirgi uaqytta Ýkimet auyldyq aumaqtardy damytudyng jana tәsilderin qarastyruda. Sonyng ayasynda «Auyl – El besigi» men «Auyl amanaty» jobalaryn «Auyl amanaty» retinde bir baghdarlamagha biriktiru qarastyrylady. Jana format auyldardy keshendi damytudy qamtamasyz etedi, oghan mynalar kiredi: injenerlik jәne әleumettik infraqúrylymdy damytu, biznes obektilerine kommunikasiya tartu, kәsipkerlikti qoldau, ónimderdi saqtau, óndeu, qaptau jәne ótkizu ýshin industriyalyq shaghyn aimaqtar qúru», – deydi Ýkimet basshysy Bektenov.

«Atalghan baghdarlmalardyng әtiyjesi de jaman emes. Biraq bir-eki baghdarlama Qazaqstannyng barlyq auyldaryn gýldendirip jibere almaydy» degen pikirde deputat Rinat Zayytov.

Onyng aituynsha, býginde auyl túrghyndary óz kýnin ózi kóru ýshin qanday da bir is bastayyn dese kedergige tap bolady. Mal baghyp, egin ósireyin dese – jer, kәsip bastayyn dese – qarjy, qajetti infraqúrylym tappaydy.

«Túrghyndaryn bylay qoyyp, auyldyng әkiminde qarapayym qajettilikterdi óteytin budjeti de, tehnikasy da, pәrmen de joq. Auyldardy osynday kýige jetkizgen son, auyl halqyna «nege kóshtin?» dep qay betimizben aitamyz?! Aldaghy uaqytty Abay oblysynyng Ayagóz audanynda 10-nan astam auyldy japqaly jatyr. Onyng aldyn alugha talpynyp jatqan bir lauazymdy túlgha joq. Qazaq óz tamyryn ózi baltalasa, qalay gýldemek?! Joq, әlde búl әreketterding ary jaghynda halyqtyng bәrin mәjbýrli týrde qalagha kóshiru degen jymysqy sayasat bar ma? Auyldardy saqtau әreketin qashan jasaymyz? Auyl bolmasa – qazaq, qazaq bolmasa memleketting de bolmaytyny anyq qoy», – dedi mәjilismen.

Deputat Zayytov «auylda jastardy túraqtandyrugha baghyttalghan júmys josparyn qúryp, ony auyldyq jastargha jetkizudi» úsyndy. Onyng búl bastamasy da jýzege aspaytyn boldy.

«Jastardy auyldyq jerlerde túraqtandyru jәne olardyng enbek naryghyndaghy belsendiligin arttyru maqsatynda kelesi sharalar jýrgizilude: júmyssyz túrghyndardy anyqtau maqsatynda mobilidi toptar, mansap ortalyqtary joghary jәne kәsiptik-tehnikalyq oqu oryndaryna, adam kóp jinalatyn jerlerge, shalghay eldi mekenderge barady. Bos oryndar jәrmenkeleri jәne júmysqa ornalasu boyynsha kenes beredi. Osyghan baylanysty auyldyq jerlerge jastardy túraqtandyru jәne qonys audartu boyynsha qosymsha qújat әzirleu qajet emes dep payymdaymyz», – dedi Ýkimet basshysy Bektenov.

Abai.kz