Sәrsenbi, 12 Nauryz 2025
Ádebiyet 274 0 pikir 12 Nauryz, 2025 saghat 13:02

Bieong Cheol Kan: Kәrister az úiyqtap, kóp enbektenedi...

Suret: Avtordyng múraghatynan alyndy.

Bieong Cheol Kang – ontýstikkoreyalyq aqyn, jazushy, audarmashy, zertteushi, Sayasattanu mamandyghy boyynsha filosofiya doktory. 1964 jyly Ontýstik Koreyanyng Chedju qalasynda tughan. 1993 jyly «Shubanyng әni» degen alghashqy әngimesi baspasóz betinde jariyalanghan. Al 2005 jyly әngimeler jinaghy jaryq kórdi. Jalpy, býginge deyin proza jәne poeziya salalarynda 8 kitaby oqyrmandargha jol tartqan. Búl jinaqtary ýshin Ontýstik Koreyada alty әdeby ataqtyng laureaty atanghan. Mәselen, 2023 jyly «Halyqaralyq ýzdik aqyn jәne audarmashy» syilyghyn aldy. Atalghan marapatty «Halyqaralyq poeziya, audarma jәne zertteu ortalyghy» («International Poetry, Translation and Research Centre») men «The Journal of Rendition of International Poetry» jurnaly taghayyndaydy. Sonymen qatar, ol «Poeziya jurnaldarynyng әlemdik odaghynyn» («World Union of Poetry Magazines») mýshesi. Yaghni, jyrlary ghalamnyng әr týkpirinen shyghatyn basylymdarda jariyalanyp keledi. Qalamger әr jyldarda halyqaralyq úiymdarda, bilim beru ortalyqtarynda, búqaralyq aqparat qúraldarynda basshylyq qyzmetter atqarghan. Sonday-aq, Chedju Halyqaralyq uniyversiyteti men Chunnam Últtyq uniyversiytetinde dәris oqyp, ústazdyq etken. Al qazir Koreya beybitshilik jәne yntymaqtastyq institutynyng viyse-preziydenti.  


– Qúrmetti Bieong Cheol Kang myrza, men sizding «Túman ishinde kólikpen sapar shegu» («Driving through Mist in a Car») degen jyrynyzdy oqydym. Sonda mynaday shumaq bar:

Túman ishinde adasyp jýrmiz,
Alda ne bar ekenin bilmesek te, әiteuir, ketip baramyz.
Ýzik-ýzik estelikter oigha oralady.
Jalghyz kezder de, quanyshty sәtter de eske týsedi (jolma-jol audarma – A.F.). Osyndaghy «túman» metaforasynyng astarynda ne jatyr?

– Kýndelikti ómirding kýibeng tirligimen ómirimiz, әiteuir, syrghyp ótip jatady. Bizdi alda ne kýtip túrghanyn, keleshekte ne bolatynyn bilmeymiz. Búl tau ishinde túmanda adasyp jýrgen adamnyng mysaly sekildi. Aldymyzgha maqsat qoyuymyz, әldeneni armandauymyz mýmkin, birdenege qol jetkizudi qalauymyz yqtimal. Biraq oghan jetemiz be, joq pa, belgisiz. Taghdyrdyng bizge búiyrtqan nesibesi qanday ekeni beymәlim. Kýndelikti ómirdegi jay-kýiimizdi «túman» retinde surettedim.

– Al «Mausym» («June») degen óleninizdegi myna tarmaqtargha men airyqsha nazar audardym:

Elestetip kórinizshi, adamdar qayghy-múnnyng ne ekenin bilmese,
Janarynan jas tókpese,
Onda bir kýni múhittyng túzdy suy da túshylanyp ketpey me?.. (jolma-jol audarma – A.F.). Sizdinshe, ghúmyrda quanyshpen qatar múng da, jenispen qatar jenilis te, sәttilik pen qatar sәtsizdik te bolyp túrmasa, onda onday ashy dәmsiz birynghay «tәtti» ómir adamdy jalyqtyryp jibere me? Al «naghyz aqynnyng jýrek jarasy, úmytylmay, syzdap túratyn әldebir múny boluy kerek» degen pikirge kelisesiz be?

– Aqyn ózgelerding qayghysyn óz qayghysynday jýreginen ótkere bilui kerek. Tipti, aqyn emes, jay adamdardyng ózi ainalasyndaghylardyng qasiret-sherin, kóz jasyn sezine bilgende ghana, shyn quanysh pen naghyz baqyttyng ne ekenin týisinedi. Japa shekkenderdin, zәbir kórgenderdin, jaqynynan airylghandardyn, týrli baqytsyzdyqqa úshyraghandardyng jan kýizelisin týsingende ghana, olardyng kóz jasy teniz suynday ashy ekenin sezingende ghana, biz ólmes óleng tudyryp, naghyz aqyn bola alamyz. Oqyrmandardyng jan jarasyn emdep, jýrek tynyshtyghyn syilaytyn jyrdy ghana men jaqsy óleng dep esepteymin. Búl adamzat balasy mәngi-baqy qayghygha batyp ómir sýrui kerek degen sóz emes. Barlyq jan baqytty bolugha layyqty. Alayda aqyndar azap shegip, qasiret kórip jýrgenderding mún-sherin jenildetip, jan sarayyna shuaq shashu ýshin sayraytyn «búlbúl» boluy tiyis.

– Taghy bir óleninizde dauyl kezindegi bambuk ormanyn beyneleysiz:

Japyraqtar sybdyry qanday әsem,
Júmsaq sózder qatty jýrekti jibitedi.
Bambuk ormanyndaghy ýilesim әueni... (jolma-jol audarma – A.F.). Bambuk ormanynan qanday qasiyetterdi ýirenuimiz kerek?

– Kәrister әrdayym súmdyq bәsekede ghúmyr keshedi. Kýnkóris ýshin ómir boyy qarbalas tirlikten kóz ashpaydy. Az úiyqtap, kóp enbektenedi. Ólip-talghanyna qaramay, júmys istey beredi. Múnday qapylys tirshilikten әbden qajyp, kýizeliske týsedi, ózin baqytsyz sezinedi. Sondyqtan júmsaq әri iyilgish bambuk aghashynan myqtylyqty ýirenedi. Yaghni, ómir adamgha dauylday soghyp, qansha iyse de, synbau kerek. Beriktik hәm tepe-tendikti saqtay bilu degen – osy.

– «Kasablanka tenizi eshqashan qalghymaydy» («Casablanca Sea Never Sleeps») degen óleninizden de ýzindi keltireyin:

Qaljyraghan júrt bir uaq tynyqqysy keledi,
Kәris bolyp ómir sýru – dauylgha qarsy jýrumen birdey (jolma-jol audarma – A.F.). Búl da sol kәristerding súmdyq qarbalas ómir saltyna baylanysty tughan tarmaqtar bolghany ghoy?

– Kasablankada bolghanymda, tenizge qarap túryp, kelgen oilar ghoy. Bizding ata-babalarymyz óte enbekqor boldy. Úl-qyzdarynyng jarqyn bolashaghy ýshin ghúmyr boyy bir tynbay, júmys istey berdi. Jeke basynyng qamyn, óz ómirin qyzyqty qylyp ótkizudi olar ysyryp qoydy. Úrpaghynyng kemel keleshegi ýshin júmys isteuden basqa eshteneni oilaghan da joq. Atalarymyzdyng óz baqytyn qúrban qyluynyng arqasynda Koreya qaryshtap damydy. Babalarymyzdyng arqasynda qazirgi kәrister molshylyqta ómir sýrip jatyr. Bәseke, enbekpen baylyqqa kenelu, damu degen, әriyne, jaqsy ghoy. Alayda tolyqqandy baqytty bolu ýshin adamgha demalys ta auaday qajet.

– Siz prozalyq shygharmalar da jazasyz. Prozadaghy basty taqyryptarynyz qanday?

– Men adam jan dýniyesining kórkemdigi men tabighat әsemdiginen ózara úqsastyq tabugha tyrysamyn. Adam men tabighattyng ózara ýilesimdegi tirshiligin suretteymin. Sonday-aq, beybitshilik, jomarttyq, súlulyq mәselelerin qauzaymyn.

– Siz 2009-2014 jyldarda Halyqaralyq PEN-klubqa qarasty «Týrmedegi jazushylar komiytetinin» («The Writers in Prison Committee») mýshesi boldynyz. Búl birlestikte qanday sharualarmen ainalystynyzdar?

– Atalghan úiym abaqtygha qamalghan qalamgerlerding bostandyqqa shyghuyna yqpal etumen shúghyldanady. Yaghni, jazushylardyng qúqyghy ýshin kýresedi. Óz basym tútqyndaghy sheteldik sóz zergerlerin aqtap maqalalar jazyp, búqaralyq aqparat qúraldarynda jariyaladym jәne olardyng shygharmalaryn audaryp, kәris oqyrmandarynyng nazaryna úsyndym.

– Siz Koreya beybitshilik jәne yntymaqtastyq institutynyng viyse-preziydentisiz. Yaghni, әlemde jәne aimaqta tynyshtyq ornatu boyynsha zertteu jýrgizip, júmys isteysizder. Ghalamsharymyzda beybitshilikti qamtamasyz etuge әdebiyetting qúdireti jete me, qalay oilaysyz?

– Belgili bir nәrsege qol jetkizu sol maqsatta adamdardyng biriguine baylanysty. Kópshilik beybitshilikti qalasa, týrli halyqtar jer betinde ózara týsinistik pen kelisimde ómir sýre alady. Barlyq janjaldyng tamyry – ózimshildik pen toleranttylyqtyng joqtyghy. Adamzattyng basty qateligi de osy dep oilaymyn. Mysaly, eger kórshim әldebir qiyndyqqa tap bolsa, óz basym baqytty bola almaymyn. Tóniregimizdegilerge jaqsylyq tilep, qajet bolsa, kómekke úmtylugha tiyispiz. Sonda ertengi kýnge ýmit bar. Al olay bolmaghan jaghdayda, keleshegimiz kýmәndi, bolashaghymyz búlynghyr. Mening oiymsha, júrtqa beybitshilik pen toleranttylyqtyng manyzyn týsindiruge әdebiyetting qúdireti jetedi.

– Sýiikti aqyndarynyz kimder?

– Tayvanidyq ataqty aqyn Ly Kuey-shiyenning jyrlary airyqsha únaydy. Onyng óleng jazu әdistemesin zerttegim keledi.

– Aldaghy uaqytta qanday josparlarynyz bar?

– Sheteldik aqyndardyng antologiyalaryn kәrisshege audaryp, Koreya oqyrmandaryna tanystyrghym keledi. Juyrda tayvanidyq 100 aqynnyng jyrlaryn tәrjimelemek oiym bar.

– Oqyrmandargha qanday tilek aitasyz?

– Qazaq oqyrmandary kәris әdebiyetine qyzyghushylyq tanytyp, oqysa eken.

– Ángimenizge rahmet!

Súhbattasqan Alpamys Fayzolla

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Anyq-qanyghy

JY taldauy: Tramp pen Vens Zelenskiydi juasytqysy keldi

Bahytbol Berimbay 2148