Aq ýy qojayyny Tramptyng sәuirding 2-si kýni әlemning 180 elin qamtyghyn jana tariftik josparyn jariyalaghany belgili. Onyng keri әserinen qoryqqan kóptegen elder AQSh ýkimetimen kelissóz jýrgizuge úzyn-sonar kezekke túruda. Aldy kelipte jatyr. Qazirgi kýnge deyin iylikpegen Qytay biyligi ghana qaldy.

Tramptyng jana kedendik salyghyna qarsy kommunistik Qytay biyligi sәuirding tórtinde qatqyl jauap qaytardy. AQSh tauarlaryna 34 payyzdyq tarif belgiledi. Oghan ashulanghan Tramp: «Qytay biyligi sәuirding 9-na deyin ol tarifti alyp tastamasa, jyl basynan bergi qytaygha salynghan tarifti taghyda 50 payyzgha kóteremin, barlyq kelissózdi toqtatamyn!» dep aibat shekti.

Oghan pikir bildirgen Qytaydyng AQSh taghy ókili: «Ýrkitip-qorqytu, qysym jasaumen mәsele sheshilmeydi. Biz zang ayasynda óz mýddemizdi qorghaugha qúqylymyz», - dedi.

Kórip otyrghanymyzday, Tramp bastaghan jana tariftik soghys – AQSh-tan keyingi әlemning ekinshi ekonomikasy sanalatyn Qytaymen búrynnan bastalghan sauda soghysynyng shyrqau shegi bolayyn dep túr.

Qytay basshysynyng «adamzat taghdyrynyng bir túlghalanuy», «batystyng әlsirep, shyghystyng kýsh alyp kele jatqany» turaly songhy kezde jahandyq arenalarda jii aityp kele jatqany belgili. Ekonomikalyq jaqta әsirese, AQSh dollarynyng monopoliyalyq jýiesine qarsy naqty әreketterge baryp kele jatqany aqiqat. Onyng naqty kórinisi retinde sauda әriptesterimen yuanmen esep aiyrysu, sifrlyq aqshany damytu qatarly bastamalaryn ataugha bolady. BRIKS siyaqty sayasilanghan qauymdastyqtar arqyly AQSh dollaryna balama úsynu, sol arqyly Qytay yuanyna dollardyng orynyn bastyru, sóitip dollardyng qarjylyq ýstemdigin bir jolata әlsiretudi kózdeytini, әlemding ekonomikany ashsa alaqanynda, júmsa júdyryghynda ústaghysy keletini aiday anyq.

Aq ýige qayta kelgen Tramptyng ekinshi dýniyejýzilik soghystan keyin ornyqqan erkin ekonomikalyq sauda jýiesin qayta qúrudy, Amerikanyng mýddesine ynghaylap aludy maqsat etken songhy naqty qadamy – Qytay tarabynyng úzaq jylghy josparyn әshkerege shygharugha týrtki bolyp otyr. Ekonomikasy quatty Euroodaq, Japoniya, Ýndistan Trampqa qatty kete almay, tarifke monyynsúnatyndaryn aityp otyrghanda, Qytay biyligining Trampqa qatang jauap qaytaruynyng astarynda sol shyndyq jatyr.

Qytay taraby Tramp aldynghy kezek preziydentigi kezinde onyng sauda soghysynyng dәmin tatty. Kelesisine tynghylyqty dayyndaldy. Bayden biyligi kezinde, AQSh pen aradaghy chip soghysyna qaramay, әlemdegi siyrek metalldar qospasyn óndeytin basty elge ainalyp ýlgerdi. Ukraina men Resey soghysynan da kóp tәjiriybe jinady. Europa men AQSh-tyng әleuetin kórdi. Sanksiyasynyng qanshalyq kýshi bar ekenin baghamdady. Sondyqtan batys basylymdary Tramptyng ózining basty sauda odaqtastaryn da ayamaghan kezekti sauda soghysy «Qytaygha tiyimdi, jenis qytay jaghynda bolady» dep boljam aituda.

Resey men Qytaydyng ortasynda ornalasqan Qazaqstan ekonomikasy, jýieden tengesi taghyda jana synaqqa tap keleyin dep túr. Qytay taraby Tramptyng aitqanyn oryndamay, mejeli uaqytta tarifti alap tastamasa, eki alyp ekonomikanyng arasyndaghy jana sauda soghysy sharyqtau shegine jeteyin dep túr. Ol kezde Qytay taraby Tramptyng eselengen tarifterine qarsy túru ýshin últtyq valutasynyng dollargha shaqqandaghy baghamyn týsiruge mәjbýr bolady. Ol óz kezeginde ekonomikasy Qytaygha baylanghan Resey men bizge de әser etedi.

Odan bólek, búl joly búl joly Tramp Qazaqstangha 27 payyz tarif belgiledi. Kelesi joly Qytaygha kótergende, bizge de kóterui mýmkin. Tramp Qytaydyng ainalasyndaghy elderge óndirisin kóshirip, sol arqyly AQSh naryghyna erkin jol tauyp otyrghanyn jaqsy bilip otyr. 70 adam ghana túratyn aidaladaghy belgisiz aralgha da tarif belgileui sonyng kórinisi, qytaylardyng jolyn kesu eken.

Abai.kz