Ukraina men AQSh siyrek kezdesetin metaldardy iygeru boyynsha kelisimge qol qoydy. Búl óte úzaq talqylanghan kelisim boldy.

AQSh eki mәrte kelisimning mәtinin әzirlep, Ukrainagha úsynghan bolatyn. Kelisimning birinshi mәtini Zelenskiy men Tramptyng «Doghal kabiynettegi» dauynan keyin iske aspady. Kelisimning ekinshi mәtininde AQSh ózining talabyn kýsheytti. Alayda ol mәtin de bekitilgen joq. Keyin Zelenskiy Tramp әkimshiligimen kelissóz jýrgizetin komandasyn jasaqtady jәne AQSh-tyng ózinen kәsiby zangerlerdi jaldap, kelissóz jýrgizdi. Sonymen kelisimning ýshinshi mәtini qabyldandy.

1. Tramp әkimshiligi búghan deyin Ukraina 500 mlrd dollar qaytaruy tiyis degen, keyin ol kórsetkish 350 mlrd dollargha týsti. Al jana mәtinde ol jayly joq. Búryn Ukraina atalghan qarjyny qaytarghansha Ukrainanyng kenishteri AQSh iyeleginde bolatyny aitylsa, endi Ukraina kenishteri, resurstary óz iyeliginde bolatyny jazyldy.

2. Ukraina men AQSh-tyng investisiyalyq qordaghy qúqyghy tenestirildi. Búryn investisiyalyq qorgha Ukraina kenishterden týsken 67% tabysyn, al AQSh 33% tabysyn qúyatyny aitylghan. Endi ol kórsetkish 50/50 boldy. Sonymen birge búryn Investisiyalyq Qordy basqaruda AQSh-tan 3 adam, Ukrainadan 2 adam bolatyny aitylghan. Búl óte qiyn edi. Sebebi sheshushi bir sәtte AQSh bir adam dausymen basymdyqqa ie bolatyn. Endigi tanda basymdyq eki jaqta da bolmaydy. Basqaruda 2/2 nemese 3/3 adamnan bolady.

3. Búryn Ukrainanyng «Energoatom», «Ukrnafta», temirjol jelileri men AES-terin AQSh iyeligine jekeshelendiru (privatizasiya) úsynyldy. Alayda endi búl tarmaq alynyp tastaldy.

4. Búrynghy mәtin boyynsha Ukraina 2022 jyldan beri AQSh tarapynan ózine berilgen әskery jәne qarjylay kómekti qaytaruy tiyis edi. Alayda jana mәtinde ol jayly joq. Qaryz mәselesi kóterilmeydi.

5. Búrynghy mәtinde (ekinshi mәtin) Ukrainanyng EO-gha qosyluyna kedergi keltiretin tústary boldy. Jana mәtinde EO-gha kiruge kedergi bolatyn tústary joq.

6. Búryn Ukraina investisiyalyq qorgha óz jerindegi barlyq kenishten týsken paydanyng belgili bir payyzyn qúyy tiyis bolsa, endigi tanda Ukraina investisiyalyq qorgha JANADAN qúrylatyn kenishterding paydasynyng payyzyn ghana qúyady.

7. Investisiyalyq qorgha qúiylatyn ýles AQSh tarapynan tek qana qarjylay emes, әskery de boluy mýmkin. Sonday-aq AQSh Ukrainany qalpyna keltiruge Europa, AQSh jәne ózge de elderding kompaniyalaryn tartady.

Búrynghy eki mәtinmen salystyrghanda búl mәtin jaqsy deydi sarapshylar. «Búl Ukrainanyng kelissózder barysyndaghy jetistigi» dep jatqandar da bar. Tramp «búl kelisimning ayasynda Ukrainagha bergen 350 mlrd dollar qarjymyzdy qaytaryp alamyz» dedi. «Biz kelisim jasadyq. Biz endi kenish qazyp, qarjy tabamyz. Búl Ukraina ýshin de jaqsy. Óitkeni AQSh bar audangha qaskóiler jolay almaydy», - deydi ol.

Al AQSh-tyng Qarjy ministri Bessent kelisimge qol qoyylghannan keyin bylay dep mәlimdedi: «Preziydent Tramp búl әriptestikti Amerika men Ukraina halyqtarynyng arasyndaghy baylanys pen ózara qoldaudyng kórinisi retinde qabyldauda. Búl kelisim eki taraptyng Ukrainada berik beybitshilik ornatu men gýldenuge úmtylysyn bildiredi. Taghy bir naqty aitarym: Reseyding әskery mashinasyn qarjylandyryp nemese oghan kómektesken eshbir memleket nemese jeke túlgha Ukrainany qayta qalpyna keltiru prosesinen payda taba almaydy!» - deydi.

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz