Roalid Dali - britandyq jazushy, aqyn jәne ssenarist, kóptegen romandardyng avtory.

- Mine, endi bәri jaqsy boldy, - dedi dәriger. - Onyng dauysy  әreng shyqty, alystan bir jerden sóilep túrghanday estildi. – Uayymdamanyz, demalynyz. Siz úl taptynyz.

- Ne deysiz?

- Sizding úlynyz ghajap. Siz týsinesiz be?  Ghajap úl. Estiysiz be, onyng jylaghanyn?

-   Dәriger, onyng qaly qalay, jaqsy ma?

-   Áriyne,  jaqsy.

-   Ótinemin, maghan úlymdy kórsetinizshi.

-    Qazir úlynyzdy kóresiz.

-   Siz bәri jaqsy ekenine senimdisiz be?

-   Ábden senimdimin.

-    Ol әli jylap jatyr.

-     Demalugha tyrysynyz.Sizge mýlde alandaugha bolmaydy..

-    Dәriger, men ony kórgim keledi. Kórsetinizshi.

-   Qymbattym, - dedi dәriger bosanghan  әielding qolyn sipap, - Siz  әdemi, myqty, deni sau úl taptynyz. Siz mening aitqanyma ne senbeysiz be?

-   Anau әiel oghan ne istep jatyr?

-  Úlynyzdy sizge únaytynday etip qúndaqtap jatyr, - dep jauap berdi  dәriger. - Biz ony azdap juamyz. Sondyqtanda siz bizge bir - eki minut uaqyt beriniz.

-   Onymen bәri jaqsy dep maghan ant etiniz.

-  Ant etemin. Endi jatyp, demalynyz. Kózinizdi júmynyz. Kәne, kózinizdi júmynyz. IYә, solay. Mine, jaqsy. Aqyldy qyz…

-  Men balamnyng aman qalghany ýshin ýnemi  jalbarynyp kýn sayyn dúgha oqydym, dәriger.

- Áriyne, ol ómir sýredi, alandamanyz.

-   Al qalghandary  aman qalmady.

-  Ne dediniz?

-    Dәriger, mening balalarymnyng bireui de aman qalmady.

Tósekting artynda túrghan dәriger jas әielding bozghylt, sharshaghan jýzine qarady. Ol ony búryn-sondy kórmegen edi. Olar kýieuimen qalagha jaqynda  kelgen. Bosandyru kezinde kómektesuge kelgen qonaq ýii iyesining әieli onyng kýieui shekaradaghy jergilikti kedende júmys istegenin, ýsh ay búryn kýieui ekeui kýtpegen jerden osynda kelgenin aitty. Olardyng zattardan tek bir qol sandyq pen chemodandary  bolghan.  Kýieui -  tәkappar, qiyanqy, búzyq, kishkentay ishkish maskýnem,  biraq onyn  jas әieli júmsaq әri taqualy adam kórindi, - deydi qonaq ýii iyesining әieli. Áyel  eshqashanda kýlgen emes. Olar qonaq ýiinde túrghan birneshe apta ishinde qonaq ýy iyesi әielding jýzinen kýlimsiregenin bir kórmepti. Maskýnemning búl ýshinshi nekesi kórinedi, birinshi әieli qaytys bolypty, ekinshisi ony tastap ketti degen qaueset jýr. Nelikten? Sebebi, olar óte erekshe boldy deydi. Biraq búl ósek qana.

Dәriger keruetke enkeyip, bosanghan әielding keudesindegi kórpeni týzedi.

-Sizge uayymdaugha bolmaydy, - dep sybyrlady. – Balanyz bir qalypta.

-Songhy on segiz aida men ýsh  balamnan da aiyryldym, sondyqtan meni shamadan tys uayymdaghanym ýshin kinәlamanyz.

-Ýsheuinen?

-Búl mening songhy tórt jyldaghy.... tórtinshi sәbiyim.

Dәriger bayqatpay ayaghynyng úshymen qozghaldy.

- Siz olardyng bәrin, ýsheuin, birinen song birin joghaltu degenning ne ekenin bilesiz be? Olar qazirde mening kózi aldymda túrady. Men kýnde Gustavtyng jýzin kóremin, úlym mening janymda  tósekte jatqanday. Gustav óte әdemi bala edi, dәriger. Biraq ol ýnemi  auyratyn. Balalar jii auyryp balana kómektese almasan, odan jaman nәrse joq eken.

-  Men týsinemin.

Áyel kózin ashyp, dәrigerge qarap, basyn basqa  jaqqa búrdy.

-Mening kishkentay qyzymnyng esimi Ida edi. Ol Rojdestvo qarsanynda qaytys boldy.  Osydan tórt ay búryn. Siz mening Idamdy kórseniz  ghoy, dәriger.

-Sizding endi  jana nәresteniz bar.

-Biraq  Ida óte kórikti bolatyn.

-IYә, men bilemin, - dedi dәriger.

-Siz  ony qaydan bilesiz?! -  dep әiel jekirip  jiberdi.

-   Men onyng keremet bala bolghanyna kýmәnim joq. Biraq mynau  bala da  jaman emes. -  Dәriger tósekten búrylyp, bólmeni aralap, terezening  janyna  kelip túrdy.  Kóshege qarady. Joldyng artynda ol ýilerding qyzyl shatyrlaryna, tóbe taqtayshalaryna soghylghan ýlken janbyr  tamshylaryn kórdi. Sәuir aiynyng búltty janbyrly kýni edi.

- Doktor, Ida  eki jasta, óte kórikti  bolatyn, men oghan tanerten  kiyim kiygizgennen keyin, keshke deyin, qaytadan besigine jatqyzghangha deyin qyzymnan  kóz  almaytynmyn.  Men ýnemi balama birdene bolmasyn dep ýnemi qorqynysh sezimde jýretinmin. Gustav qaytys boldy, mening kishkentay Otto da  qaytys boldy, Ida bolsa tiri edi. Keyde men týn ortasynda oyanyp, besikke  aqyryn jaqyndap, qyzymnyng tynys alyp jatqanyna kóz jetkizu ýshin onyng keudesine qúlaghymdy tosatynmyn.

-  Demalugha tyrysynyz, - dedi dәriger әiel tósegine oralghanda, - demalugha tyrysynyz.

-  Ida  qaytys bolghanda... men qaytadan jýkti boldym, dәriger.  Ida qaytys bolghannan  tórt aidan keyin, ony jerlep kelgen song «Men endi bala tappaymyn!  Men endi tughym kelmeydi!  Men qazirding ózinde qansha balamdy jerge kómdim» - dedim. Al mening kýieuim qonaqtarmen birge syraghy toyyp túryp, maghan  jalt búrylyp: «Klara,  saghan  mening  jaqsy janalyghym bar» - deydi. Siz elestete alasyz ba, dәriger? Biz ýshinshi balamyzdy jerlep kelgende, ol syrany krujkasyn simere  iship, onyng jaqsy janalyghy bar ekenin aitady. «Býgin meni Brnogha jiberdi, sondyqtan, kәne, jinal. Saghan túrghan jerindi auystyru  kerek, Klara, sonda sening jana dәrigerin  bolady» -  deydi maghan ol.

-  Ótinemin, endi sóilemenizshi.

-  Aytynyzshy, siz sol jana dәrigersiz be?

-  IYә.

- Dәriger, men qorqamyn.

-  Uayymdamaugha tyrysynyz.

-  Endi osy, tórtinshi  balamnyng mýmkindigi  bar ma?

-   Siz búl turaly oilaudy toqtatuynyz kerek.

-  Men múny oilamay túra almaymyn. Túqym qualaushylyq  qúrtatynyn boldy balalarymdy, men múny bilemin. Mindetti týrde búghan qarsy nәrse boluy kerek qoy.

-  Bos sózdi toqtatynyz!

-  Dәriger, Otto kóringenen keyin kýieuim maghan ne aitqanyn bilesiz be? Ol bólmege kirip, Otto jatqan besikke ýnilip: «Nege mening barlyq balalarym sonshalyqty kishkentay, әlsiz boluy kerek?» dedi.

-   Ol múny aitpaghanyna senimdimin.

-  Otto jatqan besikte  kishkentay jәndikke qarap túrghanday: «Olar  nege iri  emes»  deydi. Mine, solay.  Osydan ýsh kýn ótken song Otto qaytys boldy. Biz ony shomyldyru rәsimin ótkizdik, ol sol kýni keshte óldi. Sodan keyin Gustav óldi. Sodan keyin Ida.... Balalarymnyng bәri óldi, dәriger, ýiimiz birden bos qaldy….

- Búl turaly endi oilamanyz.

- Búl da óte kishkentay ma?

- Ol qalypty bala.

- Biraq kishkentay?

- Mýmkin sәl kishkentay shyghar. Biraq búl sәbiyler kóbinese ýlkenderge qaraghanda kýshti. Frau Gitler, elestetip kórinizshi, bir jyldan keyin ol jýruge ýirenedi. Múnyng qanshalyqty ghajap ekenin oilap kórinizshi!

Áyel ýndemedi.

- Al eki jyldan keyin úlynyz  shýldirlep sóiley bastaydy, sizdi ózining әrtýrli bos  әngimelerimen sharshatady. Siz onyng esimin kim qoyatyn boldynyz?

- Esimin?

-  IYә, esimin.

- Bilmeymin. Men búghan senimdi emespin, kýieuim eger úl  bala bolsa, biz ony Adolifus dep ataymyz degen bolatyn.

-  Yaghni, onyng aty Adolif deniz?

-  IYә. Kýieuim Adolif esimin jaqsy kóredi, óitkeni ol Aloiske úqsas. Mening kýieuimning aty-  Aloiys.

- Tamasha.

- Joq, joq! — ol kenetten tósekke otyra salyp, jylap jiberdi. - Otto dýniyege kelgende maghan dәl osynday súraq qoyghan! Búl onyng da óletinin bildiredi! Ony dereu shomyldyru rәsimin ótkizu kerek!

- IYә, iyә, - dedi dәriger alaqanyn әielding iyghyna aqyryn qoyyp, - múnyng bәri bos sóz. Men sizge aitayyn: múnyng bәri bos sóz. Men jay ghana  qyzyghushylyq tanyttym, bar bolghany sol. Men esimder turaly sóileskendi únatamyn. Mening oiymsha, Adolifus óte jaqsy esim. Menin  sýiikti esimderimning biri. IYә, mine, ol keldi!

Qonaq ýy iyesi tósekke qaray aqyryn ótip, nәresteni zor keudesinde qysyp, múqiyat alyp jýrip.

- Mine, qanday, әdemi sәbi, - dep aiqaylap jiberdi, jadyrap. - Ony ústaghynyz kele me, janym? Ony sizding janynyzgha qon kerek pe?

- Ol jaqsy oralghan ba? - dep súrady dәriger. - Múnda óte suyq.

- Áriyne, jaqsy oralghan.

Bala ýlken jýn oramalgha myqtap qúndaqtalyp, kishkentay basy ghana qúndaqtan shyghyp túrdy. Ýy iyesi balany anasynyng qasyna tósekke aparyp,  aqyryn jatqyzdy.

- Mine, - dedi ol, - endi jatyp, oghan qalaghanynyzsha tandanynyz.

Mening oiymsha, Sizge únaydy, — dedi dәriger kýlimsirep. - Ádemi bala.

-Onyng qoldary qanday әdemi, — dep sanq ete qaldy ýy iyesi. - Asyl sausaqtary qanday desenshi!

Anasy qozghalmay jatty. Tipti basyn búrghan emes.

- Kәne! - dep ýy iyesi aiqaylap, - Sizdi ol tistep almaydy!

- Men qaraugha qorqamyn. Mening taghy bir balam bar ekenine, onyng aman sau ekenine senuge batylym barmaydy.

- Kәne, balanyzdy alynyz, osynsha  qynyr bolmanyzshy.

Anasy basyn aqyryn búryp, onyng aldynda jastyqta jatqan  tanqalarlyq tynysh jatqan kishkene sәbiyding ala jýzine qarady.

- Mynau mening balam ba?

- Áriyne.

- Biraq....  ol  óte әdemi ..…

Dәriger búrylyp, ýstelge qaray jyljyp, jolsandyghyn  jinay bastady. Anasy balany sýisinip tósekte jatty; bauyryna qysyp kýlimdep  jatty. Áyel baqytty edi.

-Sәlemetsing be,  Adolifus, - dep sybyrlady. - Sәlemetsing be, mening kishkentay Adolifym.

-Tshsh! Qaranyzshy, sizding kýieuiniz kele jatyrghan sekildi, - dedi ýy iyesi.

Dәriger esikke jaqyndap, esikti ashyp, dәlizge qarady.

- Gerr Gitler!

- Sonyng ózimin.

- Kirinizshi, ótinemin.

Úzyn boyly, qoy jasyl týsti formadaghy adam bólmege saq kirip, jan-jaghyna qarady.

- Qúttyqtaymyn, - dedi dәriger. – Siz  úldy boldynyz.

Kirgen adamnyng múrty imperator Frans-Iosifting mәnerine qaray múqiyat qiylghan edi, odan  syranyng iyisi  qatty mýnkip  túrdy.

- Úl?

- Dәl solay.

- Al, ol qanday eken?

- Óte jaqsy. Sizding әieliniz sekildi óte jaqsy!.

- Jaraydy, - dep búrylghan erkek ayaghyn ynghaysyz basyp, әieli jatqan tósekke qaray jýrdi.

- Al, Klara, qalaysyn? - dedi ol múrtynan kýlip.

Ol balagha qarap, sodan keyin tómen qaray iyildi. Sodan, jyldam  qozghalyp  onyn  beti nәrestege  jaqyndaghansha tómen qaray iyildi. Áyeli onyng janynda jatyp, oghan ishinen qorqynyshpen, jalbarynyp qarady.

-  Onyng keremet ókpesi bar, siz onyn  kelmey jatyp  shynghyrghan dauysyn estiseniz ghoy –  dep habarlady qonaq ýy iyesi.

- Qúdayym- au, Klara…

- Ne, qymbattym, ne boldy?

- Mynau Ottodan da  kishkentay ghoy, ózi!

Dәriger jyldam  birneshe qadam  jasady.

- Balamen bәri jaqsy ma, - dedi ol.

Er adam bayau týzelip, artyna qarady. Erkek abdyrap, úyalghan boldy.

-Aldaghan dúrys emes, dәriger, — dedi ol, men búl neni bildiretinin bilemin. Bәri qaytadan qaytalanady.

-  Al, meni tynda, - dep  bastady dәriger.

-  Al siz basqa balalarmen ne bolghanyn bilesiz be?

- Olar turaly úmytynyz, gerr Gitler. Mynau sәbiyge ómir sýru kerek, oghan mýmkindik beriniz.

- Myna kishkentay әlsizge me?!

- Ol  jana ghana  dýniyege keldi emes pe.

- Tipti solay bolsa da…

- Siz oghan  ne isteginiz keledi? –dep  qonaq ýy iyesi oghan dauysyn kóterdi . -  Ne mynau nәresteni  merziminen búryn jerleging kele me?!

- Jaqsy, dogharynyz ! -  dedi dәriger olargha úrysyp.

Osy uaqytta anasy enirep jiberdi. Onyng denesinen qatty synsyghan  dauys  shyqty.

Dәriger әielding kýieuining qasyna  baryp, qolyn iyghyna qoydy.

- Oghan meyirimdi bolynyz, - dep sybyrlady. - Ótinemin. Búl óte manyzdy.

Sodan keyin ol  onyng iyghyn qatty qysyp, kereuetting shetine qaray aqyryn yghystyrdy. Ol tartyndy. Dәriger onyng iyghyn odan da qatty qysyp, barlyq sausaqtarymen batyryp eskertkendey boldy. Aqyry kýieui enkeyip, әielining betinen qúlyqsyz sýigisi keldi.

-  Jaraydy, Klara, - dedi kýieui.  - Jylaghandy doghar.

-  Aloiys, men  onyng aman sau, tiri  qalghany  ýshin jalbaryndym, bilesing be?

-  IYә.

-  Kýn sayyn, osy kýnge  deyin kýnde shirkeuge baryp, úlym aman qalsyn dep, tizerlep otyryp kýnde dúgha oqydym.

-   IYә, men bilemin, Klara.

-  Ýsh ólim - tórtinshisin men kótere almaymyn, sen meni týsinesin  be?

- Áriyne, týsinemin.

- Aloiys,  Adolif  ómir sýrui kerek,  Jaratqan iyem, meyirimdi bol…. Adolif  ómir sýrui kerek....

Tәrjimalaghan Salauat Kәrim

Abai.kz