Magnum Resey ekonomikasyna kómektesip otyr ma?!

Memleketting aqshasy jaqsy, al tauary ókinishke oray... Magnumnyng ekonomikalyq diyversiyasy nemen ayaqtaluy mýmkin?
Senbi kýni Almatydaghy «Jetisu» yqsham audanyndaghy irgeli Magnumgha bas súqtym. Búl tarihtaghy eng túnghysh Magnum giypermarketi. Osy dýken jaqsy tabys әkelgennen keyin, Magnum sauda jelisi retinde odan әri damyghan bolatyn. Sórelerdi on ainalyp, ózimizding otandyq mayonezdi taba almadym. Izdegenim Almatyda óndiriletin «3 jelaniye» mayonezi bolatyn. Giypermarket qyzmetkeri qazirgi tanda qazaqstandyq mayonezding satylmaytyndyghyn rastady.
Magnum Qazaqstandyq mayonezdi alyp tastap, ornyna Reseyding «Makeev» mayonezin toltyryp tastaghan. Búghan deyin de, jarmalar men súiyq may pozisiyalarynda Magnumnyng otandyq emes, reseylik tauarlardy kóbirek ótkizuge tyrysatyndyghyn bayqap jýrgen bolatynmyn. Biraq búl jolghysy әbden shekten shyqty.
Magnum jekemenshik biznes. Ol qazaqstandyq ónimdi mýlde satpay, sórelerdi Braziliyanyng bubuzelasymen toltyryp qoysa da óz erki. Biraq ondayy bar bolatyn bolsa, memleketten ne ýshin 0,01 payyzben tegin aqsha alyp otyr degen súraq tuyndaydy. Songhy 5 jylda Magnum bir Almatynyng ózinen keminde 13 milliard tenge kómek alghan. Al basqa ónirlerdi qosa alsaq, joq degende 17-18 milliard tenge shyghuy mýmkin.
Sauda ministrligi tarapynan ýlken logikalyq qatelik bar. Olar Magnum siyaqty iri sauda jelilerine payyzsyz nesie taratyp otyrghanda tek belgili bir әleumettik azyq-týlikke baghany ósirmeu boyynsha talap qoyady. Biraq «ol tauar otandyq boluy tiyis» degen shart joq. Sondyqtan mysaly, «arzan sýt sat» dep talap qoyyp, memlekettik kómek berilgende, Magnum ol aqshany alyp belarustyng arzan sýtin satyp otyra alady. Ol bizding otandyq tauar óndirushini qoldau boyynsha ekonomikalyq logikamyzgha, osy salagha beriletin 8 trillion tenge investisiyamyzgha mýlde qayshy, qarama-qarsy sheshim.
Qazir Bәsekelistikti qorghau jәne damytu agenttigi men Magnum arasynda birshama teketires bar. Sebebi Magnum tauar satyp payda kóruding ornyna, tauar óndirushilerge týrli jarnamalyq, sóredegi oryndar boyynsha tarifter qoyyp, soghan qosymsha aqsha tóleuge mәjbýrlep, negizgi tabysty sodan alatyn bolghan. Al búl qylyghy otandyq tauar óndirushilerge auyr tiide.
Magnum basshylyghy strategiyalyq jaghynan óte tayaz oilap otyr. Olar qazir әldebir iydeologiyalyq, nemese qysqamerzimdi kelisimder esebinen Resey ekonomikasyna kómekteskisi keledi. Osynday sharualary arqasynda Qazaqstannyng Reseyden alatyn azyq-týlik importy 2024 jyly 10 payyzgha ósip ketti. Qazir Reseyden 1,9 milliard dollargha azyq-týlik alamyz. Endi osy 2 milliardtyq aqsha kanaly rubliding tengege yqpalyn qamtamasyz etedi de, erteng Reseyde mindetti týrde oryn alatyn inflyasiya bizge de әser beredi. Al rubli qúlap ketetin bolsa, ol tenge baghamyna qysym jasay bastaydy.
Ekinshi faktor. Magnum eldegi azyq-týlik saudasynyng 8 payyz ýlesin alyp otyr. Búl eng ýlken ýles. Onyng otandyq óndirushilerdi qoldamauy, ónimderin sóreden alyp tastauy bizding óndirushilerding satu kólemin azaytyp, jaghdayyn nasharlatady. Búl tiyisinshe olardyng qyzmetkerlerining ailyghynyng óspeuine, júmys oryndarynyng qysqaruyna alyp keledi. Túrmysy nasharlap qalghan adamdar Magnumnan tamaq aluyn azaytady. Sonda Magnumnyng ózi otyrghan bútaqty óz qolymen kesip jatqandyghyn aiqyn kóremiz. Jәne ol búl qylyghymen Qazaqstan ekonomikasynyng túraqtylyghy men ósuine qarsy júmys istep jatyr.
Búl tústa eki ghana jol bar. Ne Magnumgha memleketten aqsha bólinbeu kerek. Olar bilgenin satsyn. Ne Magnumgha memleketten aqsha bólinu jalghassa, onda otandyq azyq-týlikti qanday jaghday bolmasyn sóreden alyp tastaugha tiym salu kerek.
Qazaqstan – Ortalyq Aziyanyng mayonez derjavasy. Almatydaghy maqtauly kәsiporyn «Eurazian Fud» qazaq mayonezin Aughanstannan bastap Shyghys Europagha deyin satyp otyrghanda, ózimizding eng iri sauda jelisi otandyq mayonezdi Reseyding eshkim jemeytin Makeev markasymen auystyrghany Magnum Cash & Carry basshysy Azamat Osmanovtyng atyna ýlken syn boldy.
Osy aptada Ýkimettegi eng biyik kabiynetten Magnumgha eskertu signaly kelui tiyis. Al júma kýni Jetisudegi anyzgha ainalghan giypermarketine taghy baryp, qazaq mayonezining sóredegi taghdyryn bir tekseremin. Magnum odan sabaq almasa, mәsele Mәjilis deputattaryna jetetin bolady.
Aybar Oljaev
Abai.kz