Seysenbi, 5 Tamyz 2025
46 - sóz 262 0 pikir 5 Tamyz, 2025 saghat 15:34

Orystar tarihty qalay jazady?

Suret: Vikiypediyadan alyndy

Orys tarihshylary qazaq tarihshylaryn tarihty qayta jazyp búrmalaydy, ótirik jazady dep ylghy aiyptaydy. Ásirese, olargha salsaq, elimizdegi orystyng qolastynda bolghan kezendi maqtap jazbaytyndardyng barlyghy derlik “rusofob” atanady, qazaq tarihyn órkókirek orys tarihshylary qazaqtyng ózinen artyq biledi – mys.

Al is jýzinde jalghan tarihty jazudan dýnie jýzinde orys tarihshylarynan asqan jazarmandar joq shyghar.

Mine, songhy dәlelderding biri – orys - mektepterine arnalghan tarih oqulyghy. Naqtyraq aitsam, 11-shi synypqa arnalghan “Resey tarihy” oqulyghy. Bәrin tizbelemey-aq bir-aq mysal keltireyin.

Sol kitaptyng 174-betinde Sovet zamanyndaghy sport jetistikterimen maqtanghan kitap avtorlary: “M. Botvinnikten keyin shahmattan әlem chempiony bolyp Vasiliy Smyslov (1957-1958), Mihail Tali (1960-1961), Tigran Petrosyan (1963-1969), Boris Spasskiy (1969-1972), Anatoliy Karpov (1975-1971) atandy”, dep jazady.

Bayqadynyzdar ma, aghayyn. Karpovty ataydy da, dýnie jýzine tanymal, ataqty Garry Kasparovty (1963 j.t.) atamaydy. Sol Kasparov Sovet azamaty, sovet sportshysy bola túra, 1985 jyly Anatoliy Karpovty jenip sol shahmattan 13-shi әlem chempiony bolghan joq pa? Biraq Medinskiy jәne Torkunov degen orys tarihshylary Resey tarihynda onday chempiondy “bilmeydi” eken, lәm-mim demeydi.

Orystyng 11-shi synyp oqushylaryna әlemning sport tarihynda Kasparov degen shahmat chempiony bolghanyn bilu mindet emes eken. Álde tarihta onday adam bolghan joq pa? Bolghan ghoy. Sonda nege orystyng “eng shynshyl” tarihshylary ony atamaydy? Nege ayaq astynan “úmytshaq” bolyp ketedi? Sol Kasparov qazirgi Reseydi basqaryp otyrghan ýkimetting sayasy qarsylasy bolghandyqtan ba? Esh úyalmay jalghan tarihty jazu týgili, jas buyngha sol jalghan tarihty jappay ýiretip jýr. Stalin zamanynda Stalinge, Sovet ókimetine qarsy adam tarihtan syzylyp tastalatyn. Ysylghan “eng shynshyl” orys tarihshylary sol әdetten әlide arylmay otyr. Biraq sonda da tarihty jazu salasynda qazaqtargha aqyl aitugha qúmar-aq.

Sol ýshin, aghayyn, orys tarihshylary qaytadan “aqyl aitugha” talpynsa, úyalmay olardyng kim ekenderin betterine basyndar. Óz tarihyn dúrystap jazudy aldymen ózderi ýirensin, Óz aqyldary ózderine.

Qayrat Álimjan

Abai.kz

 

 

0 pikir