Birmandatty okrug boyynsha saylanghan Mәjilis deputaty Ermúrat Bapy Memleket basshysynyng «Jasandy intellekt dәuirindegi Qazaqstan: ózekti mәseleler jәne ony týbegeyli sifrlyq ózgerister arqyly sheshu» atty joldauyna qatysty deputattyq saual joldady.

«Qoghamdyq talqygha týsetin parlamenttik reformagha konstruktivti yjdahatpen belsene aralasuymyz kerek!» - deydi Mәjilis deputaty.

Biz Ermúrat Bapy myrzanyng Qazaqstan qoghamyna arnalghan deputattyq saualyn oqyrman talqysyna úsynamyz...

Ermúrat Bapiy:

Men búl deputattyq saualymdy qazaqstandyq qoghammen aqyldasudyng amaly retinde ertengi Últ mýddesin oilaghan, qanjardyng jýzinde qyryq qúbylyp túrghan qazirgi әlemde el bolashaghyn baghdarlaghan azamattargha arnap otyrmyn. Oghan sebep – el Preziydenti Qasym-Jomart Toqaevtyng halyqqa arnaghan «Jasandy intellekt dәuirindegi Qazaqstan» atty kýni keshegi Joldauy.

«Búl әn búrynghy әnnen ózgerek» – dep, Shәkәrim qajy aitqanday, búl Joldau basqalardan әldeqayda ózgerek bolyp túr. Mening týisigimde onyng ózgerek bolatyn birneshe sebebi bar.

Birinshiden, Preziydentting ózi aitqanday, «jana geosayasy tәrtip ornygha bastaghan» býgingi tenselip, terbetilip túrghan qúbylmaly әlemning jaghdayynda Memleket basshysy eldi jana sayasy ózgeristerge jetelegen bastamalaryn jariya etti.

Bәlkim, tórtkýl dýniyede alay-dýley tolqyn tuyp túrghan dauyldy dәuirde әlipting artyn baghyp, bizding tynysh jata túrghanymyz dúrys pa edi? Qazaqshalap aitqanda, «jau alyp bara jatqan» eshtene joq edi...

Biraq, Preziydent osynday aumaly-tókpeli zamanda «mening maqsatym – elding túraqtylyghy men qauipsizdigin qamtamasyz etu» dep, bolashaqtyng qamyn kýittegen qadamgha bastamashy boldy. Memleket basshysy bolashaqtyng baghdaryn, jasampaz janalyqty jariya etti. Eshkim mәjbýr etpedi, qarapayym qaghytyp aitqanda, ony «eshkim ony tilinen tartqan joq». Búny eldegi ózgeristerge qúshtarlyqtyn, shynynda da «Jana әdiletti Qazaqstan» qúrugha degen tәntilikting belgisi dep bilu kerek.

Ekinshiden, búl Joldaudyng әleumettik-ekonomikalyq jәne de basqa salalargha qatysty el halqy ýshin óte manyzdy mәnin bylay qoya túrghanda, Preziydentting parlamenttik reforma jasau jolyndaghy bastamasyn erekshe atap ótu kerek. 30 jylgha juyq sayasat arenasynyng bir púshpaghynda jýrgen men ózim búl reforma Qazaqstan Parlamentin naqty sayasy kýshke ainaldyrugha, yqpaldy Parlament formulasyn shynayy jýzege asyrugha baghyttaydy dep sanaymyn.

Biz osynday reformalar arqyly qoghamnyng sayasy belsendiligin arttyrugha jәne ózin-ózi basqaru jýiesin damytugha baghyttalghan bastama dep qabyldaymyz.

Qalay bolghanda da, kýnderding kýninde biz partiyalyq saylau jýiesine keluimiz kerek edi. Biz halyqaralyq qoghamnyng bir bólshegi retinde әlemde qalyptasqan, әzirge basqa formasy tabylmaghan jalpygha ortaq partiyalyq saylau jýiesine birtindep kóshuimiz kerek bolghan. / Mysaly, әlemdik demokratiyanyng altyn besigi sanalatyn AQSh-ta eki partiyalyq saylau jýiesi qalyptasqan; Euroodaq elderining barlyghy derlik partiyalyq negizdegi Parlamenti pen Ýkimetin saylaydy/.

Mening birqatar Europalyq baspasóz qauymdastyqtarymen, jekelegen halyqaralyq azamattyq úiymdarmen birshama tyghyz baylanysym bar. Eki kýnnen beri olar Qazaqstanda bolatyn bolashaq sayasy ózgeristerge tanyrqap, maghan qyzyghushylyqpen habarlasyp jatyr.

Búl qyzyghushylyqtyng óz jóni bar. Biz Aziya kontiynentindegi qoghamdyq-sayasy damuy tereng stagnasiyagha úshyraghan memleketterding qorshauyndaghy elmiz. Avtoritarlyq formadan attap ótuge bet alghan «araldaghy» bizding ózgeristerge ol memleketter ýrke qaraydy.

Qazirgi geosayasy әlemning kýrdeliligi túrghysynda biz osynday tәuekelderge qarsy túra biletindey jalpy qoghamdyq institut qúra biluimiz kerek. Ol instituttyng altyn qazyghy – qoghamnyng ortaq ýni men erik-jigerin júmyldyratyn parlamenttik jýie boluy tiyis. Al búl Parlament qazaqstandyq qoghamnyng bolashaq damu algoritmin qalyptastyratyn sayasy kýshterding dingegi bola aluy kerek.

Ázirge biz ýshin jarqyn jәne túraqty bolashaqqa jetuding basqa joly joq. Preziydent Toqaev úsynghan osy bastamany qazaqstandyq qogham meyilinshe memleketshildikpen, azamattyq jәne perzenttik jauapkershilikpen paydalanyp qaluy kerek dep oilaymyn!

Biraq, reti kelgende ókinishpen aita ketu kerek: biylikti ondy-soldy synau daghdysy sýiegine әbden sinip qalghan, tyrnaq astynan kir izdeu «kәsibi» dәstýrine ainalghan jekelegen sauatsyz belsendiler men sayasatker-symaq azamattar osy bastamanyng ózinen kinarat izdep, kesheli-beri әlden kesek atyp әlek boluda.

Ýshinshiden, mening qazaq qoghamyna arnap, deputattyq saual formasyn paydalanuyma bizding dәl osy keritartpalyghymyz sebep bolyp túr. «Qoghamdy janghyrtu ýshin әli de kóp júmystar kerek» dedi Preziydent halyqqa Joldauynda.

Endeshe, «kóp júmysty» kim nemese kimder atqarady? Álbette, búl arada salauatty ústanymdaghy qogham belsendilerining ýlesi auaday qajet bolady. Elding túraqty jәne qauipsiz bolashaghyna kepil bolatyn saliqaly úsynystardy biylikting tiyisti buyndary qabyl alary sózsiz. Men jәne basqa da deputattar dәl osy eki aralyqtyng dәnekeri bolugha әrdayym әzir ekendigine dau bolmauy kerek!

Endeshe, eki jylgha juyq aralyqta qoghamdyq talqygha týsetin búl parlamenttik reformagha konstruktivti yjdahatpen belsene aralasuymyz kerek!

Búl – songhy ýsh jylda oryn alghan preziydenttik týbegeyli sayasy reformalardyng ýzdiksiz jalghasy. Búl sheshimdi de halyq osymen ýshinshi ret referendum arqyly qabyldaytyn bolady. Yaghny naghyz halyq ýnin eskeretin prinsipti Preziydentimiz ózi bastap berip otyr.

Abai.kz