Niu-York. Birikken Últtar Úiymynyng Bas Assambleyasynyng minberinen әlemdik kóshbasshylar jahandyq mәselelerge baylanysty óz oilaryn ortagha saldy.

AQSh preziydenti Donalid Tramp 55 minuttyq bayandamasynda últshyldyqty kýsheytuge shaqyryp, BÚÚ-ny tiyimsiz úiym dep synady. Ol kóshi-qon men janartylatyn energiyany «erkin әlemge tóngen eng ýlken qauip» dep atap, Ukraina mәselesine qatysty ústanymyn ózgertkenin jariyalady.

«Endi men Kiyev óz jerin әskery jolmen qaytaryp ala alady dep senemin», – dedi Tramp. Onyng búl sózi Europa elderi men Ukraina tarapynan qoldau tapty.

Degenmen, Tramp sóz sóilemesten búryn oryn alghan qyzyqty jayt ta nazardan tys qalmady: Ol men júbayy Melaniya mingen eskalator kenetten toqtap qalyp, Aq ýy búl oqighagha baylanysty tekseris jýrgizudi talap etti.

Al BÚÚ Bas hatshysy Antoniu Guterrish óz bayandamasynda Gaza qaqtyghysyn «men qyzmette bolghan jyldardaghy eng qandy soghys» dep atady. «Úiymnyng júmys isteu mýmkindigi qysqaryp barady», – dep alandaushylyq bildirdi ol.

Týrkiya preziydenti Rejep Tayyp Erdoghan Assambleya minberinde Gazagha qatysty asa ótkir mәlimdeme jasady. Ol Izrailiding әreketterin «genosiyd» dep atap: «Bir saghatta bir balanyng qaza tabuy – tek statistika emes, búl – adamzattyng eng tómengi sәti», – dedi. Sóz sonynda Týrkiya basshysy «Gazagha dereu atysty toqtatu qajet» dep әlem elderin ýn qatugha shaqyrdy.

Qazaqstan Preziydenti Qasym-Jomart Toqaev jasaghan mәlimdemede BÚÚ-ny reformalau qajettiligi erekshe atap ótildi. «Halyqaralyq qúqyqty óreskel búzushylyqtar qalypty jaghdaygha ainaldy. Sondyqtan BÚÚ-ny janghyrtu – strategiyalyq mindet», – delindi. Qazaqstan AY (jasandy intellekt) damuy mýmkindikterimen qatar tәuekelderge de nazar audaryp, ony adamzat iygiligine baghyttaudy úsyndy.

«Býgingi tarihy kezdesu – әmbebap jәne balamasy joq Úiymnyng irgeli qaghidattary men maqsattaryna qanshalyqty beyil ekenimizdi dәleldeytin orayly mýmkindik. Áytse de biz kópjaqty instituttargha degen senimning daghdarysqa úshyraghanyn aitpay kete almaymyz. Halyqaralyqtyng qúqyqty óreskel búzu «qalypty jaghdaygha» ainaldy. Sonyng saldarynan әlemdegi túraqtylyqqa núqsan kelip, halyqtardyn, sayasy kóshbasshylar men memleketterding bir-birine senimi әlsirey týsti.

Qazirgidey almaghayyp kezende bәrimiz BÚÚ pozisiyasynyng nyghangyna yqpal etip, Úiymnyng qúbylmaly zamangha beyimdeluine qolghabys etuimiz qajet. Ózara týsinistik pen yntymaqtastyq ruhy soghys órtin tútandyrudan basym bolugha tiyis. Memleketter basshylary beybitshilikke úmtylu jolynda jauapkershilik arqalaydy.

Qazirgi buyn kóshbasshylarynyng әreketsizdik tanytugha esh qúqyghy joq. Óitkeni onyng zardabyn kelesi úrpaq tartady. Osy orayda Birikkken Últtar úiymyn jan-jaqty reformalau tolassyz talqylanatyn taqyryp emes, naghyz strategiyalyq qajettilik ekenine nazar audarghym keledi. Bizge BÚÚ-ny reformalau jóninde naqty úsynys әzirleytin joghary kәsiby jәne ony esh oilanbastan algha jyljytatyn pikirlester tobyn qúru qajet. Úiym býgingi syn-qaterlerge jәne ertengi mindetterge say boluy kerek. Áytpese, BÚÚ ýnemi mәselening saldarymen kýresuden kóz ashpaydy. Al problemanyng týpki sebepteri ýsti-ýstine kóbeye beredi. Biz búl ýderisti dәl býginnen bastay alamyz. Ol ýshin Birikken Últtar Úiymynyng Jarghysyna beyil ekenimizdi taghy da rastauymyz qajet. Egemendik, aumaqtyq tútastyq jәne kez kelgen daudy beybit jolmen sheshu qaghidattarynyng bәri mýltiksiz saqtalugha tiyis. Úiym Jarghysyn qolayyna qaray qoldanu onyng bedeline núqsan keltiredi. Álem senimge, ashyqtyqqa jәne ortaq jauapkershilikke arqa sýieytin jana konsensusqa zәru», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Sonymen qatar, Qazaqstan Ukrainadaghy daghdarysqa baylanysty ekijaqty jәne kópjaqty diplomatiyalyq qadamdardy jalghastyrudy, al aimaqtaghy qaqtyghystardy tek ózara ústamdylyq arqyly sheshudi qúp kóretinin jetkizdi. «Biz soghys emes, beybitshilik jolyn tandaymyz», – dep mәlimdeldi el atynan.

Abai.kz