Elimizde songhy jyldary balalargha arnalghan qazaqtildi kontent kóbeyip keledi. Abai.kz aqparattyq portaly elimizdegi balalar kontentin damytu isine óz ýlesin qosyp, elimizding eng jas auditoriyasyna arnalghan kontentterdi ýzdiksiz jariyalap keledi.

Býgin biz belgili qalamger Ádil Baltanyng balalargha arnalghan shygharmalarynan toptama úsynamyz.

Ádil BALTA

Aqsha joq deysin

Altygha shyqqan Altynaydyng anasy – kassiyr. Balabaqshadan qalyp qoyghan kýnderi ony mekemesine ertip baryp jýretin. Bir kýni ol mekeme qyzmetkerlerine aqsha taratty. Altynay oghan jaqtyrmay qarap otyrdy. Ýige qaytyp kele jatyp anasy qyzynan:

– Nege kónilsizsin? – dep súrady.

– Ýide aqsha joq deysin. Aqshanyng bәrin júrtqa taratyp beresin, – dep qyzy auzyn búrtitty.

Anasy Sәule qarshaday qyzynyng sózine ishek-silesi qata kýldi.

Qar

Sәule apay qyzy Altynaydy syrtqa qoqys tógip keluge júmsaghan. Qys kezi bolatyn. Jerding ýsti – appaq qar. Altynay syrtqa shyqty da, qayta kirdi. Qoqysty tókpey ala kelipti. Anasy oghan:

– Nege qayta әkelgensin? – dep úrysyp jatyr.

– Ayadym, – deydi qyzy.

– Neni?

Anasy an-tan.

– Jerding beti appaq. Sonday әdemi. Qoqysty tóksem, kir-kir bolmay ma?

Qoryqpaysyng ba?

Anasyna erip mekemege kelgen Altynay barlyq kabiynetke kirip aralap shyqty. Bәri ony óz qyzynday kórip, ashyq-jarqyn әngimelesip jatqandary. Altynay olardyng qoyghan súraqtaryna qyzyq jauap qaytaryp, agha-apaylaryn mәz qyldy. Ózi de súraq qoyyp, jauap aldy. Óstip jýrip ol mekeme basshysynyng kabiynetinen bir-aq shyqty.

– Kel, qyzym, kir, – dedi ishinde otyrghan aghay.

Basqa kabiynetterdegidey emes, múnda bir ózi ghana otyr. Altynay an-tan.

– Jalghyz otyrghannan qoryqpaysyz ba? – dep súrady ol mekeme basshysynan.

Baldyrghan

Múghalima apay taqtagha jazu jazdy:

«Baldyrghandar baqshagha bet aldy». Sodan keyin aldynghy qatarda otyrghan Rahattan:

– Aytshy, baldyrghan degen kim? – dep súrady.

– «Baldyrghan» degen – jurnal, – dedi Rahat esh kýmәndanbastan. – Ishinde әdemi suretteri bar.

Apay kýlip jiberdi.

Ájem biledi

– Erteng oqugha barasyng ba? – dedi aghasy Rahatqa.

– Ony әjem biledi.

– Qalaysha?

– Qyrkýiekting birinen beri ol da menimen birge oqyp jýr ghoy.

Qiyn sóilem

Rahat qúnjyndap «Álippe» oqyp jatyr. «Zayra sazandy qazangha quyrdy» degen sóilemdi birneshe ret qaytalap jatyp әreng degende әriptep shyqty.

– Zayra sazandy qazangha ne qyldy? – dep súrady apayy.

– Pisirdi, – dey saldy Rahat.

– Pisirgen joq, quyrdy, – dedi ústaz keyip.

Rahat an-tan. Bәribir emes pe?

Ashanashy

Múghalima apay Rahatty taqtagha shaqyrdy. Rahat sýiretilip әreng shyqty. «Apay da qyzyq, basqalar qúryp qalghanday, qúdaydyng qútty kýni súraydy». Amal joq, «Álippesin» ashyp oqymaq boldy.

– Sh... A... R... A... – dedi әriptep.

– Endi qosyp oqy, ne boldy?

Rahat:

– Ashanashy, – dedi kóp oilanbastan.

Mektep ashanashysynyng aty Shara edi.

Egizder

Múghalima synyptas oqushylaryna kitap ýlestirgende, «Álippe» tek Aqmaralgha jetpey qaldy. Ózinen de bar. Sabaqqa bir kýn kesh keldi. Auylgha jazda kóship kelgen. Áli balalarmen tolyq tanysyp ta ýlgergen joq. Múghalima ony Ýsen degen balanyng janyna otyrghyzdy. Ekeui birin-biri jatyrqaghan joq. Tez til tabysyp ketti.

Birde Aqmaral «Álippeden» ekilik alyp qaldy. Ýige berilgen tapsyrmany oqymapty. Búl Aqmaraldan búryn Ýsenge qatty batty. Al Aqmaral bolsa, ornyna otyra berip jylap jiberdi.

– Onyng kitaby joq qoy, apay, – dedi Ýsen arasha týsip.

– Onday syltau bolmaydy, – dedi múghalima.

Ýsen ýnsiz qaldy. Jylap otyrghan Aqmaralgha qarady. Ony ishtey qatty ayady.

– Apay, – dedi bir kezde Ýsen ornynan túryp. – Aqmaral mening kitabymdy alsyn.

Múghalima an-tan.

– E, ózing qaytesin?

– Men Aqbotadan oqimyn. Ekeuimizding ýiimiz bir. Egizbiz ghoy, – dedi Ýsen aldynghy partada otyrghan aqqúba, kishkentay qyzdy kórsetip.

– Solay ma? – dep múghalima jymidy.

– Mine, jigit! – dedi sonan song Ýsenge meyirlene qarap. Ásirese, Aqmaraldyng quanyshynda shek joq edi.

«Birinshidegi» әjey

Darqandy birinshi synypqa әjesi ertip bardy. Búryn mektepke ózi tym jaqsy barushy edi, býgin ol mýldem búzyldy.

– Ájem barmasa, barmaymyn, – dep otyryp aldy.

Amal joq, әjesining ýidegi qyruar júmysyn tastap, nemeresimen mektepke baruyna tura keldi.

Mektepke barghan song da әjesinen bir eli aiyrylsayshy. Synypqa da birge alyp kirdi.

Apayy ony eng songhy partagha otyrghyzdy. Bir jaqsysy, ol kýngi sabaq úzaqqa sozylghan joq. Ekeui tez qaytqan edi.

Jolshybay әjesi ekeuining әngimesi mynaday boldy.

– Áje, erteng de menimen birge kelesin. Jaray ma?

– Men sharshadym. Meni ornyma atang kelse qaytedi?

– Joq. Atam jaman. Maghan zeynetaqysynan týk alyp bergen joq.

– Oibay-au, sonda jyl boyy senimen mektepke qatynay berem be?

– Qatynay beresin. Ekeuimiz birge oqimyz.

Ájesi kýlgen.

Oqudyng bastalghanyna da ýsh-tórt kýn ótti. Birinshi synypqa nemeresimen qosylyp, әjesi әli baryp jýr. Ýidegi júmystyng bәri qaldy. Kózden sәl tasa bolsa, nemeresi jylap qoya beredi.

Ótkende qalada túratyn sheshesi qydyryp keldi. Darqangha qatty úrysty.

– Ájendi salpaqtatyp jyndymysyn? Júrttyng balalary siyaqty ózing bara bermeysing be?

Darqan ony qúlaghyna qystyrmady. Tek synybyndaghy anau bir eki qyz «kýidirip» jýr. Áli attaryn da dúrys bilmeydi. Múny kórse boldy, mazaqtay jóneledi. Úshyp-qonghan bireuler...

– Darqan taghy da әjesimen kele jatyr! – dep aighaylaytyndaryn qaytesin.

Darqan qatty qysylady. Sonda da әjesinen ajyraghysy joq. Ózin oqytatyn әdemi tәtey qashanghy otyrghyzsyn, әjesin býgin sabaqtan «quyp» shyqty. Sol-aq eken, Darqan qynqyldap qoya berdi.

– Ketpeymin, syrtta kýtemin, – dedi әjesi.

Darqan ýziliste syrtqa shyqty. Shynynda, әjesi terek kólenkesinde ózindey әjelermen әngimelesip otyr eken. Kónili ornyna týsti.

Balalar yzy-qiqu oiyngha kiristi. Bir qara bala jaqyn keldi. Momyn siyaqty. Ekeui til tabysa ketken. Jaqynda sonau alystan kóship kelipti.

– Nege әjendi ertip kelmeysin? – dedi Darqan birden.

– Ájem joq. Alysta... – dep anau múnayghan boldy. Darqan ony ayap ketti.

– Anang she?

– Ol júmysta. Erip jýretin uaqyty joq.

Ýirenise bastaghanday. Dosy momyn bolghanymen, sózsheng siyaqty. Biraz jaydy aityp tastady. Onyng aituynsha, múnyng mektepke ózi kelmey, bireudi ertip kelgeni úyat eken. Bireuler tipti syrtynan «qorqaq» deytinge úqsaydy. Ýlkenderding ýidegi júmysy jetkilikti. Mәselen, múnyng әjesi ýide kýbi pisuding ornyna syrtta bostan-bosqa sarghayyp otyr.

Darqan oilanyp qaldy. Qoy, erteng әjesin ýide qaldyryp, ózi kelmese bolmaydy eken.

Abai.kz