Sonymen, preziydent óz Jarlyghymen ishki sayasattyng negizgi qaghidattaryn, qúndylyqtary men baghyttaryn bekitti.

Óz basym búl qújatty biylikting «bizde memlekettik iydeologiya joq» dep jýrgen synshylaryna jauap dep qabyldaymyn. Jauap qysqa da núsqa bolypty.

Áriyne, eng basty iydeologiyalyq qújat ol – bizding Konstitusiyamyz, onda memlekettik sayasattyng negizgi qaghidattary aitylghan. Alayda, ony bizde kim kýndelikti oqyp-toqyp, óz ómirinde paydalanyp jatyr deysiz? Sol sebepti iydeologiyalyq ústanymdar men qúndylyqtardy tәp-tәuir tarqatyp bergen búl qújattyng salmaghy az emes.

«Zang men tәrtip», «Halyq ýnine qúlaq asatyn memleket», «Ártýrli kózqaras – birtútas últ», «Kýshti Preziydent – Yqpaldy Parlament – Esep beretin Ýkimet», «Adal azamat», «Taza Qazaqstan» qaghidattary, әriyne, kónilge qonymdy. Ókinishke oray, búl tújyrymdar tolyqqandy, tolyqmәndi jýzege asyp, ómir saltyna ainaldy dep aita almaymyz.

Búryn da preziydentting auzynan jii estiletin búl tújyrymdardyng jýielenip, tәpsirlenip, bir qújatta toptastyrylghany dúrys bolghan eken.

Kim biledi, osy basty qaghidattardyng ishinde «Adal azamatpen» qatar «Azat azamat» degeni bop, әr azamattyng konstitusiyalyq qúqy men bostandyqtary myzghymastay etip, bir bekitip tastasa, jaghday sәl basqasha bolar ma edi?

Ony men nege aityp otyrmyn? Songhy kezde bayqaghanym sol: bizding basshylardyng auzynan «zan», «tәrtip» degen kóp shyghady da, «adam qúqy», «azattyq», «erkindik» degen sózder aityla bermeydi. Onyng ózi jalpy memlekettik sayasatqa óz әserin tiygizip otyr dep sanaymyn.

Bәlkim, «bәrin biylik jasauy tiyis» degen paternalistik kónil-kýiden de aryluymyz kerek bolar. Bir nәrse anyq: kez kelgen qújat – Konstitusiyadan bastap osynday tújyrymdamalargha deyin – pluralistik qoghamnyng qoldauynsyz - túl.

Qújatta jalpyúlttyq nyshandardy (simvoldar bolsa kerek) jariya etilipti, búl iydeya ózime únyp otyr. «Últtyq úran – «Algha, Qazaqstan!», últtyq týster – aspan týstes kók, altyn sary týs, últtyq kitap nyshany – Abaydyng «Qara sózderi», últtyq birlik nyshany – shanyraq, últtyq muzykalyq aspap nyshany – dombyra, últtyq ósimdik nyshany – qyzghaldaq» degenge kim qarsy shyghady. Ábden qúptarlyq bastama.

Óz basym múnday bastamadan iydeologiyalyq jaghynan útymdy bir nәrse kórip otyrmyn: yaghni, últtyq qúndylyqtar endigi jerde tek qazaq últyna ghana emes, Qazaqstan Respublikasynda túryp jatqan barsha azamattargha, basqa últ ókilderine de qatysty ekeni aiqyn sezilip túr, búl trendti barlyq qazaqstandyqtardyng sanasyna sindirip, ornyqtyra beru kerek dep sanaymyn.

Otandyq ónim shygharudyng últtyq belgisi – «Qazaqstanda jasalghan», «Made in Qazaqstan» deu de oryndy. Endi tek múnay men gazymyzgha qarap qalmay, sol otandyq tauarlardy kóbeyte týssek, núr ýstine núr bolar edi.

«Últtyq heshteg – #Qazaqstan, #Kazakhstan» degendi onsha týsinbey qoydym. Meninshe, eki núsqanyng bireuin ghana resmy bekitu kerek, әitpese, heshtegimiz eki jaqty bop ketedi, onyng ózi heshtegting meylinshe keng tarauyna kesirin tiygizeri haq, jalpy san ekige bólinip, ortaq nәtiyje de eki ese azayady.

Ishki sayasat sekildi kýrdeli de tereng salany qogham ómirining basqa salalarynan bólek qarastyrugha bolmaydy, ekonomika da, әleumettik, qúqyqtyq, syrtqy sayasattar da ishki sayasatqa óz әserin tiygizedi. Sol sebepti búl mәselege keshendi kózqaras kerek.

Qújatta ishki sayasatpen ainalysuy tiyis shendiler de atalypty. Meninshe, olardyng mәrtebesin kóteru kerek. Mәselen, oblys, qala, audan әkimderining orynbasarlarynyng ishinde birinshi orynbasar men qarjy, ekonomika jónindegi orynbasarlardyng sózi ótedi de, iydeologiya jónindegi orynbasarlar kópting bir bop qalady. IYdeologiyagha qatysty bastamalar qarjy jónindegi orynbasardyng vizasyn ala almay jatady. Sóitip, kóptegen iydeologiyalyq manyzy bar sheshimder qabyldanbaydy ne oryndalmaydy. Sol sebepti, memleket ózining ishki sayasatyn dúrys jolgha qoyghysy kelse, iydeologiya mәselelerine jauapty orynbasar birinshi orynbasar mәrtebesin aluy kerek. Burokratiyalyq túrghydan sol dúrys bolady dep oilaymyn.

Ishki sayasat qúndylyqtaryn ómir saltyna ainaldyryp, sana men qoghamda ornyqtyru tek qana tiyisti shendilerding isi emes, búl ortaq iske qogham bolyp júmylmay, kez kelgen jaqsy qújat tek qaghaz jýzinde qalyp qoyady.

Olay bolsa, ishki sayasatqa, ortaq iske sәt!

Ámirjan Qosan

Abai.kz