سونىمەن، پرەزيدەنت ءوز جارلىعىمەن ىشكى ساياساتتىڭ نەگىزگى قاعيداتتارىن، قۇندىلىقتارى مەن باعىتتارىن بەكىتتى.

ءوز باسىم بۇل قۇجاتتى بيلىكتىڭ «بىزدە مەملەكەتتىك يدەولوگيا جوق» دەپ جۇرگەن سىنشىلارىنا جاۋاپ دەپ قابىلدايمىن. جاۋاپ قىسقا دا نۇسقا بولىپتى.

ارينە، ەڭ باستى يدەولوگيالىق قۇجات ول – ءبىزدىڭ كونستيتۋتسيامىز، وندا مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى ايتىلعان. الايدا، ونى بىزدە كىم كۇندەلىكتى وقىپ-توقىپ، ءوز ومىرىندە پايدالانىپ جاتىر دەيسىز؟ سول سەبەپتى يدەولوگيالىق ۇستانىمدار مەن قۇندىلىقتاردى ءتاپ-ءتاۋىر تارقاتىپ بەرگەن بۇل قۇجاتتىڭ سالماعى از ەمەس.

«زاڭ مەن ءتارتىپ»، «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت»، «ءارتۇرلى كوزقاراس – ءبىرتۇتاس ۇلت»، «كۇشتى پرەزيدەنت – ىقپالدى پارلامەنت – ەسەپ بەرەتىن ۇكىمەت»، «ادال ازامات»، «تازا قازاقستان» قاعيداتتارى، ارينە، كوڭىلگە قونىمدى. وكىنىشكە وراي، بۇل تۇجىرىمدار تولىققاندى، تولىقماندى جۇزەگە اسىپ، ءومىر سالتىنا اينالدى دەپ ايتا المايمىز.

بۇرىن دا پرەزيدەنتتىڭ اۋزىنان ءجيى ەستىلەتىن بۇل تۇجىرىمداردىڭ جۇيەلەنىپ، تاپسىرلەنىپ، ءبىر قۇجاتتا توپتاستىرىلعانى دۇرىس بولعان ەكەن.

كىم بىلەدى، وسى باستى قاعيداتتاردىڭ ىشىندە «ادال ازاماتپەن» قاتار «ازات ازامات» دەگەنى بوپ، ءار ازاماتتىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقى مەن بوستاندىقتارى مىزعىماستاي ەتىپ، ءبىر بەكىتىپ تاستاسا، جاعداي ءسال باسقاشا بولار ما ەدى؟

ونى مەن نەگە ايتىپ وتىرمىن؟ سوڭعى كەزدە بايقاعانىم سول: ءبىزدىڭ باسشىلاردىڭ اۋزىنان «زاڭ»، «ءتارتىپ» دەگەن كوپ شىعادى دا، «ادام قۇقى»، «ازاتتىق»، «ەركىندىك» دەگەن سوزدەر ايتىلا بەرمەيدى. ونىڭ ءوزى جالپى مەملەكەتتىك ساياساتقا ءوز اسەرىن تيگىزىپ وتىر دەپ سانايمىن.

بالكىم، «ءبارىن بيلىك جاساۋى ءتيىس» دەگەن پاتەرناليستىك كوڭىل-كۇيدەن دە ارىلۋىمىز كەرەك بولار. ءبىر نارسە انىق: كەز كەلگەن قۇجات – كونستيتۋتسيادان باستاپ وسىنداي تۇجىرىمدامالارعا دەيىن – پليۋراليستىك قوعامنىڭ قولداۋىنسىز - تۇل.

قۇجاتتا جالپىۇلتتىق نىشانداردى (سيمۆولدار بولسا كەرەك) جاريا ەتىلىپتى، بۇل يدەيا وزىمە ۇنىپ وتىر. «ۇلتتىق ۇران – «العا، قازاقستان!»، ۇلتتىق تۇستەر – اسپان تۇستەس كوك، التىن سارى ءتۇس، ۇلتتىق كىتاپ نىشانى – ابايدىڭ «قارا سوزدەرى»، ۇلتتىق بىرلىك نىشانى – شاڭىراق، ۇلتتىق مۋزىكالىق اسپاپ نىشانى – دومبىرا، ۇلتتىق وسىمدىك نىشانى – قىزعالداق» دەگەنگە كىم قارسى شىعادى. ابدەن قۇپتارلىق باستاما.

ءوز باسىم مۇنداي باستامادان يدەولوگيالىق جاعىنان ۇتىمدى ءبىر نارسە كورىپ وتىرمىن: ياعني، ۇلتتىق قۇندىلىقتار ەندىگى جەردە تەك قازاق ۇلتىنا عانا ەمەس، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇرىپ جاتقان بارشا ازاماتتارعا، باسقا ۇلت وكىلدەرىنە دە قاتىستى ەكەنى ايقىن سەزىلىپ تۇر، بۇل ترەندتى بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ ساناسىنا ءسىڭدىرىپ، ورنىقتىرا بەرۋ كەرەك دەپ سانايمىن.

وتاندىق ءونىم شىعارۋدىڭ ۇلتتىق بەلگىسى – «قازاقستاندا جاسالعان»، «Made in Qazaqstan» دەۋ دە ورىندى. ەندى تەك مۇناي مەن گازىمىزعا قاراپ قالماي، سول وتاندىق تاۋارلاردى كوبەيتە تۇسسەك، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى.

«ۇلتتىق حەشتەگ – #Qazaqstan, #Kazakhstan» دەگەندى ونشا تۇسىنبەي قويدىم. مەنىڭشە، ەكى نۇسقانىڭ بىرەۋىن عانا رەسمي بەكىتۋ كەرەك، ايتپەسە، حەشتەگىمىز ەكى جاقتى بوپ كەتەدى، ونىڭ ءوزى حەشتەگتىڭ مەيلىنشە كەڭ تاراۋىنا كەسىرىن تيگىزەرى حاق، جالپى سان ەكىگە ءبولىنىپ، ورتاق ناتيجە دە ەكى ەسە ازايادى.

ىشكى ساياسات سەكىلدى كۇردەلى دە تەرەڭ سالانى قوعام ءومىرىنىڭ باسقا سالالارىنان بولەك قاراستىرۋعا بولمايدى، ەكونوميكا دا، الەۋمەتتىك، قۇقىقتىق، سىرتقى ساياساتتار دا ىشكى ساياساتقا ءوز اسەرىن تيگىزەدى. سول سەبەپتى بۇل ماسەلەگە كەشەندى كوزقاراس كەرەك.

قۇجاتتا ىشكى ساياساتپەن اينالىسۋى ءتيىس شەندىلەر دە اتالىپتى. مەنىڭشە، ولاردىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ كەرەك. ماسەلەن، وبلىس، قالا، اۋدان اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارلارىنىڭ ىشىندە ءبىرىنشى ورىنباسار مەن قارجى، ەكونوميكا جونىندەگى ورىنباسارلاردىڭ ءسوزى وتەدى دە، يدەولوگيا جونىندەگى ورىنباسارلار كوپتىڭ ءبىر بوپ قالادى. يدەولوگياعا قاتىستى باستامالار قارجى جونىندەگى ورىنباساردىڭ ۆيزاسىن الا الماي جاتادى. ءسويتىپ، كوپتەگەن يدەولوگيالىق ماڭىزى بار شەشىمدەر قابىلدانبايدى نە ورىندالمايدى. سول سەبەپتى، مەملەكەت ءوزىنىڭ ىشكى ساياساتىن دۇرىس جولعا قويعىسى كەلسە، يدەولوگيا ماسەلەلەرىنە جاۋاپتى ورىنباسار ءبىرىنشى ورىنباسار مارتەبەسىن الۋى كەرەك. بيۋروكراتيالىق تۇرعىدان سول دۇرىس بولادى دەپ ويلايمىن.

ىشكى ساياسات قۇندىلىقتارىن ءومىر سالتىنا اينالدىرىپ، سانا مەن قوعامدا ورنىقتىرۋ تەك قانا ءتيىستى شەندىلەردىڭ ءىسى ەمەس، بۇل ورتاق ىسكە قوعام بولىپ جۇمىلماي، كەز كەلگەن جاقسى قۇجات تەك قاعاز جۇزىندە قالىپ قويادى.

ولاي بولسا، ىشكى ساياساتقا، ورتاق ىسكە ءسات!

ءامىرجان قوسان

Abai.kz