Biylghy jyldan bastap Europa aumaghynda temir jol kompaniyalary arasyndaghy bәsekelestikti retteu toqtaldy. Osyghan baylanysty Germaniyanyng memlekettik temir jol kompaniyasy óz júmysyn Polishada da jalghastyratynyn jariyalady. Áytkenmen, nemis temir jol kompaniyasynyng óz biznes auqymyn keneytui ýlken dau-damaymen jalghasatyn týri bar. Polishada túratyn birshama evreyler Germaniyanyng memlekettik temir jol kompaniyasynan ótemaqy talap etude. "Holokost” qyrghynynan zardap shekken búl azamattar atalmysh kompaniyany "Holokost” genosiydining jýzege asuyna atsalysty dep aiyptaydy. Olardyng sany әzirge 7 myngha juyq. Ekinshi dýniyejýzilik soghys jyldarynda júmys istegen "Rayhsban” temir jol kompaniyasy sol uaqytta konslagerlerge tasylghan jolaushylardan da aqsha talap etken jәne biylet qúny tym qymbat bolghan. Al býgingi memlekettik temir jol kompaniyasy sol "Rayhsbannyn” múrageri bolyp tabylady. Osyny algha tartqan "Holokost” zardabyn shegushiler "Nemis memlekettik temir jol kompaniyasy bizding elde de óz júmysyn jandandyryp, payda tappaqshy. Osynyng esebinen olar konslageri tútqyndary men kýshtep qara júmysqa salynghan zardap shegushilerge ótemaqy tóleuge tiyis” degendi aitady. Áytse de, Polisha ýkimeti Berlinge qatysty ótemaqy tóleu turaly talap qoi mәselesin resmy týrde 2004 jyly japqan bolatyn. Búl talapty nemisting "Eske alu poyyzy” úiymy da qoldap otyr.

Biylghy jyldan bastap Europa aumaghynda temir jol kompaniyalary arasyndaghy bәsekelestikti retteu toqtaldy. Osyghan baylanysty Germaniyanyng memlekettik temir jol kompaniyasy óz júmysyn Polishada da jalghastyratynyn jariyalady. Áytkenmen, nemis temir jol kompaniyasynyng óz biznes auqymyn keneytui ýlken dau-damaymen jalghasatyn týri bar. Polishada túratyn birshama evreyler Germaniyanyng memlekettik temir jol kompaniyasynan ótemaqy talap etude. "Holokost” qyrghynynan zardap shekken búl azamattar atalmysh kompaniyany "Holokost” genosiydining jýzege asuyna atsalysty dep aiyptaydy. Olardyng sany әzirge 7 myngha juyq. Ekinshi dýniyejýzilik soghys jyldarynda júmys istegen "Rayhsban” temir jol kompaniyasy sol uaqytta konslagerlerge tasylghan jolaushylardan da aqsha talap etken jәne biylet qúny tym qymbat bolghan. Al býgingi memlekettik temir jol kompaniyasy sol "Rayhsbannyn” múrageri bolyp tabylady. Osyny algha tartqan "Holokost” zardabyn shegushiler "Nemis memlekettik temir jol kompaniyasy bizding elde de óz júmysyn jandandyryp, payda tappaqshy. Osynyng esebinen olar konslageri tútqyndary men kýshtep qara júmysqa salynghan zardap shegushilerge ótemaqy tóleuge tiyis” degendi aitady. Áytse de, Polisha ýkimeti Berlinge qatysty ótemaqy tóleu turaly talap qoi mәselesin resmy týrde 2004 jyly japqan bolatyn. Búl talapty nemisting "Eske alu poyyzy” úiymy da qoldap otyr. «Nemis Rayhsbany nasist rejiymining memlekettik kólik jýiesi boldy, demek deportasiyalaudy is jýzine asyrghan osy mekeme. Sol sebepti, onyng múrageri býgingi Germaniya memlekettik temir jol kompaniyasy bolyp tabylady (әri onyng qaryzynyng de múrageri osy)» dep sanaydy úiym. IYә, Rayhsbandy Holokostqa tikeley atsalysty deuge әbden negiz bar, sebebi temir jol arqyly tasymalsyz europalyq evreyler men syghandardy jer audary, qyryp-joy mýmkin bolmas edi. Europa boyynsha nasistik lagerlerge ýsh millionday adam tasymaldanghan. Áriyne, Holokosttan zardap shegushiler búl әreketin tek ótemaqy ýshin jasap jatqan joq, atalmysh kompaniyanyng óz kinәsin moyyndauy — moraldyq jauapkershilikti sezinui bolady dep esepteydi. Sonymen qatar, tarihy auyr kezendi úrpaqtar jadynda qaldyru mәselesi de bar múnda. Búl jóninde Germaniyanyng temir jol kompaniyasynyng ókili bylay dep mәlimdedi: «German temir joly» AQ nemis Rayhsbanynyng qúqyqtyq múrageri bolyp tabylmaydy. Alayda, "German temir joly” ózining tarihy jauapkershiligin tolyqtay sezindi. Osy sebepten, bizding úiym «Este saqtau, Jauapkershilik jәne Keleshek» qorynyng ayasynda is jýzine asyrylyp jatqan týrli jobagha qoldau kórsetip otyr. Sonymen qatar, bizding úiym basqa jobalargha da atsalysyp keledi». Osy kezde qazaq halqynyng stalindik jәne goloshekindik genosidterding qúrbany bolghany eriksiz esine týsedi. Tarihtyng shyndyghyn aitsaq, búl genosidter Holokost genosiydinen әldeqayda asyp týsken. Holokosttan ýsh millionday halyq zardap shekse, stalindik jәne goloshekindik genosidterden zardap shekken qazaq halqynyng sany atalmysh sifrdan әldeqayda asyp jyghylady. Biraq, qazaq halqynyng súrauy, izdeushisi joqtay, Tәuelsizdik alghanymyzgha jiyrma jylgha juyqtasa da, bizding biylik qoldan úiymdastyrylghan ashtyq pen repressiyagha sayasiy-qúqyqtyq mәrtebesin bermey otyr. Tipti, Jeltoqsan oqighasynyng ózine sayasy bagha bermey otyruy qarnyndy ashtyrady. Mәselen, Ukrain memleketi kenestik kezendegi osynday genosidterge sayasiy-qúqyqtyq mәrtebesin berip qoydy. Qazaq biyligining qapersiz otyruy — tarih aldyndaghy kýnәsi deuge de bolady. Eger qoldan әdeyilep úiymdastyrylghan әlgindey genosidter bolmaghanda, qazaq halqynyng býgingi sany 40 millionnan asyp jyghylar edi. Al býginde әlemge shashyraghan bar qazaqty jiyp basyn qoysaq, 15 milliondy әzer qúraydy. Sonda 25 million qazaqty súraugha qaqymyz joq pa? Resey ózin Kenes Odaghynyng zandy múrageri ataghany belgili. Endeshe Resey Kenes Odaghy túsyndaghy barlyq genosidterding jauapkershiligin moynymen kóteruge tiyis. Demek, biz asharshylyqqa, repressiyagha sayasy bagha bersek, odan zardap shegushiler de Resey ókimetinen ótemaqy talap ete alatyn edi, tipti Semey poligonynan zardap shekkender de. Degenmen, otarsyzdanu sayasatyn jýrgizgisi kelmeytin biylik búl qadamgha әl-әzir barghysy joq. Al otarsyzdanu sayasaty jýrmey, naghyz tәuelsizdikke qol jetkizdik dep aitu da qiyn. Reseyding qas-qabaghyna jaltaqtau — shynayy tәuelsizdikting beynesi bolmasa kerek. http://www.alash.ucoz.org