Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Biylik 9036 1 pikir 9 Sәuir, 2014 saghat 11:06

INTEGRASIYa GhASYRY

«Jahandanghan әlemde eshbir el ózining kórshileri kedey, túraqsyz jәne qauip-qatermen ómir sýretin jaghdayda óz bolashaghyna senimmen qaray almaydy. Mening Euraziyalyq Odaq turaly iydeyamnyng týpqazyghy – osy. Mine, sol iydeya qazir jýzege asyrylyp jatyr. Ortaq ekonomikalyq kenistikting arqasynda Qazaqstan ózining geoekonomikalyq jaghdayyn jaqsartyp, Ortalyq Aziyadaghy elderding arasynan birinshi bolyp qúrlyqtyq túiyqtyqtan bosap shyghady» degen edi memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaev 2011 jyldyng 15-shi jeltoqsanynda Qazaqstan tәuelsizdigining 20 jyldyghyna arnalghan saltanatty rәsimde. Elbasynyng sol kezdegi aitqan sózi shyndyqqa ainalghanyna kózimiz jetip otyr. Mәselen, Keden Odaghy qúrylghannan bergi ýsh jylda Qazaqstan Resey men Belarusiqa shamamen 1 mlrd. AQSh dollary somasyna auyl sharuashylyghy ónimderin eksporttaghan. Búl mәlimetti euraziyalyq integrasiyalyq ýderisterge arnalghan Ortalyq kommunikasiyalar qyzmetindegi brifingte Auyl sharuashylyghy ministrligi jariyalady.

Vedomstvonyng aqparaty boyynsha, Keden Odaghyna qosylghan kýnnen bastap auyl sharuashylyghy ónimderi men qayta óndelgen ónimder eksportynyng ósu qarqyny artyp, import azayghan. Mysaly, 2011 jyly otandyq eksport 7 payyzgha artsa, 2013 jyly ol 2 esege ósipti. Búghan qosa, importtyng ósu qarqyny 44 payyzdan 3 payyzgha deyin tómendegen. Búl jetistik pe? Álbette, jetistik! Keybir pessimistik kózqarastaghy sarapshylar ýsh elding qúrghan Keden Odaghynyng tiyimdiligin әli kýnge deyin moyyndaghysy kelmeydi. Olargha bir ghana mysal aitayyq. Keden Odaghy Qazaqstannyng investisiyalyq tartymdylyghyn aitarlyqtay dәrejege kóterdi. Premier-Ministrding birinshi orynbasary Baqytjan Saghyntaevtyng aituynsha, Keden Odaghy qúrylghannan beri elimizding ónim óndeu ónerkәsibine tartylghan sheteldik investisiyalardyng kólemi eki esege derlik ósip, 2009 jylghy 1,8 mlrd. AQSh dollarynan 2012 jyly 3,4 mlrd. AQSh dollaryna kóbeygen. Búl orayda tikeley sheteldik investisiyalardyng jalpy kólemi 34 payyzgha deyin artyp, 28 mlrd. AQSh dollaryna jetken.

Múnymen qosa, elimizdegi mashina jasau, qara metaldan dayyn ónimder shygharu, plastmassa, rezenke, qaghaz, túrmystyq tehnika óndrisinde de jaghymdy damu ýrdisi bayqalyp otyr. Ásirese, Resey men Belarusiqa jýk kólikterin eksportqa shygharudy 17 esege arttyrdyq. Yaghni, qazaqstandyq tauarlardyng bәsekege qabilettiligi jogharylap keledi. Mәselen, Qazaqstan ótken jyldan bastap Reseyge Hyundai markaly jýk kólikteri men avtobustaryn eksporttaytyn boldy. Almaty qalasynda «Astana motors» qazaq motor kompaniyasy men Reseyding «Hende Trak Sibiri» AAQ-y arasynda kelisim-shart jasaldy. Ayta ketelik, TMD aumaghynda Hyundai kommersiyalyq tehnikasyn qúrastyratyn bar-joghy 2 zauyt bar. Biri – «Avtotor» Reseyding Kaliningrad oblysyndaghy jenil avtokólik zauyty, ekinshisi – Hyundai AutoTrans atty Almaty oblysyndaghy jýk kólikteri men avtobustaryn qúrastyratyn kәsiporyn.

Búdan shyghatyny, Euraziyalyq ekonomikalyq odaq qúrudyng irgetasy bolyp sanalatyn Keden Odaghyna mýshe boludan Qazaqstan esh útylghan joq. Kerisinshe, Elbasy aitqanday, reseylik jәne belarustyq naryqtargha shyqty. Arghy jaghynda: batysynda – Europalyq Odaqtyn, shyghysynda – Japoniya men Aziya-Tynyq múhity elderining naryghy menmúndalap túr. Al, bizding aumaghymyz arqyly olar Qytaygha jaqyndaydy. Ýsh tarap ta útylghan joq. Múny reseylikter men belarusitar da rastaydy. Juyrda ghana RF-synyng Esep palatasynyng auditory Sergey Shtogrin ýsh elding Keden Odaghynyng integrasiyalyq birlestik esebinde óz tiyimdiligin dәleldegenin mәlimdedi. Onyng aituynsha, 2009 jәne 2013 jyldary ýsh el arasyndaghy ózara saudanyng kólemi 1,8 esege ósip, 64,1 mlrd. AQSh dollaryn qúraghan. «Ýsh elding Keden Odaghyna birigui jalpy investisiyalyq ahualdy jәne kәsipkerlikti damytugha qolayly ahual tughyzugha yqpal etti» deydi S. Shtogriyn.

Al EEO qúrudaghy qazaqstandyq kelissóz jýrgizushiler tobynyng jetekshisi, birinshi viyse-premier B. Saghyntaev jana ekonomikalyq birlestikting taghy bir mýmkindigin atap ótti. «EEO bizge ne beredi? Mysaly, Resey men Belarusitaghy memlekettik satyp aludyng kólemi 200 mlrd. AQSh dollaryna juyqtaydy. Búl bizding dengeyimizden 26 esege artyq. Yaghni, bizding kәsipkerlerimiz atalghan satyp alulargha qatysa alady. Otandyq ónim óndirushiler ýshin búl búryn-sondy bolmaghan mýmkindik» dedi ol. Shyndyghyn aitar bolsaq, integrasiyalyq ýderisterden biz tek qana útamyz. Óitkeni, әlem integrasiyalyq ýrdiske bet búrdy. Jana zamandaghy damudyng kilti – tek quatty integrasiyada ekeni aidan anyq. Qazaqstan osy qúbylysty dәl andap otyr desek qatelespeymiz. Alayda, Elbasy aitqanday, biz keshegi qiraghan KSRO-gha qaytyp barmaymyz. Integrasiya ghasyryndaghy jana birlestikting kirpishin qalaymyz. Búl qadamymyz aldaghy 30 elding qataryna qosylamyz degen asyl armanymyzgha tezirek jetkizedi.

Ámirlan Álimjan

Abai.kz

1 pikir