Júma, 29 Nauryz 2024
Biylik 16534 0 pikir 6 Mausym, 2014 saghat 15:58

Qazaqstandaghy dintanulyq bilimning qazirgi jay-kýii jәne ózekti mәseleleri

Qazaqstandaghy bilim beru salasynda tәuelsizdikten keyin qarqyn alghan ýrdisterding biri dintanu mamandaryn dayarlau bolyp tabylady. Elimizdegi dintanu mamandary bakalavriat, magistratura jәne doktorantura dengeylerinde dayarlanady.

Dintanulyq bilim tarihy 1992 jyly alghash ret Q.A.Yasauy atyndaghy Halyqaralyq qazaq-týrik uniyversiytetinde «Din jәne erkin oilau» mamandyghynyng ashyluynan bastau alady. Qazir dintanu bakalavrlaryn elimizdegi L.N Gumiylev atyndaghy Euraziya Últtyq uniyversiytetining Dintanu kafedrasy, әl-Faraby atyndaghy Qazaq Últtyq uniyversiytetining Filosofiya ghylymdary jәne dintanu kafedrasy, E.A.Buketov atyndaghy Qaraghandy memlekettik uniyversiytetining Filosofiya jәne mәdeniyet teoriyasy kafedrasy, «Núr-Mýbarak» mysyr islam mәdeniyeti uniyversiytetining Dintanu kafedrasy, Q.A.Yasauy atyndaghy Halyqaralyq qazaq-týrik uniyversiytetining Dintanu jәne teologiya kafedrasy, Shet tilder jәne iskerlik kariera uniyversiytetining dintanu fakuliteti dayarlaydy.

Qaraghandy memlekettik uniyversiytetinen ózge atalghan oqu oryndarynda dintanu mamandyghy boyynsha magistratura ashylghan. Ál-Faraby atyndaghy Qazaq Últtyq uniyversiyteti men «Núr» Qazaq-egiypet islam uniyversiyteti dintanu mamandyghy boyynsha PhD doktorlaryn dayarlaydy.

QR Bilim jәne ghylym ministrligi tarapynan «dintanu» mamandyghyna jyl sayyn 65 memlekettik grant bólinip kelgen bolatyn. 2013-2014 oqu jylynan bastap, oqu granty 77-ge kóbeytildi. Jekelegen oqu oryndary óz granttary arqyly dintanushylardyng belgili bir bóligining aqysyz bilim aluyn qamtamasyz etude.

Jalpy dintanudyng ózi bastapqyda pәn retinde batys elderinde teologiyagha qarsy kózqarastar negizinde qalyptasqany belgili. Atalghan pәndi qalyptastyru men damytu ýderisinde birte-birte eki jetekshi baghyt qalyptasty. Birinshi baghytty ústanushylar dintanudy din turaly (syrttay) oqytatyn pәn retinde qabyldasa, ekinshi baghyttaghylar dintanudy din arqyly (teologiyalyq túrghydan) oqytatyn pәn retinde qabyldaydy. Qazaqstandyq bilim standarttarynda dintanu din turaly (syrttay) oqytatyn pәn retinde negizdelgen, al jalpy oqytu ýderisinde ústazdar qauymynyng diny jәne dintanulyq bilimdi úshtastyru mýmkindigine qaray eki kózqaras aralas kórinis tapqan deuge bolady. Búl eng aldymen dintanu pәnin oqytugha degen tújyrymdamalyq kózqarasynyng aiqyndalmauynyng saldary bolyp tabylady. Osy orayda dintanu pәnin oqytuda nening maqsat etiletini, onyng qanday pәn boluy qajettigi memleket tarapynan naqtylanugha tiyis.

Dintanu mamandaryn dayarlauda qazir «dintanushy – dintanu pәnining oqytushysy», «dintanushy – memleket-din qatynastary boyynsha sarapshy», «dintanushy – islam teologiyasy boyynsha sarapshy», «dintanushy – hristian teologiyasy boyynsha sarapshy», «dintanushy – jana diny aghymdar boyynsha sarapshy», «dintanushy-teoretiyk» beyindik baghyttary qalyptasqan. Atalghan mamandanu beyinderi negizinen Q.A.Yasauy atyndaghy halyqaralyq qazaq-týrik uniyversiyteti men әl-Faraby atyndaghy Qazaq Últtyq uniyversiytetinde tolyghymen qamtylghan. QazÚU-de sonymen qatar dintanu magistranttary bolashaqta óndiriske jiberiletin beyindik baghyt boyynsha jәne ghylymy qyzmet pen jogharghy oqu oryndaryna oqytushylyqqa jiberiletin ghylymiy-pedagogikalyq baghyt boyynsha dayarlanady.

«Dintanu» mamandyghyn oqytu ýderisi barlyq oqu ornynda memlekettik bilim standarttaryna sәikes jýrgiziledi. Degenmen oqu ýderisinde birizdilikting saqtalmauyna tómendegidey jayttar әser etude:

- oqu baghdarlamalarynda birizdilikting bolmauy;

- negizgi oqu qúraldary men qosymsha әdebiyetterding әr aluan boluy;

-    oqytushylardyng dayyndyq dengeyining әrkelkiligi;

-    kafedralardyng mamandandyru baghdarynyng әrtýrliligi.

Dintanu kafedralary qyzmetindegi negizgi mәseleler joghary oqu oryndaryna beriletin akademiyalyq erkindikten tuyndaghan oqu baghdarlamalarynda birizdilikting saqtalmauy, oqulyqtar men oqu qúraldarynyng mazmúny týrlishe boluy, saraptamadan ótpegen oqulyqtardyng erkin qoldanysqa engizilui, atalghandardyng saldarynan dintanushy mamandardyng dayarlyq dengeyining týrlishe qalyptasuy bolyp tabylady. Sonymen qatar dintanu pәnining oqu әdebiyetterining sanauly boluy, negizinen orys tildi jәne Qazaqstanda emes, alys-jaqyn shetelderde dayarlanghan әdebiyetterden qúraluy, elimizdegi naqty diny ahual erekshelikterin qamty almauy, din mәselelerine qatysty obektivti kózqaraspen emes, kóbine ateistik túrghydan jazyluy saldarynan iydeologiyalyq jýielilik pen logikalyq birizdilik qalyptaspay otyr. Búl orayda dintanulyq bilimning Qazaqstan qoghamy ýshin salystyrmaly týrde alghanda jana sala bolyp tabylatynyn, pәn retinde әdistemelik túrghydan tiyisti dengeyde qalyptaspaghanyn, ghylymiy-tanymdyq kýrdeliligin jәne iydeologiyalyq túrghydaghy ózektiligin eskere otyryp, atalghan pәnge qatysty barlyq oqu baghdarlamalaryn, oqulyqtar men oqu qúraldaryn Bilim jәne ghylym ministrligine qarasty respublikalyq «Oqulyq» ortalyghynyng jәne Agenttikting saraptamasynan ótkizu tetikterin qalyptastyru manyzdy.

Oqytushylar qúramyna qatysty negizgi mәsele dintanu mamandyghy boyynsha bazalyq pәnderden dәris beretin ústazdardyng kópshiligining filosofiya, mәdeniyettanu, t.b. sala mamandary boluynda. Atalghan ústazdardyng diny qatynastar salasynda da birshama tәjiriybeleri qalyptasa bastaghanymen, bazalyq bilimderining ózge saladan boluy dintanu pәnining óz dengeyinde oqyp-ýireniluine mýmkindik bermeydi. Degenmen songhy eki-ýsh jyl kóleminde dintanu magistrlerining dayarlanyp, jogharghy oqu oryndarynda dәris bere bastauynyng iygi yqpaly bayqalady.

Dintanu pәnining otandyq mamandar jetispeytin jekelegen oqu baghdarlamalaryn oqytu ýshin qazir shetelden mamandar shaqyru ýderisi jolgha qoyylghan. Halyqaralyq tәjiriybe almasu jәne bilim kurstarynyng mazmúnyn bayytu túrghysynan búl ýderis óte manyzdy. Degenmen shaqyrylatyn mamannyng memlekettik nemese orys tilin iygermeui, auditoriyanyng aghylshyn tiline jetik bolmauy saldarynan oqu ýderisining sozylmaly sipat alyp, qiyndyqpen iygerilui ózindik saldarlar tuyndatuda.

Dintanu kafedralarynyng birqatar oqu oryndarynda filosofiya ghylymdary, mәdeniyet teoriyasy, teologiya mamandyqtaryn qatar alyp jýrui atalghan baghyttargha belgili bir dәrejede beyimdilikti anghartady. Búl, әriyne, mamandanu ýderisining kemshiligi emes, ózindik ereksheligi dep tanugha bolatyn jayt. Degenmen kafedralargha toptasqan ústazdardyng beyindik baghyty dintanu pәnine degen ózindik kózqaras pen oqytu әdistemesin aiqyndaytyny belgili. Sondyqtan әr aluan kafedralar ayasynda toptasu dintanu mamandyghyn oqytu ýderisinde tújyrymdamalyq birizdilikting bolmauyna alghyshart jasaydy.

Atalghan mamandyqty iygertudegi qiyndyqtardyng biri retinde oqytushy-ústazdar talapkerlerdi oqugha qabyldauda pәnge bekitilgen úpay sanynyng tómendigin atap kórsetude. «Dintanu» mamandyghynyng týsu úpayynyng tómendigi saldarynan joghary bilim alugha talaptanghan, biraq ózi tandaghan mamandyghyna qajetti dengeydegi úpaydy jinaqtay almaghan birqatar úpayy tómen ýmitkerler qalayda oqugha týsu maqsatynda osy pәndi tandaydy. Búl dintanudyng onsyz da kýrdeli baghdarlamasyn iygerude yqylassyzdyqtyng qosylyp, jalpy auditoriyanyng dayarlyq jәne mamandanu dengeyining tómendeuine alyp keledi. Kez kelgen mamandyq ýshin jaghymdy nәtiyje bermeytin búl qúbylystyng saldary iydeologiyalyq manyzy joghary dintanu salasy ýshin airyqsha zalaldy. Sondyqtan tәjiriybelik júmystardy jýzege asyratyn oqytushylar tarapynan úsynylghan «dintanu» mamandyghyna qabyldauda mindetti shygharmashylyq emtihan taghayyndau sharasyn qajetti dep sanaymyz. Búl talapkerlerding «dintanu» mamandyghyna qatysty jalpy týsinikterin, ruhany ústanymdaryn, oilau-taldau qabileti men mamandyqqa degen qyzyghushylyq dengeyin aldyn ala anyqtaugha jәne soghan sәikes sheshim qabyldaugha mýmkindik beredi.

Bolashaq dintanu bakalavrlaryn júmyspen qamtu ýshin olardy mamandandyrudyng jana tetikterin qalyptastyru qajet. 2012 jyly bitirgen dintanu bakalavrlarynyng júmyspen qamtylu kórsetkishterine nazar salsaq, 16 bitirushi magistraturada bilimin jalghastyrsa, 137 bitirushi óz mamandyghy boyynsha nemese shektes salalarda júmysqa ornalasqan, 35 bitirushi ózge salalarda qyzmet atqaruda. Elimizde dintanushylargha degen ýlken súranys bar bolghanymen, dayyn kadrlyq resursty, әsirese, orta bilim beru jýiesinde tiyimdi paydalanu mýmkindigi shekteuli.

Qazir orta mekteptegi «Dintanu negizderi» pәni 9-synyp ýshin mindetti jәne bagha qoyylatyn fakulitativ pәn retinde bekitilgeni belgili. Degenmen atalghan pәnning saghat sany ózgerissiz qalyp otyr. Dintanu pәnining aptalyq jýktemesi – 1 saghat, jyldyq jýktemesi – 34 saghat. Al orta mektep múghalimining bir shtattyq mólsherlemesi boyynsha bekitilgen aptalyq jýktemesi – 18 saghat, jyldyq jýktemesi – 612 saghat. Yaghny dintanu pәnining qazirgi saghat sany mektep múghalimining 0,25 mólsherlemesin de (múnday mólsherlememen múghalimning júmysqa alynuy mýmkin emestigin eskermegende) qúray almaydy. Búl jaghdayda dintanushy maman tek toghyz birdey paralleli synyp oqityn mektepte ghana 0,5 jýktememen júmysqa qabyldanuy mýmkin. Múnday mektepter el aumaghynda sanauly ghana. Sondyqtan dintanushy mamandardyng orta mektepte qyzmet atqaryp, óz әleuetin tiyisti ornyna paydalanuy ýshin dintanu pәnining saghat sanyn kóbeytu nemese ony basqa da synyptardyng baghdarlamalaryna engizu arqyly túraqty júmys oryndaryn qalyptastyru mәselesin sheshu qajet.

Dintanu pәnining oqytylu ayasyn keneytu elimizdegi qazirgi diny ahual jәne konfessiyalyq kenistikting aluan týrliligi jaghdayynda da óte manyzdy. Orta mektepte dintanu baghytynda jýieli әri sapaly bilimning berilui bolashaqta elimizding ishki túraqtylyghyna septigin tiygizetini sózsiz. Sondyqtan atalghan pәnning saghat sanyn kóbeytu mәselesine mýmkindiginshe terenirek manyz bergen jón.

Sonymen qatar «Dintanu negizderi» pәnining baghdarlamasy qazirgi zamanauy ahual túrghysynan birshama jetildirudi qajet etetini belgili. Pәn atauyn «Zayyrlylyq jәne dintanu negizderi» dep ózgertu, pәnning qoghamtanulyq mazmúnyn jetildire otyryp, bilim alushylargha zayyrly memleket qaghidattary men qazaqstandyq qoghamnyng dәstýrli qúndylyqtaryn tanytu, ekstremizmge jәne terrorizmge qarsy nasihat baghytyndaghy taqyryptardy engizu qazirgi diny ahual jaghdayynda ózekti bolyp tabylady. Sondyqtan qazir Din isteri agenttigi men Bilim jәne ghylym ministrligi birlese otyryp, osy baghytta júmystar jýrgizude.

Pәnderding aiqyn әri birin-biri tolyqtyratyn jýiesin jasaqtau maqsatynda jalpygha birdey bilim beretin mekemelerde jýrgiziletin barlyq qoghamdyq pәnderge taldau jasap otyru manyzdy. Búl orayda «Qazaqstan tarihy», «Dýniyejýzi tarihy», «Adam. Qogham. Qúqyq» qoghamdyq pәnderining jәne «Etnosaralyq qatynastardyng qalyptasu tarihy», «Alashtanu», «Dintanu negizderi» qoldanbaly kurstarynyng ózara sabaqtastyghy men birizdiligining saqtaluyna nazar audarghan jón. Osy orayda belgilengen tәrtipke sәikes әr 4 jyl sayyn pәnder oqulyqtarynyng qayta shygharyluy barysynda atalghan pәnderding oqu baghdarlamalaryn dintanulyq jәne mәdeniyettanulyq komponentin tolyqtyra otyryp, qayta jasaqtau, sonyng negizinde oqulyqtardyng mazmúnyn jetildirip, qayta shygharyp otyru qajet. Búl birtútas iydeologiyalyq arqaudyng qalyptasuyna jәne qoghamdyq pәnder sabaqtastyghynyng kýsheytiluine әser etedi, oqushy sanasynda birtekti dýniyetanymdyq jәne mәdeny túrghylardyng qalyptasuyna mýmkindik beredi.

Dintanushy mamandargha qosymsha mamandyq beru mýmkindigin qarastyru da osy mәseleni sheshuding ekinshi bir tetigi bolmaq. Qazir orta mektepterde tәjiriybe jýzinde dintanu pәnin tarihshylardyng jýrgizui qalyptasqan. Osy jaghdaydy jәne atalghan pәnderding salalyq shektestigin eskere otyryp, dintanushylargha «dintanushy-tarihshy» qos mamandyghyn beru mýmkindigin qarastyru qajettigi jii kóterilude.

Degenmen búl orayda atalmysh mәselening ekinshi qyryna da nazar audaru qajet. Elimizding barlyq joghary oqu oryndarynda derlik tarih kafedralary tarihshy-pedagogtardy dayarlaytyny belgili. Tarih pәni orta mektepte 5-11 synyptar aralyghynda kólemdi saghattyq jýktememen oqytylady. Osyny eskere otyryp, bolashaq tarihshy-pedagogtargha din tarihyn, dintanu negizderin terendete oqytu arqyly «tarihshy, qosymsha mamandyghy boyynsha dintanushy» mamandyghyna beyimdep dayarlau anaghúrlym nәtiyjeli әri oqytu ýderisi túrghysynan tiyimdi bolatyny dausyz. Al arnayy dayarlanatyn dintanushy mamandardy naqty súranystardy zerdeley otyryp, óndiristik jәne ghylymiy-pedagogikalyq baghyttargha bakalavriat kezeninen beyimdegen jón.

Qazirgi «Dintanu negizderi» pәnin jýrgizetin tarihshy múghalimderdi qayta dayarlau nebәri 24 saghattyq kurs kóleminde jýrgiziletini, búghan qosymsha múghalimderding jergilikti atqarushy organdar tarapynan úiymdastyrylghan eki-ýsh kýndik seminar-treningter ayasynda bilim jetildiretini belgili. Basqa uaqyttarda múghalimder kóbine óz betinshe bilim jetildiruge, qolyna týsken әdebiyetpen qanaghattanugha, negizgi mәselelerge jauapty ghalamtor materialdarynan izdeuge mәjbýr. Sondyqtan keminde 1 ailyq tolyqqandy baghdarlamany qamtityn bilim jetildiru kurstaryn úiymdastyryp, әdistemelik jәne hrestomatiyalyq әdebiyetterdi dayarlau arqyly bilim jetildiru kurstarynyng dengeyin kóteru qajet. «Dintanu negizderi» pәnin jýrgizetin múghalimderding әdistemelik mәselelerdi keninen talqylauyna, ózara aqparat almasuyna mýmkindik beretin ortalar (ghalamtor sayttary, paraqshalary, әdistemelik jurnaldar) qalyptastyrghan jón.

      Elimizde 2009 jyldan bastap Týrkistan qalasyndaghy Qoja Ahmet Yasauy atyndaghy uniyversiytette «teologiya» mamandyghy boyynsha diny jәne dintanulyq salalardy astastyrghan joghary bilim berile bastady. Búl mamandyqtyng ereksheligi – dindi tek syrttay taldau, baghalau, payymdau arqyly tanu jәne tanytumen shektelmey, dinderding ishki bolmysyn zerdeley oqytatyn kurstardyng ýles salmaghy basym boluynda. Din ústanushynyng sana-sezimining dinamikasyn zertteytin, týsindiretin pәnder taghylymyn tәjiriybemen úshtastyrugha, dintanu ghylymyn óz kezeginde ekinshi bir shetin kózqaras bolyp tabylatyn ateizm ústanymdarymen birjaqty qarulandyrudan saq bolugha mýmkindik beretin atalghan mamandyqtyng elimizding diny jәne dintanulyq bilim jýiesinde ózindik orny bolary sózsiz. Qazirgi kezende bolashaq otandyq teologtardyng alghashqy buyny songhy kursta bilim aluda. «Teologiya» mamandyghy boyynsha 2012 jyly memleket tarapynan 10 grant bólingen bolsa, 2013 jyly 22 oqu granty bólindi.

«Islamtanu» mamandyghynyng derbes qalyptasuy Qazaqstandaghy diny jәne dintanulyq bilimning ózindik ereksheligi bolyp tabylady. Atalghan mamandyq «Núr-Mýbarak» mysyr islam mәdeniyeti uniyversiytetining Islamtanu kafedrasy bazasynda dayarlanady. Islamtanu mamandyghynyng derbes oqu standarty bar, ol islamtanushy mamandardy, islam din qyzmetkerlerin, ghylymy kadrlardy dayarlaugha baghyttalghan. Búl mamandyq boyynsha bakalavriat, magistratura jәne doktorantura dengeylerinde bilim beriledi. Memleket tarapynan «islamtanu» mamandyghy boyynsha 2011-2012 oqu jylyna – 100 grant, 2012-2013 oqu jylyna – 100, 2013-2014 oqu jylynda 150 grant bólindi, 2014-2015 oqu jylynda 200 grant bólu josparlanghan.

2011 jyldyng 23 qarashasynda uniyversiytetting Qazaqstan jәne Egiypet taraptarynyng ókilderinen túratyn Qamqorlar kenesining 4-otyrysy ótkizildi. Otyrys hattamasynda uniyversiytet qúrylymyna ózgerister engizip, jana fakulitetter qúryp, tiyisti kafedralar ashu, diny mamandyqtar qataryn keneytu mәseleleri qarastyryldy.

Ýstimizdegi jyldyng nauryz aiynda Mysyr Arab Respublikasynyng Kair qalasynda uniyversiytetting Qamqorlar kenesining 5-otyrysy ótkizilip, әl-Azhar uniyversiytetimen birqatar yntymaqtastyq baghyttary belgilendi. «Núr-Mýbarak» mysyr islam mәdeniyeti uniyversiytetining dengeyin halyqaralyq standarttargha say dәrejege kóteru sharalaryn qabyldau, oqu ýderisining tolyqqandylyghy men birizdiligin saqtau, uniyversiytet janynan dayyndyq kursy men imamdardyng bilim jetildiru institutyn ashu sekildi әdistemelik túrghydan manyzdy sharalardy jýzege asyru joldary belgilendi.

Diny jәne dintanulyq bilim baghyttylyghy jóninen bir-birinen ajyratylghanymen, týpki maqsaty bir. Ol – din turaly týsinikti dúrys qalyptastyrugha, shetin kózqarastardan saq bolugha, ózge dinder men senimderge qúrmetpen qaraugha, dәstýrli ruhany qúndylyqtardy qadirleuge, «imandylyq» úghymyn izgilik ólshemi túrghysynan dúrys týsinuge jәne baghalay biluge jeteleu. Sondyqtan zaman talabyna sәikes diny jәne dintanulyq bilimning ortaq maqsatqa tiyimdi týrde birlese qyzmet etuining jan-jaqty mýmkindikterin jete qarastyrghan jón.

Nazar audaratyn bir mәsele – elimizding joghary oqu oryndarynda dintanu, teologiya jәne islamtanu mamandyqtary boyynsha oqytylatyn negizgi (bazalyq) jәne kәsiptendiru (mamandyq) pәnderining baghdarlamalary eleuli dәrejede birin-biri qaytalaydy. Ásirese teologiya jәne islamtanudyng mamandyq pәnderinde aiyrmashylyq óte az ekendigin, múnyng ózi bilim beru salasyndaghy zannamalyq talaptargha sәikes kelmeytinin eskergen jón. Búl da atalghan mamandyqtardyng araqatynasy men negizgi baghyttarynyng әzirge jetkilikti dәrejede jýielenbegendigin anghartady. Búl orayda dintanushy ghalymdardyng atalghan mamandyqtardy biriktirip, ortaq әmbebap standart qalyptastyru jóninde úsynystarynyng da negizsiz emestigin nazargha alghan jón. Osyghan oray BGhM bazasynda ministrliktin, Agenttikting jәne dintanushy mamandar dayarlaytyn kafedralardyng jauapty ókilderinen Kadrlar dayarlau jónindegi salalyq kenes qúryluy jәne onyng negizinde dintanu, islamtanu, teologiya mamandyqtarynyng tiptik oqu baghdarlamalary qayta jasaqtaluy qajet. 

      Otandyq bilim jýiesindegi 2013 jylghy janalyqtardyng biri «Bolashaq» halyqaralyq baghdarlamasy ayasynda «dintanu», «teologiya» jәne  «shyghystanu» mamandyqtaryna grant bólingendigi bolyp otyr. Búl qadam otandyq mamandardyng diny jәne dintanulyq bilim salasyndaghy biliktiligin arttyryp, әlemdik tәjiriybemen jete tanysugha septigin tiygizeri anyq.

Qoryta kelgende, qazirgi Qazaqstandaghy dintanulyq bilim ózindik bazagha, tiyisti bilim ýderisi qújattaryna, qalyptasqan tәjiriybege iye, halyqaralyq ghylymy jәne bilimdik baylanystardy jandandyrugha ózindik ýles qosyp otyrghan qogham ómirindegi manyzy joghary bilim beru salasy bolyp tabylady. Ózge de bilim salalary sekildi dintanulyq bilim uaqyt talabyna say baghyttylyghy jóninen birizdilendirilip, mazmúny túrghysynan bayytylyp otyrugha tiyis. Dintanulyq bilimning dinamikalylyghyn arttyru, qasang kózqarastardan aryltu, tәjiriybelik kurstar sanyn kóbeytu sharalaryn jýzege asyru nәtiyjeli bolmaq.

Aytylghandardyng negizinde uәkiletti organdar, bilim beru mekemeleri men dintanushylar qoghamdastyghy nazaryna tómendegilerdi úsynamyz:

- dintanu pәnining maqsaty men mindetteri, oqu baghyty men mazmúny memlekettik kózqaras túrghysynan tújyrymdamalyq negizde aiqyndaluy qajet. Sonyng negizinde dintanu pәnining oqu baghdarlamasy qayta jasalyp, oqu-әdistemelik kesheni jana mazmúnda jazylugha tiyis. Osy negizde dintanudyng bazalyq (negizgi) jәne beyindik (mamandandyru) pәnderining mindetti moduliderine kiretin pәnder mazmúny birizdi baghdarlamagha sәikes jazyluy kerek;

- dintanu, teologiya jәne islamtanu pәnderining bazalyq baghdarlamalaryn qayta qarau, salghastyryp, jýieleu, qajet jaghdayda atalghan mamandyqtardy «dintanu» әmbebap standarty ayasynda biriktiru mýmkindikterin qarastyrghan jón;

- bolashaq dintanushy mamandardy olargha degen naqty súranystardy zerdeley otyryp, óndiristik jәne ghylymiy-pedagogikalyq baghyttargha beyimdep dayarlau tetikterin jetildiru qajet;

- din salasyndaghy memlekettik organ men dintanulyq bilim beru újymdarynyng baylanysyn túraqty negizde damytu, bolashaq dintanushylardy senimdi, ózekti әri tyng aqparattarmen qamtamasyz etu maqsatynda olargha Agenttik mamandarynyng dәris ótkizuin jýieli negizge qoi qajet. Búl orayda jeke dәristermen qatar oqu baghdarlamasyna «Qazirgi diny ahualdyng ózekti mәseleleri» atty bitirushi kurs studentterine arnalghan kursty engizip, Agenttik mamandarynyng jýrgizu mýmkindigin qarastyrghan jón;

- bolashaq tarihshy-pedagogtargha din tarihyn, dintanu negizderin terendete oqytu arqyly «tarihshy, qosymsha mamandyghy boyynsha dintanushy» mamandyghyna beyimdep dayarlau tetikterin qalyptastyru, atalghan mamandyqtyng oqu baghdarlamalarynyng tiptik ýlgisin jәne mazmúnyn dintanu kafedralarynyng belsendi aralasuymen jasaqtau qajet;

- jalpygha birdey bilim beretin orta mektepterding 9-synybynda fakulitativ retinde oqytylatyn «Dintanu negizderi» pәnining atyn uaqyt talabyna say qoghamtanulyq mazmúnyn jetildiru maqsatynda «Zayyrlylyq jәne dintanu negizderi» dep ózgertu, atalghan pәnning oqu baghdarlamasy men oqu-әdistemelik keshenin qayta dayarlau sharalaryn tolyqqandy әri sapaly dengeyde jýzege asyru kerek;

- «Zayyrlylyq jәne dintanu negizderi» pәnin jýrgizetin múghalimderge arnalghan 1 ailyq bilim jetildiru kurstaryn úiymdastyru jәne olargha arnalghan әdistemelik jәne hrestomatiyalyq әdebiyetter dayarlau júmystaryna dintanushylar qoghamdastyghyn belsene aralastyru, sonymen qatar «Dintanushy» ghalamtor saytyn, «Dintanu» ghylymiy-әdistemelik, tanymdyq jurnalyn úiymdastyru qajet.

 

A.Ábdirәsilqyzy


QR Din isteri agenttigi Tóraghasynyng

kenesshisi, filol. gh. k. 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1578
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2280
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3604