Ertede bir esek adamdardyng arasynda baqytty ómir sýrip jatypty. IYesi bay, júmysy bar, qora-jәii jyly, jatar oryny jayly, jem-shóbi jeterlik, jaldaushylarynyng bәrine kerek edi. Uaqyt ótip, tehnikalar, robottar, kompiuterler ómirge keldi. Sonyng bәrin adamdardyng ózderi oilap tapty. Adamdar ózderi atqaratyn júmystaryn tehnikagha tapsyratyn boldy. Tipten kitap oqyp, júmys isteudi, jayau jýrudi úmyta bastady. Ne kerek, ayaghynda esek  júmyssyz qalyp, jaghdayy tym nasharlap ketti.

Bir kýni iyesi esekti ýiden quyp shyqqany bar emes pe.  Esek adamdardan әbden kýderin ýzgen song júmys izdep әlemdi sharlap ketedi. Kýnderding kýninde basqa lajy qalmaghan song Esek andar patshasy Arystangha izdep baryp jolyghypty. Ábden ashyqqan Esek bayghúsqa bәribir edi, ol qaymyqpastan bar uayymyn, renishin  Arystannyng aldyna jayyp salady:

-  Ei, andardyng patshasy Arystan, men adamzat balasynyng eng enbekqor, oghan degen adal januarynyng biri edim. Ózim juas, momynmyn. Eshkimge ziyanym joq. Mening adamdargha kezinde qajettiligimning bolghany sonday, tipten osy uaqytqa deyin olardyng jeytin asyna da ainalmadym. Biraq mening qojayynym tek óz basyn oilaytyn adam bolyp shyqty, aqyrynda meni osy halge jetkizip, qiyndyqta qol úshyn beruden bas tartty.  Álde men onyng tilin taba almadym ba eken?,- dep qúlaqtaryn esekke tәn qimylmen tómen salbyratypty.

-  Sonda adam balasyna ýy januarlarynyng qajettiligining azayghany ma?- dep súraydy Arystan tandanghanyn jasyra almay.

-  Iә taqsyrym, adam balasy ómirin tipten kýrdelendirip jibergen siyaqty. Biz januarlar óz úrpaghymyzdy uaqyt ozdyrmay janartyp otyramyz. Al adamdardyng qazirgi oilap tapqan janalyghy jer asty baylyqtaryna negizdelgen, ol qaytse de bir kýni tausylady, tipten qaytyp janarmaydy da. Adamdar osyny týsinbeytin siyaqty,- deydi Esek әngimesin әri qaray jalghastyra týskisi kelgendey.

Sonda Arystan basyn shayqap:

- Al maghan osynyng bәrin nege aityp otyrghanyna jol bolsyn, kezinde senderdi men qumaghan siyaqty edim ghoy, - depti Arystan ornynan miz baqpay.

Esek osy súraqtyng qoyylatynyn aldyn-ala boljaghanday:

-  Sening ýy januarlaryna degen ókpendi týsinemin, taqsyr. Bir kezde biz adamdardyng aitqanyna senip, tabighat ayasynan bir jola qoshtasqanymyzdy kim úmytar deysin?.. Sol ýshin meni qazir óltirseniz de bolady. Biraq óltirmey túryp mynany esine salayyn, «qanghyghan esekti arystan as qylypty» degen sózge qalarsyn, jayylymynda jayylyp, ózime kelip alayyn, saghan da kómegim tiyip qalar, - dep Esek ayanyshty halin jaryalaghanday keyip tanytypty.

Arystan әri oilanyp, beri oilanyp, bir jaghynan myna esekting aqyldylyghyna tang qalyp, «adamdardyng arasynda biraz ómirge ýirenip, tәlim-tәrbie alghany kórinip túr, shynynda múny óltirsem ne әbýiir tabam,  keyin bir mәnisi bolar, әzirshe manyzdy isterdi tapsyryp kóreyin» dep bir qortyndygha kelipti:

-Esek bauyrym, men seni ózime kómekshilikke alayyn, adamdar turaly maghlúmat bere jýrersin, ainalada jayylym jetedi, tamaghyng ash bolmaydy degendey, biraq seni andargha qajetti minez-qúlyqtargha ýiretuime tura keledi, ol degening adamdarmen keleshekte til tabysuyna qajet, sondyqtan jýrekti jolbarystyn, kýsh atasy andyn, azuly qasqyrdyn, ótkir jylannyn, jaghympaz maymyldyn, qu týlkinin, әrqashanda saq jýretin qoyannyn, ne kerek, biraz andardyng tilin ýirenip, tirshiligine tәnti boluyna tura keledi, -dep andar patshasy keng peyildilgin kórsetipti.

Esek bolsa múnday qúrmetke ie bolghanyna ózin baqytty sezinip, dereu iske kirisipti.

Aylar ótedi, jyldar ótedi. Esek biraz tilderdi mengerip, minezi de ózgergenge úqsapty, arystannyng da tapsyrmalaryn asa jauapkershilikpen oryndap kózge týsipti. Búl kezde jer astynyng baylyghy da bite bastaydy. Janar-jaghar maysyz kóptegen óndirister jabylyp, elektrostansiyalar toqtaydy. Esekting búrynghy qojayyny kóliginen týsip, qolyna ketpen alyp, jer óndep jýrse kerek, at arba da ýy manayynan kórinis tabady.

Arystan adamdardyng arasynda bir ózgeristerding bolyp jatqanyn sezip, esekti dereu shaqyrtypty.

-Esek bauyrym, sen biraz jyldar bizden tәlim aldyn, til ýirendin, júmysqa kirisetin uaqytyng jetken siyaqty, endi adamdar arasynda ómir sýruine әbden bolady, tәjiriybeng de jetkilikti, búrynghy qojayynynnyng tilin de tauyp qalarsyn, ol jaqta bizding mýddemizdi qorghaytynyna senimdimin. Eger jaghdayyng qiyndasa, qaytyp keluine bolady, әrqashan da esik ashyq,  - dep iyegining astymen jol jaqty mezgepti.

Sonymen ne kerek, taghy da ailar ótedi, jyldar ótedi. Bir kýni Arystan nókerlerimen ang aulap jýrip, arqasyna saudagerding jýgin tiyep alyp, jolda kele jatqan bayaghy esekpen kezdesip qalady. Esekting jaghdayynyng jaqsy ekenin jýrisinen sezip:

- Esek bauyrym, jýzinnen jaqsylyqtyng nyshanyn sezip túrmyn, bizde alghan tәlim-tәrbiyenning zaya ketpegeni seziledi, sen ol jaqtan әzirshe qaytpasyndy da týsinemin, sonda sen adamdardyng jýregin qay annyng aila-tәsilin qoldanyp jaulap aldyn, qalay olardyng tilin taba bildin? Aytshy maghan jasyrmay, - dep búiyra úrapty.

Arystannyng súraghynan jaltarmasyn sezgen Esek:

-Arystan taqsyr, men búrynghy qojayynymdy izdep barghan edim, onymen teng túryp tildesu ýshin barlyq andardyng minezin kórsetip, olardyng tilinde sóilep kórdim: jýrekti jolbarystyng da; kýsh atasy angdyng da; azuly qasqyrdyng da; ótkir jylannyng da; qu týlkining de; jaghympaz maymyldyng da; tipten qorqaq qoyannyng tilinde de, biraq ókinishke oray, ol aitqandarymnyng birin de týsinbedi. Kerisinshe, meni Esek tilinde ghana týsinetin bolyp shyqty. Júmysqa birden qabyldady. Ony men osy uaqytqa deyin bilmey kelippin,-dep Esek bir kýrsinip jýrisin jalghastyra beripti. Arystan da ony toqtatpapty.

 Qansha jerden óner ýirense de bayqús esek qojayyny ýshin tek  esek qana eken ghoy.

  Bolat Qaliy

 Astana qalasy.

Abai.kz