Qoghamdyq belsendi Botagóz Isaeva «Dalanews» saytyna ózining ne sebepti Qazaqstannan ketuge mәjbýr bolghanyn jәne qazirgi kýni qayda, qanday jaghdayda túryp jatqanyn aityp berdi.

– Bizding biluimizshe, sizding elden ketuinizge búdan búryn Qazaqstangha jәne osyndaghy jergilikti últqa, últtyq tútastyqqa til tiygizgen jәne sol ýshin aiyptalghan Ermek Taychiybekovting aryzy sebep bolghan. Ol aryzda ne delingen?

– IYә, bәri de Taychiybekovten bastaldy. Ýstinen is qozghalghannan keyin ol maghan qarsy aryz jazghan. «Isaevanyng paraqshasynda últarazdyqty qozdyratyn jazbalar órip jýr» dep… Qúzyrly organdar múnday eshtene tapqan joq. Búl ótken jyldyng 3-shi tamyzyndaghy jaghday-tyn.

Bir jazbany ghana ózimdiki retinde moyyndadym. «Qorghanys ministri Tasmaghambetov soltýstik shekarany bekitip jatyr» degen әldebir sayttyng aqparyn silteme jasap bóliskenmin. «Dúrys, soltýstik shepti bekitu kerek. Óitkeni, ol jaqta ertengi kýni ne isteytinin andap bilmeytin qauipti kórshi  – Resey bar» degen pikir jazghanmyn.

Qyzyq bolghanda, arada bir apta ótkesin, 10 tamyzda ýstimnen is qozghady. Ermek Taychiybekovting aryzy boyynsha әlgi jazbadan últarazdyqty qozdyratyn belgi tauypty. Sóitip, tergeu bastaldy.

– Biraq sodan keyin búl mәselege nýkte qoyylghanday bolatyn. Tergeushilerding sizdi qayta nazargha aluyna ne sebep boldy?

–  Qatelesesiz, búl mәselege nýkte qoyylghan joq edi. Tek sәl tynyshtalghanday bolghan. Keyin Taychiybekovke qatysty sot sheshimi shyghardyng aldynda (10 jeltoqsan kýni) ýsh kýn búryn – 7 jeltoqsanda tanerteng ýiime bir top poliysey kirip keldi.

Tintuge jәne jauap alu ýshin 72 saghatqa alyp ketuge kelipti. «Azattyq» radiosynyng tilshisi kele qalmaghanda әlgiler auzymdy ashtyrmay alyp keter me edi… Jurnalisti kórgennen keyin tergeushining mysy basylyp qaldy. Tiygen joq. Keterding aldynda: «Býgin saghat tórtte jauap alugha keshikpey keliniz!» – dedi. Bardym (oblystyq ishki ister bólimshesi qalalyq departamentting janynda ornalasqan).

Tergeu týngi saghat 10-gha deyin sozyldy. Taghy sol jazbalar turaly súrady. Ilgeride aitqan shekara turaly aqparatty moyyndadym, al qalghandaryna qatysym joqtyghyn aittym.

«Sizdi bireu qoldap jýrgen bolar? Sizdi búghan kim aralastyrdy?» – dedi. «Qargham, qarapayym múghalimmin. Eshkim qoldaghan joq. Al «aralastyrdy» degenin, tipti qisynsyz. Búl – mening azamattyq pozisiyam. Kerisinshe, últarazdyqty qozdyrghan týrli arandatushy úiymdy jabugha sebepker boldyq. Múny el biledi», – dep jauap qattym. Týsiniktemesine týrtip aldy.

Keterde: «Erteng kiyim-kesheginizdi jinap osynda keliniz. Psihiatriyalyq auruhanagha aparamyz. Jatasyz, saraptamadan ótesiz», – dedi.

«Búghan qanday da bir sebep bar ma? Men múghalimmin. Jyl sayyn tiyisti tekseruden ótemiz, barmaymyn!» – dedim. «Endeshe, erteng ýiinizge «naryad» jiberemin», – dedi әlgi tergeushi.

Kelesi kýni habarlasyp: «Psihiatriyada oryn joq eken. Biraq, dayyn otyrynyz. Kez kelgen uaqytta habaryn beremin», – dedi.   

Shynymdy aitsam, qoryqtym. Ózim ýshin de, balam ýshin de… Jeltoqsannyng 9-y, týnde buynyp-týiinip balam ekeumiz Kiyevke úshyp kettik. Jinaghan aqshamyz Kiyevke ghana jetti.

– Sizding qughyngha úshyrauynyzgha mýddeli azamattar nemese toptardyng boluy mýmkin ekenin rastay alasyz ba?

–  Birinshi kezekte, meni qudalaghan Kremli. Olar Taychiybekovti sottatyp tynghanymdy keshire almay jýr. Menen kek alghysy keledi. Kremliding osyndaghy (Qazaqstandaghy – avt.) qolshoqparlary da maghan ósh.  Osyndaghy reseyshilder, reseyshil úiymdar mening sottaluyma mýddeli boldy. Sózime dәlel, «Mir bez nasizma» dep atalatyn úiymnyng jetekshisi Andrey Sherbakov bylay jazghan: «Botagóz Isaevany sottasaq, barlyq últshyldardyng auzyn jabamyz». Demek, meni qamasa, búl býkil últshyldardyng auzyna qaqpaq qoyamyz degeni… Óz basym múny solay týsinemin. Biraq, meni onay beriledi dep kim aitty?

– Al últshyl azamattardyng tarapynan sizdi «qútqaryp» qaluda qanday da bir kómek, qoldau boldy ma?

– Boldy. Solardyng kómegimen jyndyhanagha jatqyzbaq bolghan tergeushilerding qúryghynan qútylyp, Kiyevke úshyp kettik. Sonymen birge Ukrainadaghy mýddeles azamattar da qoldau kórsetti.

– Qazirgi kýni Kiyevtesiz be?  

– Joq, ol jerden ketip qaldym. Múnda reseyshil jurnalister órip jýr. Erkin jýre almadym.

– Sonda qaydasyz?

– Ayta almaymyn. Biraq, Europanyng bir elindemin. Kiyev arqyly ketip qaldym. Kele sala sayasy baspana súrap, ótinish jazdym. Qabyl aldy. Endigi jerde «bosqyn» degen resmy statusym bar. Qazir ózimmen mýddeles Qazaqstandaghy, Ukrainadaghy dostarymnyng jibergen aqshasyn ýnemdep, kýn kórip jýrmiz. Bastysy – búl elding kózqarasy týzu. Europa Putindi jek kóredi. Kremliding sayasatynan qysym kórgenderdi qoldaydy.

Shynymdy aitayyn, qazir siriyalyq bosqyndardyng janynda jýrmin. Solargha arnalghan arnayy audanda túramyn. Solarmen birge aptasyna bir ret  tiyisti oryngha baryp barmaq tanbasyn qaldyramyn. Tamaqtan taryghyp qalghan keybir kezderi solarmen birge auqattanamyn. Biraq, búghan qapalanbaymyn. Bәri de ótpeli…

Aytpaqshy, qorghaushym habarlasty. Tergeushiler sәlem aityp jiberipti. «Kelsin, qoryqpasyn, jazasyn shartty týrde óteydi. Jaghdaydy ushyqtyryp qaytedi», – depti. Ne ýshin ótemekpin? Osy saualgha jauap bere alar ma eken?

– Estuimizshe, Taychiybekovti qoldaytyndar Vladimir Jirinovskiymen kezdesken. Búl ras pa?

– IYә. «Qazaqstanda reseyshil azamattar qudalaugha úshyrauda», – dep aitqan. Jalpy, bәri neden bastaldy? Sizderding sayttarynyzda әzirbayjan sayasattanushysy Zaur Rasulzadening «Qazaqtar, qayda qarap otyrsyzdar?» degen maqalasy jaryq kórgennen keyin Ermekting jayy jogharygha (tipti, óte jogharygha) jetedi. Maqala shyqqannan keyin men әlgi әzirbayjan sayasattanushysyna tikeley habarlasyp, mәseleni әri qaray ilip әkettim. Ermekting jazbalaryn «skriyn-gha» týsirip, әlgi Zaur Rasulzadege jiberdim. Bәri osylay bastalghan.

Men elden ketkeli kóp nәrse ózgerdi. Kimning kim ekenin bildim. Áleumettik jelidegi sansyz dostarymnyng kópshiligi men elden ketkeli hat-habar almasugha jaramay qaldy. Kerisinshe, dәl qazirgidey uaqytta bizge birlik kerek edi…

Súhbattasqan, Ali FREDO

Abai.kz