Búl Qazaqstannyng Últtyq bankining dýisenbi, qantardyng 18-ne belgilegen resmy baghamynan 11,68 tengege qymbat. Almatynyng valuta aiyrbastau beketterinde dollar 375 tengeden satyluda.

Tenge múnaydyng arzandauynyng әserinen әlsireude. Brent markaly múnaydyng barreli әlem naryqtarynda Irannan sanksiyalar alynyp tastalghan song odan әri qúldyrauda. 

Qosh! Tәuelsiz elding tengesine tóngen qauipti seyiltu ýshin ne isteu kerek? Búl súraqqa ekonomika sarapshysy Maqsat Seraly bylay jauap beredi.

Maqsat Seraly, ekonomist:

- Kezinde qytaydyng ekonomist sarapshysy Genry Lu: "Men Qazaqstandy 1 jyldyng ishinde bay qyla alamyn" degen eken. Sonymen "ol ne depti?" dep jazghandaryna kóz jýgirtip kórdik. Sóitsek sarapshy bizding ýkimetke jalpy esi dúrys dýnie aitqan eken. Ekonomisting sózinshe, Qazaqstan ekonomikasyn kóteruding birneshe tәsili bar. Solardyng biri – eldegi múnaydy tengemen satu. Nәtiyjesinde memleketting dollargha tәueldiligi tómendeydi. Ol múnday kenesti kezinde Qytay ýkimetine bergenin, qytaylar qazirgi uaqytta syrtqy saudany tól valutalary – yuanimen jýrgizuge kóship jatqanyn aitady.
"Men antiamerikandyq emespin, – deydi Genry Lu. – Amerikalyqtar qazir múnaylarynyzdy dollarmen satyp alyp jatyr. Eger "qara altyndy" tengemen satsanyzdar, olardyng aktivteri sizderding qoldarynyzgha ótedi. Nelikten? Sebebi olar múnaydan búryn sizderden tengeni satyp alady. Al tengening valutalyq kursy Qazaqstan Últtyq bankining qolynda".
Genry Luding aituynsha, basqa memleketter de Qazaqstannyng tengesin satyp ala bastaydy, óitkeni tenge olargha múnay satyp alu ýshin kerek. Osynday qadamdargha baru arqyly elding ishki damuyn, valuta naryghyndaghy pozisiyasyn nyghaytugha bolady. Al eger tenge halyqqa jetpey jatsa, ony kóp qylyp emissiyalaugha (basyp shygharugha) memleket qúqyly, óitkeni tólem jetkiliksiz bolyp jatsa, amerikalyqtar da dollardy basyp shyghara beredi.

Desek te, múnaydy tengege satu ýshin kem degende 40-50 payyz otandyq ónimmen ishki naryqty qamtammasyz etu kerekpiz, olay bolmasa múnay satudan týsken tenge massasy ishki naryqta giyper inflyaksiyany tudyrady. Tenge ainalymyn kýsheytu kerek, ol ýshin múnaydan týsken tabysty óndiriske júmsau kerek.

Tenge - Qazaqstan tәuelsizdigining basty nyshany. Eger de tengeden airylsaq, azattyghymyz da qoldan susyp ketui mýmkin. Sondyqtan, memleketimiz tengeni saqtau ýshin qoldan kelgen bar mýmkindikti jasaugha tiyis. "Múnaydy tengemen satu" mәselesi de osynday qysyltayang sәtte aitylyp otyrghan - iydeya. Ol iydeya qoldau taba ma, tappay ma?! Mәsele sonda... 

Shәriphan Qaysar

Abai.kz