“Últtyq qúrama Últtyq sipat aldy” – dep, bir quanyp edik. Tәuelsizdik alghaly beri qazaq futbolshylary qúramada kóbeyip, bapkerler de qazaq tildi mamandar boldy. Ishimiz jylyp, qazaq degen últtyghymyzgha janymyz jibigen edi. Biraq, әli de bolsa jýrek syzdatar dýniyeler barshylyq eken. Qazaq tilin mensinbeu, qazaq tildi sport jurnalisterin ózekten tebu taghy da jalghasyn tapty.

Áriyne, qanshama jyldar boyy Últtyq qúramamyz Halyqtar Assambleyasy bolyp keldi. Alangha eki qazaq shyqty dep ishimizden syr bermey quanyp ta jýrgen kezder boldy. Alayda, uaqyt ótti. Qazaq tiline degen qúrmet el ishinde arta týsti. Ákim-qaralar, deputattar qazaqsha sóiley bastady. Últtyq arnamyz tek qazaq tilinde habar taratatyn kezge de jettik. Áriyne, Elbasynyng jarlyghynyng arqasynda. Al, futbolgha kelgende sol últtyq qúndylyqtar ayaqqa taptalghan kýii, taptalyp kele berdi. Aytylyp, jazylghanymen qúlaq asar eshkim tabylmady. Qazaq futboly әzirge orys tildi. Búl naqty derek. Kez-kelgen baspasóz mәslihaty orys tilinde ótedi. Qazaq jurnalisteri oryssha súraq qoyyp, oryssha jauap alady. Biraq, qazaqsha audaryp jazady. Auyldaghy aghayyn, qaladaghy qazaq tildi oqyrman oqysyn dep. Osy jaghdaydy oilaghan adam bar ma? Qazaq tildi jurnalister eki ese júmys jasaytynyn bir adam eskerdi me? Óz elinde jýrip aqparatty aldymen orys tilinde alyp, ony oqyrmanyna audaryp berip jýr. Búl baryp túrghan jankeshtilik. Óz isine degen mahabbat. Futbolgha degen patriotizm. Alayda, Qazaqstan Futbol Federasiyasy eshqashan qazaq tilining mәrtebesin kótergen de emes. Óitkeni, ózderi qazaqsha sóiley almaydy! Osy kezge deyin elimizdegi týrli arnalar arakidik futbol turaly mәsele kóterip baghdarlama jasady. Últtyq arnadaghy “Alan”, “Aytugha onay”, “Tansholpan”, “Habar” arnasyndaghy “Jekpe-jek”, “Kózqaras” sekildi baghdarlamalar futbol mәselesin kóterip, kópshilik kórermenning súranysyn oryndaghysy keldi. Alayda osy baghdarlamalargha Qazaqstan Futbol Federasiyasynyng atynan eshkim kelmeydi. Sebebi, qazaqsha sóilep, abyroydy shashudan qorqady. Týrli sebep aityp, qashqaqtaydy. Almatyda bapkerler dayarlaytyn tehnikalyq diyreksiyanyng basshysy Qayrat Adambekov osy kýni kóptegen baghdarlamalargha týsip, “júldyz” bolyp ketti. Auyldaghy kóp aghayyn qazaq futbolyn Qayrat Adambekov basqarady dep oilauy da mýmkin. Últtyq qúrama oinaghan kezde ýziliste de súqbat beretin sol kisi. Mysalgha, osy jaqynda “Habar” arnasy úiymdastyrghan “Jekpe-jek” baghdarlamasyna Futbol Federasiyasynan eshkim kelmedi. Sonda qonaq bolyp kelgen Nesip Jýnisbayúly aghamyz “Maldyng iyesining ózi joq qoy” - dep qoyyp qaldy. Shynymen de, el futbol jayly oidy ózimizge ózimiz aityp, damytudyng týrli sebepterin aityp janymyz ashydy. Biraq, ony tyndaugha tiri jan kelmedi. Eger sol baghdarlama KTK arnasynda oryssha jýrip, ony Renat Kertaev emes Artur Platonov jýrgizse, Federasiya tarapynan tórt adam kelip debat jasaushy edi. Búl demek neni bildiredi? Qazaqstan futbolynda orys tilining basymdylyghy óte joghary degendi bildiredi. Qazaq tildi jurnalister baspasóz mәslihatyna barmaydy emes, barady. Maqalany, da saraptamany da jazbaydy emes, jazady. El futboly jayly qazaq tilinde elimizding kóptegen arnalary aqparat taratuyn, taratady. Biraq, federasiya qazaq tilinde әli de bolsa sóilemeydi. Búl eshqanday sayasattyng joqtyghy. Futbol Federasiyasynda iydeologiya joqtyng qasy. Songhy sanaq boyynsha Qazaqstannyng 70 payyzy memleket qúraushy últ ókilderi bolyp shyqty. Yaghny qazaqtar. Demek, Últtyq qúramanyng jankýierlerining sany 70 payyz, tribunada otyrghan kórermenning 70 payyzy qazaq. Onda bizding Federasiya nege orys tilinde sóileui tiyis? Songhy Últtyq qúramanyng oiynshylar tizimin kórdinizder me? Onda da qúramanyng 70 payyzy qazaq últty futbolshylardan qúralghan. Olar jaqyn arada Týrkiya jәne Gruziya jerinde joldastyq kezdesuler ótkizedi. Al, sol jaqqa Qazaqstan Futbol Federasiyasy bir top jurnalisterdi alyp barmaq. Ol әdettegidey orys tildi “vesti.kz”, “sportinfo.kz”, “prosportkz.kz” sekildi redaksiyalardyng orys tildi jurnalisteri. Yaghni, Ázirbayjan men Gruziyagha qarsy oiynnan biz eshqanday da qazaq tilinde aqparat almaymyz. Qazaqstanda otyrghan qazaq tildi jurnalister oryssha jazylghan aqparatty audaryp nazarlarynyzgha úsynady. Odan keyin qazaq jurnalisteri kóshirip jazghysh degen syn aitylady. Nege Futbol Federasiyasy eng bolmasa bir qazaq tildi jurnalist ala ketpedi. Bauyrjan Islamhan men Tanat Nóserbaevtardan súqbat alugha shamasy jeter edi ghoy. “Ayqyn” gazetinen Esey Jenisúly, “Egemen Qazaqstannan” Dastan Kenjaliyn, “Qazaq sporty” gazetinen Tóleubek Qadyrmolla, “Habar” agenttiginen Amangeldi Seyithan, “Vaq.kz” internet portalynan Bek Tóleuov, eki tilde aqparat taratatyn, tek qazaq futboly jayly ghana aqparat taratatyn «KazFootball.kz» portalynan Ualihan Qosanbay sekildi jurnalisterdi alyp barsa, futbolshylardyng jigeri oyanyp, qazaq tildi jurnalister qoyghan súraqtan namystary oyanar edi ghoy. Oryssha jazylghan saraptamany qazaq tildi jurnalister de jaza alar edi ghoy. Orys tilining auditoriyasy kóp degen uәj aituynyz mýmkin. Búl baryp túrghan kózboyaushylyq. Qazaq tildi auditoriya barshylyq. Qazaq tildi jurnalister de qúramanyng oiyndaryna baratyn bolsa, olardyng da jazghanyn kóp auditoriya oqidy emes pe? Shyghar qorytyndy, aitar tilegimiz ózderiniz qazaqsha sóilemesenizder de, eng bolmasa qazaq tildi jurnalisterdi Últtyq qúrama oiyndarynan qaldyrmasanyzdar. Bizben birdey tәuelsizdik alghan Ázirbayjan memleketindegi Futbol Federasiyasynyng saytyna kirip kórinizdershi. Onda orys tili degen batyrma mýlde joq. Ázirbayjan jәne aghylshyn tilinde aqparat beredi. Ázirbayjannyng da 30 payyzy ózge últ ókilderi. Biraq, 70 payyz әzirbayjan ózge tilde aqparat almaydy ghoy. Qazaqstan memleketi, qazaq últy tiri túrghanda onyng tili eshqashan ólmeydi. Tili ólse, últy da óldi degen sóz. Qazaq tilinen búl Úly dalada eshkim de qashyp kete almaydy. Aynalyp kelerimiz anyq. Óz-ózimizdi aldamayyqshy, aghayyn.

Ermúhamed MÁULEN

Derekkózi: kazfootball.kz

Týpnúsqadaghy taqyryp: «Últsyzdanu úrany» 

Abai.kz