“ۇلتتىق قۇراما ۇلتتىق سيپات الدى” – دەپ، ءبىر قۋانىپ ەدىك. تاۋەلسىزدىك العالى بەرى قازاق فۋتبولشىلارى قۇرامادا كوبەيىپ، باپكەرلەر دە قازاق ءتىلدى ماماندار بولدى. ءىشىمىز جىلىپ، قازاق دەگەن ۇلتتىعىمىزعا جانىمىز جىبىگەن ەدى. بىراق، ءالى دە بولسا جۇرەك سىزداتار دۇنيەلەر بارشىلىق ەكەن. قازاق ءتىلىن مەنسىنبەۋ، قازاق ءتىلدى سپورت جۋرناليستەرىن وزەكتەن تەبۋ تاعى دا جالعاسىن تاپتى.

ارينە، قانشاما جىلدار بويى ۇلتتىق قۇرامامىز حالىقتار اسسامبلەياسى بولىپ كەلدى. الاڭعا ەكى قازاق شىقتى دەپ ىشىمىزدەن سىر بەرمەي قۋانىپ تا جۇرگەن كەزدەر بولدى. الايدا، ۋاقىت ءوتتى. قازاق تىلىنە دەگەن قۇرمەت ەل ىشىندە ارتا ءتۇستى. اكىم-قارالار، دەپۋتاتتار قازاقشا سويلەي باستادى. ۇلتتىق ارنامىز تەك قازاق تىلىندە حابار تاراتاتىن كەزگە دە جەتتىك. ارينە، ەلباسىنىڭ جارلىعىنىڭ ارقاسىندا. ال، فۋتبولعا كەلگەندە سول ۇلتتىق قۇندىلىقتار اياققا تاپتالعان كۇيى، تاپتالىپ كەلە بەردى. ايتىلىپ، جازىلعانىمەن قۇلاق اسار ەشكىم تابىلمادى. قازاق فۋتبولى ازىرگە ورىس ءتىلدى. بۇل ناقتى دەرەك. كەز-كەلگەن ءباسپاسوز ءماسليحاتى ورىس تىلىندە وتەدى. قازاق جۋرناليستەرى ورىسشا سۇراق قويىپ، ورىسشا جاۋاپ الادى. بىراق، قازاقشا اۋدارىپ جازادى. اۋىلداعى اعايىن، قالاداعى قازاق ءتىلدى وقىرمان وقىسىن دەپ. وسى جاعدايدى ويلاعان ادام بار ما؟ قازاق ءتىلدى جۋرناليستەر ەكى ەسە جۇمىس جاسايتىنىن ءبىر ادام ەسكەردى مە؟ ءوز ەلىندە ءجۇرىپ اقپاراتتى الدىمەن ورىس تىلىندە الىپ، ونى وقىرمانىنا اۋدارىپ بەرىپ ءجۇر. بۇل بارىپ تۇرعان جانكەشتىلىك. ءوز ىسىنە دەگەن ماحاببات. فۋتبولعا دەگەن پاتريوتيزم. الايدا، قازاقستان فۋتبول فەدەراتسياسى ەشقاشان قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرگەن دە ەمەس. ويتكەنى، وزدەرى قازاقشا سويلەي المايدى! وسى كەزگە دەيىن ەلىمىزدەگى ءتۇرلى ارنالار اراكىدىك فۋتبول تۋرالى ماسەلە كوتەرىپ باعدارلاما جاسادى. ۇلتتىق ارناداعى “الاڭ”، “ايتۋعا وڭاي”، “تاڭشولپان”، “حابار” ارناسىنداعى “جەكپە-جەك”، “كوزقاراس” سەكىلدى باعدارلامالار فۋتبول ماسەلەسىن كوتەرىپ، كوپشىلىك كورەرمەننىڭ سۇرانىسىن ورىنداعىسى كەلدى. الايدا وسى باعدارلامالارعا قازاقستان فۋتبول فەدەراتسياسىنىڭ اتىنان ەشكىم كەلمەيدى. سەبەبى، قازاقشا سويلەپ، ابىرويدى شاشۋدان قورقادى. ءتۇرلى سەبەپ ايتىپ، قاشقاقتايدى. الماتىدا باپكەرلەر دايارلايتىن تەحنيكالىق ديرەكتسيانىڭ باسشىسى قايرات ادامبەكوۆ وسى كۇنى كوپتەگەن باعدارلامالارعا ءتۇسىپ، “جۇلدىز” بولىپ كەتتى. اۋىلداعى كوپ اعايىن قازاق فۋتبولىن قايرات ادامبەكوۆ باسقارادى دەپ ويلاۋى دا مۇمكىن. ۇلتتىق قۇراما ويناعان كەزدە ۇزىلىستە دە سۇقبات بەرەتىن سول كىسى. مىسالعا، وسى جاقىندا “حابار” ارناسى ۇيىمداستىرعان “جەكپە-جەك” باعدارلاماسىنا فۋتبول فەدەراتسياسىنان ەشكىم كەلمەدى. سوندا قوناق بولىپ كەلگەن نەسىپ ءجۇنىسبايۇلى اعامىز “مالدىڭ يەسىنىڭ ءوزى جوق قوي” - دەپ قويىپ قالدى. شىنىمەن دە، ەل فۋتبول جايلى ويدى وزىمىزگە ءوزىمىز ايتىپ، دامىتۋدىڭ ءتۇرلى سەبەپتەرىن ايتىپ جانىمىز اشىدى. بىراق، ونى تىڭداۋعا ءتىرى جان كەلمەدى. ەگەر سول باعدارلاما كتك ارناسىندا ورىسشا ءجۇرىپ، ونى رەنات كەرتاەۆ ەمەس ارتۋر پلاتونوۆ جۇرگىزسە، فەدەراتسيا تاراپىنان ءتورت ادام كەلىپ دەبات جاساۋشى ەدى. بۇل دەمەك نەنى بىلدىرەدى؟ قازاقستان فۋتبولىندا ورىس ءتىلىنىڭ باسىمدىلىعى وتە جوعارى دەگەندى بىلدىرەدى. قازاق ءتىلدى جۋرناليستەر ءباسپاسوز ءماسليحاتىنا بارمايدى ەمەس، بارادى. ماقالانى، دا ساراپتامانى دا جازبايدى ەمەس، جازادى. ەل فۋتبولى جايلى قازاق تىلىندە ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن ارنالارى اقپارات تاراتۋىن، تاراتادى. بىراق، فەدەراتسيا قازاق تىلىندە ءالى دە بولسا سويلەمەيدى. بۇل ەشقانداي ساياساتتىڭ جوقتىعى. فۋتبول فەدەراتسياسىندا يدەولوگيا جوقتىڭ قاسى. سوڭعى ساناق بويىنشا قازاقستاننىڭ 70 پايىزى مەملەكەت قۇراۋشى ۇلت وكىلدەرى بولىپ شىقتى. ياعني قازاقتار. دەمەك، ۇلتتىق قۇرامانىڭ جانكۇيەرلەرىنىڭ سانى 70 پايىز، تريبۋنادا وتىرعان كورەرمەننىڭ 70 پايىزى قازاق. وندا ءبىزدىڭ فەدەراتسيا نەگە ورىس تىلىندە سويلەۋى ءتيىس؟ سوڭعى ۇلتتىق قۇرامانىڭ ويىنشىلار ءتىزىمىن كوردىڭىزدەر مە؟ وندا دا قۇرامانىڭ 70 پايىزى قازاق ۇلتتى فۋتبولشىلاردان قۇرالعان. ولار جاقىن ارادا تۇركيا جانە گرۋزيا جەرىندە جولداستىق كەزدەسۋلەر وتكىزەدى. ال، سول جاققا قازاقستان فۋتبول فەدەراتسياسى ءبىر توپ جۋرناليستەردى الىپ بارماق. ول ادەتتەگىدەي ورىس ءتىلدى “vesti.kz”، “sportinfo.kz”، “prosportkz.kz” سەكىلدى رەداكتسيالاردىڭ ورىس ءتىلدى جۋرناليستەرى. ياعني، ءازىربايجان مەن گرۋزياعا قارسى ويىننان ءبىز ەشقانداي دا قازاق تىلىندە اقپارات المايمىز. قازاقستاندا وتىرعان قازاق ءتىلدى جۋرناليستەر ورىسشا جازىلعان اقپاراتتى اۋدارىپ نازارلارىڭىزعا ۇسىنادى. ودان كەيىن قازاق جۋرناليستەرى كوشىرىپ جازعىش دەگەن سىن ايتىلادى. نەگە فۋتبول فەدەراتسياسى ەڭ بولماسا ءبىر قازاق ءتىلدى جۋرناليست الا كەتپەدى. باۋىرجان يسلامحان مەن تاڭات نوسەرباەۆتاردان سۇقبات الۋعا شاماسى جەتەر ەدى عوي. “ايقىن” گازەتىنەن ەسەي جەڭىسۇلى، “ەگەمەن قازاقستاننان” داستان كەنجالين، “قازاق سپورتى” گازەتىنەن تولەۋبەك قادىرموللا، “حابار” اگەنتتىگىنەن امانگەلدى سەيىتحان، “ۆaq.kz” ينتەرنەت پورتالىنان بەك تولەۋوۆ، ەكى تىلدە اقپارات تاراتاتىن، تەك قازاق فۋتبولى جايلى عانا اقپارات تاراتاتىن «KazFootball.kz» پورتالىنان ۋاليحان قوسانباي سەكىلدى جۋرناليستەردى الىپ بارسا، فۋتبولشىلاردىڭ جىگەرى ويانىپ، قازاق ءتىلدى جۋرناليستەر قويعان سۇراقتان نامىستارى ويانار ەدى عوي. ورىسشا جازىلعان ساراپتامانى قازاق ءتىلدى جۋرناليستەر دە جازا الار ەدى عوي. ورىس ءتىلىنىڭ اۋديتورياسى كوپ دەگەن ءۋاج ايتۋىڭىز مۇمكىن. بۇل بارىپ تۇرعان كوزبوياۋشىلىق. قازاق ءتىلدى اۋديتوريا بارشىلىق. قازاق ءتىلدى جۋرناليستەر دە قۇرامانىڭ ويىندارىنا باراتىن بولسا، ولاردىڭ دا جازعانىن كوپ اۋديتوريا وقيدى ەمەس پە؟ شىعار قورىتىندى، ايتار تىلەگىمىز وزدەرىڭىز قازاقشا سويلەمەسەڭىزدەر دە، ەڭ بولماسا قازاق ءتىلدى جۋرناليستەردى ۇلتتىق قۇراما ويىندارىنان قالدىرماساڭىزدار. بىزبەن بىردەي تاۋەلسىزدىك العان ءازىربايجان مەملەكەتىندەگى فۋتبول فەدەراتسياسىنىڭ سايتىنا كىرىپ كورىڭىزدەرشى. وندا ورىس ءتىلى دەگەن باتىرما مۇلدە جوق. ءازىربايجان جانە اعىلشىن تىلىندە اقپارات بەرەدى. ءازىربايجاننىڭ دا 30 پايىزى وزگە ۇلت وكىلدەرى. بىراق، 70 پايىز ءازىربايجان وزگە تىلدە اقپارات المايدى عوي. قازاقستان مەملەكەتى، قازاق ۇلتى ءتىرى تۇرعاندا ونىڭ ءتىلى ەشقاشان ولمەيدى. ءتىلى ولسە، ۇلتى دا ءولدى دەگەن ءسوز. قازاق تىلىنەن بۇل ۇلى دالادا ەشكىم دە قاشىپ كەتە المايدى. اينالىپ كەلەرىمىز انىق. ءوز-ءوزىمىزدى الدامايىقشى، اعايىن.

ەرمۇحامەد ماۋلەن

دەرەككوزى: kazfootball.kz

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: «ۇلتسىزدانۋ ۇرانى» 

Abai.kz