Búrynyraqta jer jahandy sharlap, sayahat jasaytyn bir jihankez bolypty. Onyng sayahaty bastapqyda óte úzaq bolyp kóringenmen, orta jolgha kelgende tym qysqa ekeni bilinetin tanghajayyp sapar eken.

Sayahatshy әueli birazyraq uaqyt eshkimdi jolyqtyrmay jol jýrgennen keyin, bir kýni bir sýp-sýikimdi bóbekti keziktiredi.

- Múnda ne istep jýrsin? – dep súraghan jihankezge býldirshin:

- Men ýnemi oiyn oinaymyn. Kel, birge oinayyq! – deydi.

Sol kýnnen bastap ekeui birge oinap, kónildi ómir sýredi. Kókpenbek aspan, jarqyrap núr shashqan altyn kýn, jaltyraghan aidyn, jap-jasyl japyraqtar, qúlpyrghan gýlder, qústardyng әsem әni, әdemi kóbelekter – bәri-bәri ózara ýilesim tauyp, jarasa qalghan tamasha shaq bolatyn. Ár jyl mezgilining aua-rayy ózinshe erekshe edi. Janbyrly kýni olar móp-móldir tamshynyng tamghanyn qyzyqtap, hosh iyisti júpar auany kókirek kere jútqandy jaqsy kóretin. Aq úlpa qardyng milliondaghan appaq qústardyng qauyrsyny týsip jatqanday, japalaqtap jaughanyn kórip shattanatyn. Sonday-aq, olardyng tamasha oiynshyqtary jәne ergejeyliler men dәuler, tanghajayyp әlemder, tastay qaranghy ýngirler men it túmsyghy ótpeytin ormandar turaly neshe týrli qyzyqty kitaptary bar-túghyn.

Alayda bir kýni sayahatshy bóbekti joghaltyp aldy. Ári izdep, beri izdep, qansha sandalghanmen, úshty-kýili joghalghan býldirshin tabylmay qoydy. Sodan song jihankez amalsyz odan әrmen saparyn jalghastyrdy. Birazyraq uaqyt eshkimdi jolyqtyrmay jol jýrgen son, ol bir kýni bir sýikimdi balany keziktirdi

– Sen múnda ne istep jýrsin? – dep súraghan sayahatshygha bala:

– Men ýnemi oqu, izdenu ýstindemin. Kel, birge izdeneyik! – dep jauap beredi.

Sol kýnnen bastap ekeui Yupiyter men Yunona, grekter men rimdikter, qysqasy, bәri-bәri turaly oqyp ýirene bastady. Degenmen, olar san qily qyzyqty әri kónildi oiyndar oinaugha da ýlgeretin. Qysta múzda syrghanap, jazda ózende qayyqpen jýzip, asyr salyp jýgirip, atpen shauyp, doppen әrtýrli oiyndar oinap, birin-biri qualaytyn. Al demalys jәne mereke kýnderi teatrlargha baryp, tәtti kýlshe jep, altyn men kýmisten salynghan ghalamat saraylardy aralap, týn ortasyna deyin by biylep, kónil kóteretin. Sonday-aq, olardyng men sanasam, sanynan janylatyn óte kóp dostary bar edi. Bәri de sýikimdi әri arasynan qyl ótpes tatu bolatyn.

Múnday rahat pen qyzyqqa toly ghúmyr sayahatshy bóbekti joghaltyp alghany siyaqty, balany da joghaltyp alghangha deyin jalghasty. Jan úshyra әri izdep, beri izdep, esh nәtiyje bolmaghan son, ol saparyn odan әri jalghastyrdy. Birazyraq uaqyt eshkimdi keziktirmey jol jýrgen son, bir kýni sayahatshy bir symbatty jas jigitti jolyqtyrdy.

– Sen múnda ne istep jýrsin? – dep súraghan jihankezge jigit:

– Men essiz ghashyqpyn. Kel, sen de mahabbattyng shәrbatyn ish, – dep jauap beredi.

Sóitip, sayahatshy men jas jigit ay dese auzy, kýn dese kózi bar bir súludyng mekenine barady. Arudyng móldiregen janary da, shashy da, ajary da, kýlgeni de, erkelegeni de Fenny siyaqty eken. Atyn atamay-aq qoyayyn, әldekimning Fenniydi qúlay sýigeni sekildi symbatty jigit te әlgi arugha ólerdey ghashyq bolady. Kim ekenin aitpay-aq qoyayyn, әldekim men Fenny siyaqty ekeui jarasymdy әzilder aityp kýlisip, keyde úrysyp qalyp, keyin qayta tatulasyp, bir-birinen jyraqta bolghan kezde kýn sayyn hat jazysatyn. Birin-biri az ghana uaqyt kórmey qalsa, kónilderi alang bolyp, jan úshyra izdeytin. Atyn atamay-aq qoyayyn, әldekim men Fenny syqyldy, symbatty jigit pen aru nekesin qidyryp, kóp úzamay toy jasaudy josparlap jýrdi.

Biraq bir kýni sayahatshy ózge dostarynan adasyp qalghany siyaqty, symbatty jigit pen súlu qyzdan da kóz jazyp qaldy. Olardy әri izdep, beri izdep tappaghan son, saparyn odan әrmen jalghastyrdy. Birazyraq uaqyt eshkimdi jolyqtyrmay jol jýrgen son, orta jastaghy bir jigit aghasyn keziktirdi.

– Múnda ne istep jýrsin? – dep súraghan sayahatshygha ol:

– Men әrdayym júmysbastymyn. Sharuadan qolym tiymeydi. Kel, menimen birge júmys iste! – dep jauap beredi ol.

Sóitip, sayahatshy orta jastaghy er adamgha erip, júmysbasty bolyp, qalyng orman ishimen jol jýredi. Bastapqyda ormandaghy aghashtardyng japyraghy kóktemdegidey ashyq jasyl bolghanmen, birte-birte jazdaghyday qoylana týsedi. Tipti, keybir erte býr jarghandary qonyrqay tartyp ta ýlgergen edi. Jigit aghasynyng qasynda ózimen jasty júbayy jәne olardyng balalary bar-túghyn. Barlyghy birge it túmsyghy ótpeytin qalyng jynysty ormanda aghashtardy kesip, jol salyp, jýkterin arqalap, algha qaray tarta berdi. Birde orman ishindegi bir ashyq alanqaygha tap kelip, tynyghyp túrghanynda:

– Áke, әke! Meni kýte túrynyzdar! Men de taghy bir balanyzbyn! – dep aiqaylaghan bir jinishke dauys estidi. Sodan song jaqyndaghan sayyn ýlkeye týsken bir bóbek jýgirip kelip, olardyng qataryna qosyldy. Ata-anasy men bauyrlary býldirshindi qúshaq jaya qarsy alyp, betinen sýiip, mәz-meyram boldy. Biraz jol jýrgen son, olar qaytadan bir ashyq alanqaygha kezigip, sol jerde ayaldady. Kenet:

– Áke, men tenizshi bolamyn, – dedi balalardyng bireui.

– Áke, men Ýndistangha ketemin, – dedi ózgesi.

– Men baqytymdy izdeymin, arman quamyn, – dedi kelesisi.

– Áke, men aspangha, ana dýniyege ketemin! – dedi endi biri.

Sóitip, janargha jas alyp, otbasyn qimay-qimay әrqaysysy óz joly, óz soqpaghymen ketti. Tek «aspangha, ana dýniyege ketemin» degen bala ghana biyikke qalyqtap, kózden ghayyp boldy.

Osy jәittar oryn alyp jatqanda, sayahatshy jigit aghasynyng kók aspangha kóz tigip, biyiginen qúldilay bastaghan kýnge oily janarmen qarap túrghanyn kórdi. Onyng shashy da bozghylt tartypty. Alayda bir jerde úzaq bógeluge uaqyt tym tyghyz әri olar júmysbasty bolghandyqtan, jolaushylar saparyn ary qaray jalghastyrdy.Sayahatshy, jigit aghasy jәne júbayy – ýsheui jolaushylap kele jatqanda, ormannyng týsi týgeldey sarghayyp jәne qonyrqay tartyp, aghash japyraqtary da ýzilip týse bastaghan-dy. Aldynghylaryna qaraghanda әldeqayda alakólenkeleu bir alanqaygha kelgen kezde:

– Otaghasy, maghan berilgen uaqyt ayaqtalugha jaqyn, – dedi

jigit aghasynyng júbayy. Kenet olar jol jýrip kelgen baghyttan alystan aiqaylap shaqyrghan:

– Anashym, anashym! – degen dauys estildi. Búl «men aspangha, ana dýniyege ketemin» dep ghayyp bolghan perzentting dauysy bolatyn. Otaghasy:

– Ótinemin qazir emes. Sәl shyday túr. Kýn de batugha tayau, – dep jalyndy. Búl kezde shashy quday bop agharghan, janarynda jas móldiregen onyng dausyn:

– Anashym, anashym! – dep shaqyrghan ýn bólip jiberdi.

Júbayy jigit aghasyn moynynan qúshaqtap, betinen sýidi de:

– Qymbattym, mening uaqytym tәmam, men kettim, – dedi.

Sóitip, sayahatshy men jigit aghasy ekeui ghana qaldy. Olar ary qaray jol jýrip, orman shetine jetuge jaqyn qaldy. Tipti, aghashtardyng arasynan batyp bara jatqan kýnning qyp-qyzyl shúghylasy kórinip túrdy. Aghash bútaghyn syndyryp, әrmen qaray óte bergende, sayahatshy dosynan kóz jazyp qaldy. Qansha aiqaylap shaqyrghanmen, esh jauap ala almady. Sondyqtan orman shetine jalghyz shyghyp, dýniyege aqyrghy sәulesin shashyp, búlttardy qyp-qyzyl jalyngha orap batyp bara jatqan kýnge qarady. Sodan keyin qúlaghan aghashtyng ýstinde otyrghan qariyadan:

–  Múnda ne istep otyrsyz? – dep súrady.

Qariya oilana kýlimsiredi de:

- Men ótkendi eske alyp otyrmyn. Kel, birge eske alayyq! – dep jauap berdi.

Sayahatshy kýnning eng songhy shuaghyna qarap, qariyanyng janyna otyrghanda, onyng artyna býkil dostary kelip túra qaldy. Sýikimdi bóbek, kishkentay bala, symbatty jas jigit, balalarymen birge әkesi men anasy – bәri-bәri osynda edi. Sayahatshy olardyng barlyghyn jaqsy kórip, erkeletip, atalyq meyirimin kórsetti. Olar da sayahatshyny qúrmettep, jaqsy kórdi.

Qadirli atashym, sayahatshy degenim – siz. Óitkeni, sizding bizge istegeniniz de, bizding sizge istegenimiz de osy hikayada әngimelengendey edi.

Aghylshyn tilinen audarghan Alpamys FAYZOLLA

Abai.kz